Sản xuất thức ăn chăn nuôi còn nhiều bất cập

Nguồn tin: Báo Công Thương, 03/11/2010
Ngày cập nhật: 4/11/2010

Hiện nay, ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi (TACN) nước ta được đánh giá vẫn còn nhiều bất cập. Trong khi hiện nay, lượng tồn kho TACN của các doanh nghiệp ở mức cao do nhu cầu thị trường giảm, nhưng giá TACN lại tiếp tục có những biến động theo chiều hướng tăng.

Một trong những nguyên nhân là do nền sản xuất TACN nước ta đang phải phụ thuộc vào nước ngoài với tổng kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu hàng năm khoảng 2 tỷ USD, mặc dù nước ta là một nước nông nghiệp và có nhiều tiềm năng đáp ứng nhu cầu nguyên liệu của các nhà máy sản xuất TACN trong nước.

Doanh nghiệp tồn kho TACN

Chỉ cách đây vài năm, nhiều doanh nghiệp TACN sản xuất không kịp hàng để bán. Nay thì ngược lại, nhiều doanh nghiệp tồn hàng trăm ngàn tấn thức ăn chăn nuôi. Hàng không bán được, nợ ngân hàng vẫn phải trả lãi hàng tháng khiến không ít doanh nghiệp có nguy cơ phá sản.

Nguyên nhân là từ đầu năm 2010 đến nay, đầu ra sản phẩm chăn nuôi gặp rất nhiều khó khăn do tác động thị trường xuất khẩu và dịch bệnh. Như trong suốt ba bốn tháng nay, ngành chăn nuôi heo, gà lỗ nặng vì dịch heo tai xanh. Hiện nay, hầu hết người chăn nuôi không còn vốn đầu tư nuôi mới hoặc hạn chế gây đàn nên tiêu thụ thức ăn giảm tới 40% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, do tác động khủng hoảng kinh tế, nợ nần ở các nước châu Âu khiến giá nhiều mặt hàng thủy sản, trong đó có cá tra giảm mạnh từ hai năm nay.

Nhiều công ty sản xuất TACN cho biết, họ đang phải chịu áp lực lớn từ vốn vay ngân hàng do hàng tiêu thụ chậm, giảm 30 - 60%. Theo các công ty sản xuất thức ăn chăn nuôi, hoạt động của họ chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng, chiếm từ 70 - 80%. Hàng tiêu thụ không được cũng đồng nghĩa các DN bị lỗ nặng do hàng tháng phải trả lãi ngân hàng rất lớn.

Những công ty lớn hiện có lượng nguyên liệu tồn kho khoảng 100.000 tấn, với số vốn lên đến 500 - 600 tỷ đồng. Còn những công ty vừa và nhỏ cũng phải tồn kho 4.000 - 10.000 tấn, vốn ứ đọng lên đến 20 - 50 tỷ đồng. Như vậy, mỗi tháng một doanh nghiệp phải trả lãi từ 250 triệu đến hơn 500 triệu đồng. Theo ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam, việc tồn kho mặt hàng thức ăn còn xuất phát từ nguyên nhân do tháng 3, tháng 4 năm nay, giá đậu nành giảm từ 420 USD/tấn xuống còn 358 - 360 USD nên doanh nghiệp tranh thủ ký hợp đồng nhập về.

Giá thức ăn chăn nuôi tiếp tục tăng

Theo các đại lý TACN, các công ty sản xuất TACN vừa thông báo tăng giá bán các loại thức ăn thành phẩm, với mức tăng trung bình 200 đồng/kg (với cám đậm đặc), 120 đồng/kg (với cám hỗn hợp), 450 đồng/kg đối với thức ăn tôm sú và 150 đồng/kg đối với thức ăn cho cá tra. Đây là lần tăng giá thứ 3 trong tháng này.

Hiện tượng tăng giá TACN được giải thích là do nguồn nguyên liệu trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu phải phụ thuộc vào nhập khẩu, tác động của xu hướng tăng tỷ giá ngoại tệ đã đẩy cho chi phí nhập khẩu nguyên liệu tăng cao. Để sản xuất ra TACN thành phẩm, các công ty nhập khẩu tới trên 80% lượng nguyên liệu từ nước ngoài. Trong đó, sản lượng bắp trồng trong nước chỉ đáp ứng chưa được 50% nhu cầu, còn lại phải nhập khẩu.

Dự đoán về mức biến động giá TACN, nhiều chuyên gia trong ngành cho biết, từ đầu quý 4 trở đi là thời điểm của sản xuất, chăn nuôi phục vụ Tết Dương lịch, sau đó là Tết Nguyên đán nên giá thành thức chăn nuôi theo mùa vụ sẽ biến động theo chiều hướng tăng. Ngoài ra, thời điểm này cũng là thời điểm nhập nguyên liệu của các nhà máy sản xuất.

Phụ thuộc hoàn toàn nước ngoài

Nguyên liệu sản xuất TACN được chia ra thành ba nhóm. Nhóm năng lượng gồm bắp, mì, cám gạo, lúa mì, khoai mì lát. Nhóm thứ 2 là đạm, như đậu nành, bột cá, bột thịt. Nhóm thứ 3 có khoáng và vitamin.

Các loại nguyên liệu thức ăn giàu đạm như đậu tương, khô dầu, doanh nghiệp phải nhập 90 - 95%. Các chất khoáng, vitamin, tạo mùi, tỷ lệ nhập khẩu lên đến 100%. Nhóm sản phẩm năng lượng, trước đây Việt Nam tự chủ được khoai mì, cám gạo và bắp, nhưng hiện nay ngành chăn nuôi phải nhập từng ký khoai mì về chế biến TACN, vì khoai mì trong nước sản xuất ra lại dùng để sản xuất ethanol. Hiện tại, giá khoai mì trên 5.000 đồng/kg, mức giá này quá cao để làm nguyên liệu sản xuất TACN.

Trong năm 2009, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 2,1 tỷ USD các loại TACN và nguyên liệu. Trong đó, trên 1 tỷ USD để mua khô dầu đậu tương, trên 300 triệu USD mua bắp, trên 280 triệu USD mua bột cá, xương thịt… Theo Hiệp hội thức ăn chăn nuôi, ước tính năm 2010, Việt Nam phải nhập khoảng 1,6 triệu tấn bắp, tăng 350.000 tấn so với năm 2009. Các loại nguyên liệu thức ăn giàu đạm khác như đậu tương, khô dầu phải nhập 90 - 95%; premix khoáng, vitamin, các chất tạo màu, tạo mùi nhập khẩu 95% - 98%, thậm chí 100%. Tính đến 9 tháng đầu năm 2010, ngành chế biến thức ăn chăn nuôi đã phải nhập khẩu gần 1,6 tỷ USD nguyên liệu. Hiện Việt Nam là một trong 5 nước phải nhập khẩu một số loại nông sản lớn nhất khu vực châu Á.

Sản xuất chế biến thuốc thú y cũng là một trong những ngành quan trọng hỗ trợ cho ngành chăn nuôi gia súc, thủy sản xuất khẩu. Tuy nhiên, những mặt hàng này nước ta vẫn phải hoàn toàn phụ thuộc vào nước ngoài. Hiện ngành thuốc thú y của Việt Nam cũng phải nhập khẩu 100% nguyên liệu thuốc thú y. Toàn bộ hóa chất nguyên liệu những loại thuốc khử trùng, sát trùng môi trường nước đều phải nhập vì chưa sản xuất được. Mỗi năm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải nhập khẩu từ 500 - 600 tấn, chỉ tính riêng các loại thuốc dành cho ngành thủy sản.

Để ổn định giá thức ăn chăn nuôi

Hiện nay, những sản phẩm bắp, đậu tương biến đổi gien đã được phát triển và nhân giống mạnh. Tuy nhiên, việc áp dụng và trồng những loại này ở Việt Nam vẫn mới chỉ ở mức nghiên cứu khả thi, khảo nghiệm chứ chưa mở rộng canh tác đại trà. Do đó, các ngành chức năng, các cơ quan nghiên cứu cần nhanh chóng phát triển các loại cây trồng biến đổi gien, cho năng suất cao, nhằm kích thích nông dân chuyển sang trồng những loại cây này với lợi nhuận cao hơn và tạo ra nguồn nguyên liệu dồi dào cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi.

Về lâu dài, phải tiến tới việc xây dựng các vùng nguyên liệu, áp dụng các biện pháp để tăng năng suất. Tăng cường nghiên cứu, sử dụng các giống có năng suất cao, kể cả các giống biến đổi gien để hạn chế nhập khẩu.

Ngoài ra, các cơ quan nghiên cứu phải đưa ra được các phương pháp bảo quản tiên tiến để giảm xuống mức thấp nhất tổn thất sau thu hoạch đối với các loại cây nông nghiệp làm nguyên liệu sản xuất TACN. Nông dân hiện chưa nắm được các kỹ thuật bảo quản tốt cộng với điều kiện khí hậu nóng ẩm nên hao tổn sau thu hoạch ở nước ta rất lớn. Như ngô được trồng ở vùng núi, khí hậu ẩm, bảo quản không tốt nên chất lượng không đảm bảo do mốc, mọt.

Bên cạnh đó là vấn đề quy hoạch các nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi. Trước đây, các cơ quan chức năng quy hoạch chưa rõ ràng, đầu tư thiếu định hướng khiến các nhà máy phân bổ không đều. Nguyên nhân là do các nhà máy được xây dựng theo quy hoạch đầu tư của các tỉnh, nơi nào kêu gọi tốt hơn, thông thoáng hơn thì thu hút đầu tư nhiều. Do đó, trong thời gian tới cần có quy hoạch cụ thể số lượng các nhà máy TACN ở từng địa phương làm cơ sở quy hoạch toàn ngành, phân bổ đồng đều các nhà máy sản xuất, nhằm giảm các chi phí vận chuyển để giảm giá thành TACN.

Thành Công