Bịt “lỗ hổng” cúm gia cầm

Nguồn tin: Báo Hậu Giang, 10/05/2013
Ngày cập nhật: 15/5/2013

Trong hơn 2 tuần qua, từ Trung ương đến địa phương đang khẩn trương triển khai thực hiện nội dung Công điện của Thủ tướng Chính phủ về việc phòng, chống dịch cúm gia cầm A/H7N9 và A/H5N1. Các tỉnh phía Bắc đang nỗ lực để ngăn chặn, triệt tiêu gia cầm nhập lậu, còn ĐBSCL thì ngán ngại khi dịch cúm gia cầm tái phát ở Đồng Tháp, Tiền Giang. Mới nhất là cuối tháng 4-2013, TP.Cần Thơ phát hiện ổ dịch với gần 900 con ở quận Ô Môn. Hiểm họa cúm gia cầm đang treo lơ lửng.

“Đau đầu” với vịt chạy đồng

Câu chuyện phòng, chống dịch cúm gia cầm trở nên “nóng” trong thời gian gần đây khi chúng ta đối diện với sự đe dọa của 3 loại dịch cúm nguy hiểm (H5N1, H1N1 và H7N9). Các biện pháp phòng vệ có tính chất khẩn cấp đang được triển khai. Đối với ĐBSCL, cúm A/H5N1 đã quay trở lại tại nhiều địa phương. Trong đó, hai điểm nóng là địa bàn Đồng Tháp và Tiền Giang. Các địa phương đang khẩn trương triển khai nhiều biện pháp cấp bách để khoanh vùng, dập dịch. Một số người cho rằng, diễn biến dịch cúm H5N1 trong hơn 1 tháng qua khá phức tạp khi các cơ quan chức năng ghi nhận dịch cúm trên chim yến và chim trĩ. Thật ra, diễn biến này không có gì bất ngờ, vì từ giữa tháng 1-2013, trong Công văn số 192, Bộ NN&PTNT đã nhận định: “Đối với bệnh cúm gia cầm hiện nay, do vi-rút cúm đã lưu hành trong đàn thủy cầm, đàn chim hoang và chim di trú tại rất nhiều địa phương. Đặc biệt, gần đây đã xuất hiện nhiều nhánh vi-rút cúm mới xâm nhập vào trong nước qua nhiều đường”. Cảnh báo khá “đa dạng mầm bệnh” của Bộ NN&PTNT đã được phát ra từ tháng 1-2013 nhưng đến khi xảy ra dịch cúm trên đàn chim yến thì các cơ quan chức năng lúc đầu cũng khá lúng túng xử lý đối với chim yến nhiễm bệnh.

Ảnh: LÊ HOÀNG VŨ

Tại ĐBSCL, thật ra một số địa phương đã ghi nhận cúm gia cầm H5N1 nhỏ lẻ trước khi dịch cúm bùng phát ở Đồng Tháp và Tiền Giang. Tuy nhiên, các thông tin này gần như rơi vào “lặng thinh” và quên lãng; chỉ đến khi Đồng Tháp ghi nhận ca tử vong đầu tiên do cúm A/H5N1 là một bé trai 4 tuổi tại xã Tân Hội Trung, huyện Cao Lãnh và dịch cúm H7N9 bùng phát ở Trung Quốc thì chuyện phòng, chống dịch cúm gia cầm trở nên nóng bỏng. “Trong điều kiện chăn nuôi ngoài trời như hiện nay, mầm bệnh lưu tồn rất đa dạng, gần như người dân phải sống chung với dịch bệnh. Ý thức của cộng đồng về dịch cúm gia cầm hiện nay là chưa trọn vẹn, nhiều người chủ quan, rất đáng lo ngại. Dịch cúm cứ như treo lơ lửng rất đáng ngán ngại” - một cán bộ thú y ở ĐBSCL nhận định. Ngành thú y ĐBSCL hiện nay đang lo “sốt vó” với đàn thủy cầm chăn nuôi “ngoài trời” - cụ thể là vịt chạy đồng. Thời điểm năm 2005, được xem là đỉnh điểm của dịch cúm H5N1 ở Việt Nam khi cả nước phải tiêu hủy hơn 45 triệu con gia súc, gia cầm. Khi đó, nhiều chuyên gia nhận định: quản lý vịt chạy đồng là khó nhất trên bản đồ dịch tễ ! Tâm điểm hiện nay là quản lý chặt đàn vịt. “Trong điều kiện chăn nuôi nhỏ lẻ khó kiểm soát như hiện nay, cúm gia cầm rất dễ lây nhiễm. Ngành thú y trong tỉnh đang dàn mạng lưới thú y để giám sát chặt chẽ, ghi nhận các biểu hiện lạ, lấy mẫu và gửi xét nghiệm nhanh, để kịp thời khoanh vùng, xử lý ngay các ổ dịch” - ông Trương Ngọc Trưng, Chi cục trưởng Chi cục Thú y Hậu Giang, cho biết.

Hình thành hệ thống bán gia cầm sạch

Khó khăn hiện nay là quản lý đàn thủy cầm. Khác với gà, vịt mang bệnh khó có thể nhận ra qua những biểu hiện bên ngoài. Có lúc nhiều địa phương đã áp dụng hình thức “nội bất xuất, ngoại bất nhập” với đàn vịt chạy đồng khi phát hiện dịch cúm. Đây được xem là giải pháp thụ động khi mạng lưới thú y quá mỏng, còn người dân lơ là trong tiêm phòng vắc-xin! Nhiều người đề xuất nên “dời vịt chạy đồng” vào mô hình chăn nuôi thủy cầm an toàn sinh học. Mô hình này được nhiều địa phương trong vùng áp dụng. Tuy nhiên, do tập quán lâu nay người dân vẫn quen thả vịt ăn mót lúa sau khi thu hoạch để “tiết kiệm” tiền thức ăn! Ngành thú y, xác định nguy cơ dịch cúm gia cầm trên đàn vịt rất lớn, nên đang dồn lực để tiêm phòng. Vấn đề hiện nay là các địa phương gần như không có đủ cán bộ để lội vào đồng sâu tiêm vắc-xin cho đàn vịt và các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Đây là “lỗ hổng” lớn nhất trong phòng, chống cúm gia cầm hiện nay! Ngoài ra, việc quản lý bán buôn gia cầm sống và các loại chim trời hiện nay cũng nan giản. Nhiều địa phương đang cố gắng siết chặt để hạn chế tình trạng buôn bán kiểu này trong bối cảnh dịch cúm rình rập. “Dẹp một lần thì dễ nhưng sau khi các cơ quan chức năng rút thì họ lại buôn bán như cũ. Thậm chí sáng ra quân dẹp bán gia cầm, chim trời ở các điểm cố định, thì buổi trưa nhiều điểm buôn bán như thế lại mọc lên gần đó” - một cán bộ thú y nói trong lo lắng.

Cúm gia cầm tái phát, cán bộ thú y Cần Thơ đang phải căng mình dập dịch.

Không chỉ người chăn nuôi, người bán gia cầm mà ngay cả người tiêu dùng vẫn chủ quan mua gia cầm sống không rõ nguồn gốc. Trong bối cảnh như hiện nay, câu chuyện về hình thành hệ thống bán gia cầm sạch trở nên bức xúc. Chuyện các điểm bán gia cầm sạch, lò giết mổ tập trung có kiểm định của cơ quan thú y được đề cập từ lâu. Nhưng đến nay gần như “dậm chân tại chỗ” không có chuyển biến lớn. Việc mở rộng hệ thống bán gia cầm sạch từ nông thôn đến thành thị hiện nay là rất cần thiết. Khi hệ thống này phủ đều, người dân sẽ từ bỏ thói quen mua gia cầm sống không rõ nguồn gốc. Đây cũng là cơ sở bảo vệ quyền lợi người chăn nuôi gia cầm khi xảy ra dịch bệnh. Thực tế thời gian qua, khi dịch heo tai xanh cũng như cúm gia cầm tái phát ở địa phương nào thì giá heo, gia cầm lập tức giảm giá. Đây là tâm lý đám đông hay phản ứng “tẩy chay” một cách tiêu cực, gây thiệt hại nặng cho người chăn nuôi đảm bảo kỹ thuật, an toàn vệ sinh.

Bộ NN&PTNT đang xây dựng và trình Chính phủ phê duyệt “Kế hoạch quốc gia phòng, chống cúm gia cầm tại Việt Nam giai đoạn 2013 - 2017”. Theo đó, Bộ NN&PTNT đề xuất: “Ngân sách địa phương đảm bảo mua vắc-xin tiêm phòng dịch, người chăn nuôi chi trả công tiêm phòng”. Theo một số cán bộ thú y, hiện khâu tiêm phòng vắc-xin trên đàn gia cầm chưa lấy tiền công. Nhưng không ít người dân còn lảng tránh. Nếu thu tiền công tiêm vắc-xin sẽ phát sinh thêm khó khăn đối với những hộ chăn nuôi gia cầm chưa có ý thức phòng dịch. Vì những hộ này sẽ “lách tiêm phòng” để khỏi trả tiền công tiêm vắc-xin !?

CAO PHONG