Cảnh giác với bột cá giả do trộn với Melamine

Nguồn tin: Nông Nghiệp, 21/04/2008
Ngày cập nhật: 24/4/2008

Melamine là một chất hữu cơ có công thức là C3H6N6, hàm lượng N chiếm 66% trong phân tử. Melamine có thể được chế tạo từ urê, cứ 6 phân tử urê cho một phân tử melamine.

Melamine được dùng kết hợp với formaldehyde để sản xuất nhựa melamine (một chất dẻo rất bền với nhiệt) hoặc để sản xuất bột melamin (một chất trùng hợp dùng để tẩy rửa, làm sạch), làm keo dán và chất cháy chậm. Melamine cũng là thành phần chính của sắc chất vàng 150, một chất mầu trong mực in và trong chất dẻo.

Melamine cũng được dùng để chế tạo phân bón. Dẫn chất melamine của thuốc arsenic dùng để điều trị bệnh tiêm mao trùng (trypanosomiasis), một bệnh khá nguy hiểm ở châu Phi.

Melamine được dùng như một nguồn nitơ phi protein cho bò từ năm 1958, tuy nhiên đến 1978 thì các nghiên cứu khoa học đã kết luận rằng melamine không có thể là một nguồn nitơ phi protein được chấp nhận cho loài nhai lại vì sự thủy phân của nó trong cơ thể bò khá chậm và không hoàn toàn như khô dầu bông hay urê.

Người ta ít biết về độc tính của melamine đối với người. Đối với động vật, nhiều nghiên cứu cho biết melamine không được chuyển hóa trong cơ thể chuột, nó được bài tiết ra ngoài không biến đổi.

Liều LD50 của melamine là trên 3.000 mg/kg thể trọng dựa trên những khảo sát ở chuột, liều độc này không nguy hiểm vì muối ăn cũng có LD50 tương tự (liều LD50 là liều làm cho 50% số động vật thí nghiệm bị chết). Những nghiên cứu từ năm 1945 trên chuột, thỏ và chó thấy rằng đưa vào đường miệng một liều lớn melamine đã không thấy có ảnh hưởng độc rõ rệt. Không thấy có những báo cáo về ngộ độc cấp tính trực tiếp gây ra bởi melamine trên người.

Tuy nhiên năm 2007 đã nổ ra một cuộc khủng hoảng về thức ăn cho thú cảnh ở Mỹ khi một số chó và mèo bị ốm và chết do suy thận cấp. Nguyên nhân của bệnh được cho là do con vật ăn các thức ăn bị dây lẫn melamine. Cục Thực phẩm và Thuốc của Hoa kỳ (FDA) báo cáo rằng đã phát hiện thấy những hạt melamine trong thức ăn cho thú cảnh, đồng thời người ta cũng tìm thấy melamine trong các hạt sỏi kết tinh ở thận và nước tiểu của những con vật bị ốm hay chết. Sau báo cáo này, toàn bộ thức ăn cho thú cảnh đã bị thu hồi.

Người ta cũng phát hiện thấy các nguồn protein thực vật nhập từ nước ngoài như gluten lúa mì, gạo, ngô, đỗ tương hay protein đỗ tương… bị dây lẫn melamine, những nguồn protein này đã được dùng để nuôi lợn và gia cầm.

Bộ Nông nghiệp và tổ chức FDA của Hoa kỳ cũng đã có những đánh giá về tác hại trên người khi ăn thịt lợn hay thịt gia cầm nuôi bằng thức ăn nhiễm melamine. Rất may mắn là các khảo sát này đều đi đến kết luận rằng có ít rủi ro cho sức khỏe người khi ăn các loại thịt này.

Melamine trộn vào thức ăn chăn nuôi tuy nguy cơ gây hại cho sức khỏe người không rõ rệt nhưng lại làm tăng giả tạo hàm lượng protein trong thức ăn. Cứ 100 g melamine chứa 66 g nitơ có giá trị tương đương 412,5 g protein thô (66 x 6,25 = 412,5), nếu 1.000 g bột cá có hàm lượng protein là 500 g được trộn thêm 33 g melamine (có giá trị tương đương: 412,5/3 = 137,5 g protein) thì bột cá từ 50% sẽ tăng lên 63,75% protein. Phần protein của bột cá tăng lên do melamine hoàn toàn không có giá trị sinh học vì cơ thể động vật không sử dụng và loại khỏi cơ thể. Tuy nhiên người bán bột cá sẽ kiếm lời vì giá bột cá 50% protein thấp hơn rất nhiều so với giá bột cá trên 60% protein.

Trước đây một số người buôn bán vô lương tâm thường trộn urê để tăng hàm lượng protein của bột cá, tuy nhiên việc trộn urê dễ bị phát hiện (có mùi amoniac rất rõ), do vậy bọn họ đã thay bằng melamine, melamine là một chất bột mầu trắng, ít tan trong nước và khó phát hiện bằng mùi vị.

GS VŨ DUY GIẢNG