Nghề chăn ong mật

Nguồn tin: Báo Quảng Trị, 28/08/2012
Ngày cập nhật: 30/8/2012

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có khoảng hơn 300 điểm chăn thả ong mật, mỗi điểm có hơn 300 thùng chứa với hàng chục nghìn đàn ong trú ngụ và toả đi hút mật. Ông Lê Triển, Phó Phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn huyện Hải Lăng cho biết, ở Hải Lăng có gần 50 điểm chăn thả ong mật với khoảng 3.000 đàn ong. Các chủ ong phần lớn ở các tỉnh phía Nam như: Đồng Nai, Đắc Lắc, Lâm Đồng, Long An...

Ông Hoàng Tám, một chủ chăn ong ở Đà Lạt, Lâm Đồng cho biết: “Nghề chúng tôi lang bạt khắp nơi theo hành trình tìm nắng ấm cho ong lấy mật. Để ong lấy được nhiều mật, chúng tôi phải di chuyển đàn ong 5 - 7 lần/năm đến các địa phương mưa thuận gió hòa, nhiều thóc lúa, hoa trái thì hiệu quả nuôi ong sẽ đạt cao. Việc di chuyển thường tiến hành vào ban đêm khi đàn ong đang ngủ để tránh tình trạng phân tán đàn do bị thay đổi địa điểm nuôi đột ngột. Mỗi lần di chuyển đàn ong tốn cả trăm triệu đồng”.

Một chủ ong khác cho biết, nghề này đầu tư khá nhiều công sức tiền bạc từ việc chọn gỗ đóng thùng cho đến tạo ra ong chúa. Thùng nuôi ong được xem như ngôi nhà chung của đàn ong. Có thùng nuôi ong tốt thì việc nuôi ong sẽ hiệu quả. Tùy vào điều kiện của từng vùng có thể xây dựng thùng nuôi ong phù hợp.

Các thùng ong đầy sáp mật

Ở miền núi người ta dùng thân cây tròn rỗng ruột để làm thùng nuôi ong, gọi là bộng ong. Cách làm bộng để nuôi ong có mặt tốt là duy trì được sự thân thiện của đàn ong với môi trường tự nhiên, nhưng lại gặp khó khăn nếu tổ chức sản xuất lớn.

Tốt nhất là nuôi ong trong thùng cải tiến với khung cầu di động, tiện dụng cho người nuôi ong và cho năng suất mật cao. Khung cầu bên trong thùng ong là các cầu ong (kèo) có thể tháo ra mở vào để lấy mật, trên khung cầu này người ta đặt vào bánh tổ để cho ong xây tổ. Nuôi ong bằng khung cầu di động là dụng cụ để khai thác mật thuận tiện nhất, cho năng suất mật cao.

Nuôi ong được xem là một nghề đòi hỏi sự khéo léo, dày công chăm bẵm nhưng cũng không phải là quá khó khăn nếu người làm nghề thực sự ham thích học hỏi và cần nhất là sự cần mẫn như chính loài ong. Không chỉ am hiểu đặc tính của loài ong, người nuôi ong cũng cần phải có sự am hiểu về các loài hoa, mùa hoa nở, mùa con ong đi lấy mật, biết cách luân chuyển đàn ong tìm kiếm những nơi có nguồn mật hoa dồi dào.

Nghề chăn ong mật thu nhập khá cao, thường thời tiết thuận lợi, nắng ấm thì một tháng lấy khoảng 3 lần mật. Mỗi thùng mật trừ chi phí lãi khoảng gần 300 nghìn đồng. Một chủ ong cho biết: “Đầu ra sản phẩm của chúng tôi được các nhà máy sản xuất mật ong bao tiêu trọn gói. Đi đến đâu cũng có phương tiện của nhà máy đến thu mua tận nơi, thanh toán tiền sòng phẳng”.

Mỗi khi chuyển đến một địa bàn mới, việc đầu tiên của người chủ đàn ong là đến chính quyền sở tại làm các thủ tục cần thiết cho người và ong như: Đăng ký tạm trú, cam kết không để xảy ra hỏa hoạn, ong không gây ảnh hưởng đến đời sống dân sinh trong khu vực.

Ngoài ra chủ ong còn phải đăng đàn “nhập địa” cho ong. Nói nôm na là giới thiệu đàn ong làm quen với nơi ở mới, cầu cho mưa thuận gió hoà, ong thợ đi lấy mật “thượng lộ bình an”. Việc nuôi ong còn khó ở chỗ, ong chọn chủ để “thờ”. Khi làm cho bầy ong “tâm phục” rồi thì mọi “mệnh lệnh” được thực hiện răm rắp. Thế nên đòi hỏi người tổng chỉ huy đàn ong phải “tu thân” mới “tề gia” được.

Ông Lê Tư, chủ ong ở tỉnh Lâm Đồng làm nghề chăn ong hơn 10 năm thổ lộ: “Làm nghề này phải tránh xa khói thuốc lá để đảm bảo phòng chống cháy rừng. Bên cạnh đó cũng tránh mang theo hơi người lạ trên mình. Chúng tôi xa gia đình quanh năm suốt tháng mới về thăm đôi ba lần, mỗi lần như thế trở lại với đàn ong không tắm gội cẩn thận, phát hiện mùi người lạ là đàn ong bay đi hết”.

Đối với ong phải “quân lệnh như sơn”, ông Năm Thành, một chủ chăn ong quê ở tỉnh Vĩnh Long giảng giải rồi thọc tay vào đàn ong đông đúc kéo bừa những con ong đực to béo, vặt hết cánh, vứt ra khỏi đàn. Theo ông loại này ăn no lại nằm chứ chẳng giúp ích gì cho cả đàn. Khi đói ăn lại thường cắn xé lung tung cần thẳng tay loại bỏ.

Thông thường trong đàn ong khoảng 600 - 800 con có chừng gần 100 con ong đực. Những con ong này giao phối với ong chúa để phát triển đàn, nhưng điều oái oăm là quá trình này chỉ diễn ra một lần trong đời bởi ong chúa sẽ sinh sản liên tục mà không cần lần giao phối tiếp theo.

Đời sống đàn ong có tổ chức rất khoa học bao gồm: 1 ong chúa (ong mẹ), ong đực và ong thợ. Ong chúa là cá thể duy nhất có khả năng sinh sản để duy trì đàn và điều tiết của hoạt động của đàn ong. Đàn ong phát triển tốt hay không phụ thuộc vào chất lượng chúa. Ong đực làm nhiệm vụ duy nhất là giao phối với ong chúa.

Ong thợ làm mọi nhiệm vụ trong đàn, có cấu tạo cơ thể thích hợp với việc nuôi ấu trùng, thu mật và phấn hoa. Khi sắp tới vụ mật, có một số đàn ong mạnh biểu hiện muốn chia đàn, nếu không chia ong sẽ tự chia đàn hoặc ỷ lại không chịu làm việc.

Ông Nguyễn Vinh, chủ ong ở tỉnh Đắc Lắc cho biết: “Người chỉ huy phải giống như song thân, khi tách đàn, chia quân về ở ngôi nhà mới đồng nghĩa với việc chia tài sản và thực phẩm của hai nhà ngang đều nhau, tối kỵ “nhất bên trọng, nhất bên khinh”. Cách lấy mật cũng thế, phải lấy đồng bộ và vào lúc thời tiết thuận lợi, đàn ong ăn mật no nê. Nếu không các con ong đực bị đói lại lười làm việc bắt đầu kích động bầy ong thợ dàn quân xông vào lãnh địa khác cướp mật về thùng. Sau những lần giao chiến ác liệt như thế, quân đôi bên đều thiệt hại nặng nề, ảnh hưởng việc lấy mật”.

Có phạt thì cũng có thưởng, thông thường sau một thời gian chăm chỉ làm mật cho đời, thấy đàn ong xuống sức, các chủ ong bắt đầu cho quân đi an dưỡng. “Thiên đường” là thành phố ngàn hoa Đà Lạt, hoặc xứ cây trái Vĩnh Long ngọt ngào. Ở những nơi ấy ong được hồi phục nhanh chóng để tiếp tục cuộc hành trình tìm ánh nắng.

Ông Lê Triển cho biết: “Thấy mô hình chăn ong có hiệu quả, hơn 20 hộ dân trên địa bàn huyện Hải Lăng đã đăng ký thực hiện thử nghiệm và đều mang lại thu nhập đáng kể. Sắp tới đây sẽ có thêm nhiều hộ đăng ký tham gia”.

MINH TUẤN - NGUYỄN VINH