Thung lũng Dê

Nguồn tin: Ninh Thuận, 21/08/2007
Ngày cập nhật: 22/8/2007

Nằm lọt giữa dãy núi Mai, thôn Suối Le (Phước Chiến, Thuận Bắc) được mệnh danh là thung lũng dê. Nói như vậy, cũng không quá, vì ít nơi nào như ở Suối Le có đến 100% hộ dân nuôi dê. Chuyện nuôi dê ở đây cũng không giống với nhiều nơi khác: Không phát triển thành trang trại, mà bà con nuôi dê như nuôi gà thả vườn vậy. Hộ nhiều nhất vài ba chục con, hộ ít cũng dăm ba con…

Nơi “Gần nhà xa ngõ”

Nếu một lần đến Suối Le, ai cũng nhận thấy rằng vùng đất nơi miền sơn cước này có nhiều đặc điểm riêng biệt. Cả một dãy núi dài điệp trùng, tự nhiên khi dần về phía Đông rẽ thành 2 nhánh, chạy vòng cung tạo nên một thung lũng khá bằng phẳng. Nơi đây, có một con suối nhỏ, ngoằn ngoèo chạy qua. Ngàn năm nay, người Raglai đặt tên cho con suối đó là Suối Le. Vì vậy, năm 1977, khi mà 59 hộ dân trên đỉnh núi Mai cao chót vót về sống định cư ở đây, đã lấy tên suối đặt cho tên thôn. Từ trên núi Mai nhìn xuống, thôn Suối Le tựa như một tổ chim xinh xắn treo trên một cành cây cổ thụ. Nếu phóng tầm mắt ra xa, còn nhìn thấy những nóc nhà nhấp nhô mờ ảo của TP. Phan Rang - Tháp Chàm.

Đoạn đường chẳng “tày gang tay” ấy, thế nhưng để đến được với Suối Le cũng phải qua bao nhiêu là dốc, suối. Dù đi từ An Xuân (Xuân Hải) lên hay từ Đồng Mé (Mỹ Sơn) vào, thì khi đến thôn Đồng Dày (Phước Trung) chỉ có một con đường duy nhất vào Suối Le. Gần đây đường sá được mở rộng, rồi Nhà nước thi công công trình hồ chứa nước Phước Nhơn nên người qua lại nhiều, chứ khi xưa thôn Suối Le sống gần như cách biệt với xung quanh - đồng chí Chamaléa Trượng, Bí thư Chi bộ thôn cho biết.

Đến Suối Le rồi, ai cũng tưởng thôn Suối Le thuộc xã Phước Trung, vì cách Suối Le không xa, khoảng độ 6km về phía Tây – Nam là trụ sở UBND xã Phước Trung (Bác Ái). Nhưng không phải, thôn Suối Le lại thuộc xã Phước Kháng (Thuận Bắc). Bên kia sườn Đông - Bắc núi Mai là trung tâm xã Phước Kháng, thế nhưng mỗi lần có việc về xã, người dân phải băng rừng vượt núi hơn 2 tiếng đồng hồ mới đến nơi. Còn cán bộ thôn mỗi lần về xã họp, thì đi bằng xe máy xuôi xuống Xuân Hải rồi ngược ra Thuận Bắc, đoạn đường độ 40km, Suối Le vì thế, giống như “đứa con” ở xã của xã Phước Kháng.

Núi non cách trở như vậy, nhưng giữa các thôn trong xã luôn giữ thông tin liên lạc với nhau. Khi xưa, khi đang ở trên núi, 5 thôn (Đá Mài Trên, Đá Mài Dưới, Cầu Đá, Đá Liệt, Suối Le) của xã Phước Kháng sống hoà quyện vào nhau tạo thành một khối cộng đồng, buồn vui đều có nhau. Về sống ở các nơi tái định cư do phải chọn những vùng đất bằng phẳng, dễ canh tác để lập thôn, nên khoảng cách giữa các thôn có xa một chút, nhưng tình “anh em” thì vẫn bền chặt. Bà con qua lại thăm hỏi nhau thường xuyên. Mỗi khi thôn Suối Le có việc, đặc biệt cưới xin, ma chay, thế nào cũng mời “người anh em” lân cận. Dù đường sá xa xôi, nhưng các thôn khác không quản khó khăn vẫn về với Suối Le dự lễ, có khi ở lại vui chơi đến hai ba ngày.

Đó là tình thân thiện của bà con trong xã với nhau, chứ chuyện cán bộ thôn về xã họp, cũng đáng để kể. Thông thường, cứ 1 tháng 2 lần cán bộ thôn về xã họp. Mỗi lần cán bộ thôn đi họp như là một chuyến “hành hương về phố”. Vì Suối Le không có chợ, nên đi họp cán bộ thôn kiêm luôn chức “anh nuôi” cho cả thôn. Người nhờ mua bó rau, người con cá, người miếng thịt, thậm chí cả xăng đổ xe máy…cán bộ thôn cũng không từ chối. Tất nhiên, bà con trong thôn gửi mua đồ cũng đừng quá suốt ruột, vì không bao giờ cán bộ đi họp về trong buổi. Xong việc ở xã, thế nào cũng phải ghé vào nhà “người anh em” lai rai tý đỉnh, chiều tối mới về. Đồng chí Katơ Đượng, Phó Bí thư Đảng ủy xã, hào hứng: “Cán bộ Suối Le đi họp giống như đi du ngoạn vậy”.

Xứ sở của dê

Khó khăn nhất trong sản xuất ở Suối Le vẫn là nguồn nước. Con suối Le hễ có mưa là nước chảy ào ào cuốn trôi cả gốc cây, nhưng hết mưa là hết nước! Vì vậy lâu nay bà con sản xuất phụ thuộc vào nước trời. Cứ có mưa là bà con kéo nhau ra rẫy cày đất, trỉa hạt. Gặp thời tiết thuận lợi, bắp chất đầy nhà. Nhưng cũng có khi hạn hán, bắp không trổ cờ được đành phải cắt về cho bò, dê ăn. Hình như chuyện được mùa hay mất mùa ở Suối Le là chuyện “thường ngày ở huyện”.

Tuy là vậy, nhưng người dân Suối Le ít khi sợ đói. Đất đai ở Suối Le khá rộng và màu mỡ, đặc biệt những triền đất nằm quanh chân núi rất thích hợp cho chăn nuôi. Ở Suối Le ra ngõ là gặp dê. Những con dê hiền lành thuần thục đến độ người đuổi cũng không thèm chạy. Ban ngày, dê tản đi ăn trên các vách núi, ngách suối. Khi mặt trời gác núi, chúng tự giác đi về nhà, tạo nên một quang cảnh quá đổi thanh bình.

Ở Suối Le, người dân ít khi bỏ tiền ra mua dê về nuôi. Thôn có truyền thống “tương thân tương ái” rất hay: Những cặp vợ chồng mới ra riêng, anh em, họ hàng cho một vài con dê về nuôi, gầy dựng dần. Cho nên nhà nào cũng có dê là do vậy. Dê sống tự nhiên thích nghi với môi trường nên rất ít khi bị bệnh, con nào con nấy bụng căng tròn, lông bóng mượt. Đồng chí Bí thư chi bộ, cho biết: “Trông vậy, nhưng con dê góp phần xoá đói giảm nghèo. Nhiều khi hết lương thực, sẵn dê bán bớt vài con là có cái ăn”. Do chăn nuôi theo truyền thống, lấy công làm lãi là chính, vì vậy gặp lúc dê rớt giá, cũng không ảnh hưởng nhiều đến các hộ chăn nuôi ở đây.

Rời Suối Le, cựu chiến bình Chamaléa Tháo, còn dặn: “Nếu lần sau ghé lên, nhớ báo trước để thôn đãi món dê”. Dân Suối Le là vậy, thi thoảng những lúc nhà rỗi, dăm mười nhà lại rủ nhau vật con dê đánh chén. Họ sống hồn nhiên, vô tư, hiếu khách đến độ ai một lần lên Suối Le cũng thấy mến.

Tuấn Anh