Phòng chống dịch bệnh: Lấy quyền lợi lãnh đạo làm trung tâm?

Nguồn tin: Việt Nam Net, 18/06/2010
Ngày cập nhật: 21/6/2010

– Việc chống dịch phải lấy người chăn nuôi làm trung tâm. Nhưng thực tế thì không có tiền công, không tiêm vắc-xin cho gia súc?

Phòng, chống dịch: Khâu nào cũng có “vấn đề”.

Tháng 5/2009, khi trả lời phỏng vấn Tạp chí Thủy sản Việt Nam, ông Văn Đăng Kỳ (Trưởng phòng dịch tễ, Cục thú y) cho biết một trong những nguyên nhân khiến dịch lở mồm long móng trên gia súc bùng phát mạnh là do lượng vắc-xin tồn kho lớn, tỷ lệ tiêm phòng vắc-xin thấp.

Tại thời điểm trên, theo ông Kỳ, có 7 tỉnh (không được ông nêu tên) chưa nhận khoảng 130.000 liều vắc-xin lở mồm long móng để tiêm cho gia súc, dù Cục thú y đã có công điện yêu cầu tăng cường phòng dịch cho gia súc.

Lý do các tỉnh này đưa ra là “không xin được tiền công tiêm vắc-xin ở tỉnh nên không dám nhận vắc-xin về”! Đáng chú ý là cách xử lý của các tỉnh này diễn ra trong bối cảnh thời tiết đang bước sang mùa hè, nắng nóng, dễ phát sinh dịch bệnh, nếu các địa phương không đề cao cảnh giác, dịch bệnh sẽ tái bùng phát bất cứ lúc nào.

Trước sự việc trên, ông Kỳ cho biết: “Đây là vấn đề nội bộ của tỉnh, bởi vì tiền công tiêm được Chính phủ hỗ trợ, tỉnh có trách nhiệm phải đưa kinh phí cho chi cục Thú y để họ tiến hành nhận và tiêm vắc xin cho gia súc. Trong hai tháng qua chúng tôi cũng đã tác động các địa phương rất nhiều thế nhưng vẫn không thấy họ làm gì!”.

Không riêng gì vắc-xin lở mồm long móng, ngay cả vắc-xin cúm gia cầm (một loại cúm nguy hiểm, không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế mà còn có thể làm tử vong con người nếu bị nhiễm) cũng bị “xếp xó”, nhưng vì những lý do “chỉ có người trong cuộc mới hiểu”.

Theo ông Kỳ, lượng vắc xin cúm gia cầm từ năm 2008 tồn sang năm 2009 khoảng 157,5 triệu liều. Nguyên nhân là do các tỉnh lúc nào cũng muốn có lượng vắc xin dự phòng nên có thể nhu cầu thực tế chỉ 10 triệu liều nhưng họ lại đăng ký 12 - 13 triệu liều.

Một nguyên nhân nữa đó là do các tỉnh không thể tiêm hết số lượng vắc xin đăng kí với cục. Ví như thực tế là 10 triệu liều nhưng các tỉnh chỉ tiêm hết có 7 triệu liều vậy là còn dư 3 triệu liều cộng với phần khai thêm để dự phòng khoảng 2 triệu liều nữa là thành 5 triệu liều.

“Chính bởi vậy lượng vắc xin năm 2008 mới tồn nhiều như thế. Điều đó đã gây ra lãng phí tiền của của Nhà nước, mặt khác nếu lượng vắc xin tồn trên không được kịp thời xử lý sẽ phải tiêu huỷ vì hết hạn. Như thế lại càng phí phạm”, ông Kỳ nói.

Trái ngược với tình trạng thừa vắc-xin phòng bệnh và chuyện “nội bộ” của tỉnh như trên là dịch cúm gia cầm và dịch lở mồm long móng, rồi tiếp đến là dịch tai xanh bùng phát dữ dội trong năm 2009, gây thiệt hại nặng nề cho người chăn nuôi.

Theo thống kê của Cục Thú y, năm 2009, dịch lở mồm long móng đã xảy ra tại 26 tỉnh thành, khiến 7.519 con gia súc mắc bệnh. Dịch cúm gia cầm đã có mặt tại 17 tỉnh thành với tổng số gia cầm mắc, chết và tiêu hủy là 127.725 con. Đặc biệt dịch tai xanh xảy ra ở 14 tỉnh thành với 7.030 con lợn mắc bệnh và có tới 5.847 con phải tiêu hủy.

Tất cả hậu quả này người dân chịu trước, tiếp đến là ngân sách Nhà nước cũng thâm hụt không nhỏ do phải trích tiền hỗ trợ!

Giấu dịch không nổi rồi phải công khai dồn dập

Có một câu chuyện “nổi tiếng” của tỉnh Bắc Ninh trong đợt chống dịch tai xanh năm 2010 được nhiều người làm trong ngành thú y phải nhắc đi nhắc lại cùng với cái “lắc đầu” khó có thể cảm thông.

Dịch tai xanh xuất hiện tại Bắc Ninh từ ngày 10/4. Theo báo cáo ngày của Ban chỉ đạo phòng chống dịch tai xanh tỉnh thì tính từ ngày 10/4 đến ngày 14/5, dịch tai xanh tại Bắc Ninh đã có mặt tại 79 xã của tất cả 8 huyện. Tổng số lợn mắc bệnh đã lên tới 17.770 con, số con chết và tiêu hủy là 6.277 con.

Báo cáo tiếp theo của Bắc Ninh chỉ cách báo cáo này 3 ngày (ngày 17/5) nhưng những con số cách biệt giữa 2 báo cáo đều khiến những ai đọc đều phải hoa mắt, giật mình.

Theo báo cáo này, tính từ ngày 10/4 đến ngày 17/5 dịch tai xanh đã có mặt tại 213 thôn, 95 xã thị trấn làm cho 45.032 con lợn mắc bệnh, số chết và tiêu hủy là 13.564 con, tổng trọng lượng tiêu hủy là 480 tấn.

Như vậy, chỉ sau 3 ngày, đã có thêm 16 xã của Bắc Ninh có lợn tai xanh, số lợn mắc bệnh tai xanh sau 3 ngày đã tăng thêm tới 27.262 con (so với cả tháng trước đó). Số lợn chết và tiêu hủy tăng thêm 7.287 con (so với cả tháng trước đó). Như vậy, trung bình mỗi ngày Bắc Ninh có trên 9.000 con lợn mắc bệnh và có khoảng 2.400 con bị tiêu hủy!

Trước những con số tăng lên quá “ấn tượng” như trên, Cục thú y đã phải vào cuộc tìm hiểu nguyên nhân để biết tại sao dịch ở đây bùng phát dữ dội khác thường.

Kết quả đã được Quyền Cục trưởng Cục Thú Y Hoàng Văn Năm đưa ra chính thức tại cuộc họp của ban chỉ đạo phòng chống dịch tai xanh của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn vào ngày 31/5 tại Hà Nội, dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Diệp Kỉnh Tần.

Ông Năm cho biết: “Nguyên nhân số lợn ốm và chết tăng cao đột ngột không phải do lây lan mà là dịch đã có từ trước nhưng đến thời điểm này tỉnh mới báo cáo lên chứ không phải đến lúc đó mới phát hiện ra nhiều lợn ốm như vậy!”.

Rồi ông Năm kết luận: “Thực tế là có những địa phương lãnh đạo không nắm được gì cả!”.

Việc công bố dịch như của Bắc Ninh mà không kèm theo lời giải thích như của ông Năm, theo ông Tô Long Thành, Phó Giám đốc trung tâm chẩn đoán thú y trung ương, là dễ đem lại một ấn tượng là dịch lây lan không thể kiểm soát, khiến người chăn nuôi và người dân tiêu thụ thịt lợn không chỉ ở Bắc Ninh mà ở các tỉnh lân cận trở nên hoang mang.

Ông Thành cho biết có thể có 2 động cơ dẫn đến việc này: Thứ nhất là tỉnh cố ý giấu dịch, không báo cáo lên cấp trên vì bệnh thành tích, đặc biệt là trong giai đoạn bầu cử Hội đồng nhân dân các cấp như hiện nay có thể có những điểm “nhạy cảm” về chính trị khiến địa phương không dám nói là có dịch. Song đến khi dịch lan rộng quá rồi, dưới sức ép của bao nhiêu người nông dân chăn nuôi và thiệt hại vì lợn, tỉnh bắt buộc phải công bố dịch.

“Không thể có chuyện ngày nay có 6.000 con bị bệnh, ngày mai đã có tới 20.000 con được. Dịch đã có lâu rồi nhưng lúc đó tỉnh mới thống kê, làm cảm giác dịch lây nhanh quá, nhưng thực chất là dịch đã có trước đó hàng tháng rồi”, ông Thành nhấn mạnh.

Khả năng thứ hai, không loại trừ, là tỉnh đã cố ý khai số lượng lớn hơn thực tế để được tiền hỗ trợ nhiều lên!

Từ những ví dụ điển hình như trên trong công tác phòng chống dịch bệnh trên gia súc gia cầm, có thể ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Cục trưởng Cục chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) đã biết được câu trả lời cho câu hỏi: Phòng chống dịch, quyền lợi người chăn nuôi hay quyền lợi cục bộ của lãnh đạo địa phương đứng ở vị trí trung tâm?

“Công tác dự phòng dịch bệnh của ta hiện nay bản chất chỉ là đi phun hóa chất, trong khi biện pháp cơ bản phải là tiêm vắc-xin. Nhưng thực tế là có chuyện nếu vắc-xin tiêm không hết thì địa phương có thể bán đi để lấy tiền, thậm chí có nơi mong có dịch để bán được vắc-xin hoặc hóa chất. Việc này có ai kiểm tra được đâu”, tiến sỹ Trần Tuấn, chuyên gia y tế, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và đào tạo phát triển cộng đồng (RTCCD).