Lai Châu: Duy trì giống lợn hung – Cần một giải pháp hữu hiệu

Nguồn tin: Báo Lai Châu, 16/07/2012
Ngày cập nhật: 19/7/2012

Trong khi bài toán chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi đối với các thôn, bản vùng sâu vùng xa đang khiến cấp ủy, chính quyền địa phương đau đầu, thì một giống vật nuôi quý và hiếm, phù hợp với điều kiện chăn nuôi của tỉnh Lai Châu đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. “Cầm vàng” mà để “vàng rơi" rất có thể sẽ là câu chuyện của ngành nông nghiệp tỉnh ta nếu không có những giải pháp hữu hiệu, cụ thể.

Tỉnh Lai Châu có giống lợn quý hiếm

Giống lợn quý hiếm đó là lợn hung (cách gọi này dựa trên đặc điểm màu lông của chủng giống này). Hiện nay theo thống kê chưa chính xác thì giống lợn này chỉ còn khoảng 1 ngàn con và phân bố chủ yếu tại các xã vùng cao của huyện Sìn Hồ (tập trung tại hai xã Phìn Hồ và Hồng Thu). Đây là giống lợn có tỷ lệ thịt nạc rất cao (lên tới khoảng 80%), mỡ ít và ngậy, chắc, da ăn giòn như da lợn rừng, khả năng chống chọi với điều kiện thời tiết khắc nghiệt cao, dễ chăn nuôi vì không kén thức ăn.

Giống lợn hung tại bản Ngài Chồ (xã Phìn Hồ, Sìn Hồ) đã bị lai tạp: mẹ hung con đen, con trắng.

Giống lợn này có lông màu vàng hung, mõm dài, bụng thon, chân nhỏ, lông rậm (có con trông như lợn rừng). Tuy nhiên theo người dân địa phương giống lợn này có khả năng sinh sản không cao, mỗi lứa chỉ được khoảng 5 - 6 con.

Đến nay, chưa biết ai là người phát hiện ra giống lợn quý này nhưng người dân địa phương thì đã thuần hóa và nuôi giống lợn này từ thủa khai sơn phá thạch, xây bản dựng thôn ở đây.

Nhiều người cho rằng sự tồn tại của loài lợn này như là một tất yếu và chẳng ai quan tâm. Cho tới năm 2008, khi Viện Chăn nuôi Quốc gia, trong quá trình đi khảo sát thực tế tại vùng ngập lòng hồ Thủy điện Sơn La đã vô tình phát hiện ra giống lợn này. Dưới con mắt các chuyên gia, giống lợn chỉ có một đặc điểm khác lạ dễ nhận biết nhất là màu lông đã được đưa vào danh sách nghiên cứu. Khi giống lợn vốn được đồng bào nơi đây cho là bình thường và có phần không ưa vì không mắn đẻ này được xác nhận là giống có những đặc tính nổi bật về chất lượng, thì số lượng của giống này đã không còn nhiều.

Giữa tháng 4 vừa qua, thông tin về chất cấm (cụ thể là các chất thuộc nhóm Beta Agonist) có tác dụng tạo nạc được sử dụng trong chăn nuôi đã khiến ngành chăn nuôi, nhất là nuôi lợn của cả quốc gia điêu đứng, thiệt hại lên tới hàng ngàn tỷ đồng. Không nói đâu xa, ngay tỉnh ta cũng chịu ảnh hưởng không nhỏ bởi sự lo ngại của người dân về loại thịt có lượng nạc giả tạo này.

Tổng thiệt hại cụ thể cho nền kinh tế là bao nhiêu thì chưa biết nhưng chỉ cần đếm số lượng bàn bán thịt sụt giảm mạnh cũng đã thấy tác hại này. Tất cả cũng vì tâm lý e ngại dùng thịt lợn có tỷ lệ nạc cao nhưng không tự nhiên. Trong khi đó ở vùng cao sương gió của huyện Sìn Hồ, giống lợn có tỷ lệ nạc cao tự nhiên thì lại đang đối mặt với bài nguy cơ diệt vong vì không được chú trọng phát triển, nhân rộng và tìm đầu ra cho sản phẩm.

Nguy cơ tuyệt chủng cao

Theo số liệu thống kê từ năm 2008 của Phòng Nông nghiệp huyện Sìn Hồ thì toàn huyện có hơn 45 ngàn con lợn. Trong đó lợn hung chỉ chiếm có xấp xỉ 2% trong số đó (tức khoảng 900 con). Tuy nhiên theo khảo sát của phóng viên thì đa số đồng bào đều không thích nuôi giống lợn này vì tốc độ phát triển không nhanh, khả năng sinh sản thấp và hơn nữa giống lợn này không to như nhiều giống lợn khác. Dù nhiều người biết rằng giống lợn này có thể bán được giá cao hơn các loại khác nhưng nếu đem so sánh với “lợn cắp nách” thì sự chênh lệch hầu như là không có vì ít người biết đến giống vật quý này. Như vậy, đến nay nếu được duy trì tốt thì số lượng lợn hung của tỉnh chắc cũng chỉ đến khoảng 1 ngàn con.

Nhận thấy khả năng tuyệt chủng của giống lợn quý hiếm này, năm 2008 Viện Chăn nuôi Quốc gia đã phối hợp cùng Trạm Khuyến nông huyện Sìn Hồ xây dựng và thực hiện Dự án bảo tồn giống lợn hung ở hai bản Séo Lèng 1 và Phìn Hồ (xã Phìn Hồ - Sìn Hồ) với 10 cá thể lợn được nghiên cứu. Sau 1 năm vất vả kết quả nghiên cứu, thực hiện Dự án thành công như mong đợi với gần 50 con lợn con thuần chủng. Tất cả từ người dân tới cán bộ Dự án đều hoan hỷ và tin vào một tương lai rạng ngời cho những chú lợn hung này.

Tuy nhiên, “cán bộ về Dự án về theo”. Ông Lù A Thào bản Séo Lèng 1 - một trong những hộ tham gia thành công Dự án trên cho biết, gia đình ông cũng tham gia dự án hy vọng giống lợn này tiếp tục được nhân giống nhưng không thấy bà con đến mua giống, không thấy thương lái tới mua lợn thịt. Suốt mấy năm nay ông nuôi lợn mà chủ yếu phục vụ nhu cầu thực phẩm của gia đình, của bản mỗi dịp lễ tết nên cũng bắt đầu nản…

Nhiều hộ dân có lợn hung đã tính đến việc chuyển giống khác để nuôi hoặc cho lai các giống lợn khác hiệu quả hơn nên tương lai của con lợn hung lại tiếp tục bị đe dọa. Thầy giáo Hà Minh Hưng - giáo viên trường THCS Phìn Hồ một trong những người rất quan tâm tới số phận của lợn hung chia sẻ: “Nếu muốn tìm lợn thuần chủng có lẽ phải vào bản Ngài Chồ mới có. Bản này sống xa đường, tách biệt với các bản khác có thể giống lợn này chưa bị lai tạp”.

Chúng tôi tìm đến bản Ngài Chồ với hy vọng tìm được một bản mà ở đó giống lợn hung vẫn chiếm vị trí độc tôn. Thế nhưng sự khổ công tìm kiếm của chúng tôi lại không được đền đáp. Ngay đầu bản chúng tôi gặp một con lợn mẹ đưa gần chục con lợn con đi ăn. Nhìn vào đó có con hung, con khoang, con đen lúc nhúc theo con lợn nái gầy trặc xương, ủn ỉn bới đất đầu nhà.

Trưởng bản Vàng A Sình cho biết, người dân không để ý nhiều tới giá trị giống lợn này vì thực tế ở đây chỉ có 1 giống lợn: “cắp nách”. Với tư duy chăn nuôi còn khá đơn giản những con lợn hung ở đây cũng được nuôi, được chăm sóc, bán như những giống lợn khác trong khi nó lại chậm lớn, không to nên người dân trong bản cũng không thật sự ưa lắm và nếu nó lai giống lợn khác thì càng tốt!

Hiện nay, nhân dân trong tỉnh gần như chưa hề biết thông tin về giống lợn hung, nhưng với những đặc tính nổi bật của lợn hung và dịch bệnh đang diễn biến phức tạp trên giống lợn thì lợn hung sẽ có điều kiện để phát triển.

Về cơ sở khoa học hiện nay đã có. Vấn đề trước mắt là phải có đầy đủ thông tin cho thị trường, người tiêu dùng về giống lợn quý này. Khi có thông tin chắc chắn các bà nội trợ sẽ chẳng ngại ngần khi lựa chọn cho thực đơn cho gia đình với một món “đặc sản” của tỉnh. Và khi “đầu ra” đã có thì chẳng lo người dân không nhân rộng giống lợn này. Tuy nhiên tất cả bây giờ vẫn đang bị gói trong từ “nếu”. Để giống lợn này trở thành đáp án cho bài toán về lựa chọn giống vật nuôi nào giá trị kinh tế cao, phù hợp với đồng bào vùng sâu, vùng xa cần có nhiều động thái tích cực hơn của nhiều ngành trong đó ngành nông nghiệp.

Xuân Thi