Liên kết “chuỗi” ngành hàng cá tra

Trong hàng ngàn loài thủy sản ở ĐBSCL, chỉ có cá tra và tôm sú được tập trung đầu tư theo hướng đẩy mạnh xuất khẩu. Năm 2008, kim ngạch xuất khẩu thủy sản trên 4,5 tỉ USD. Tuy nhiên, tình trạng mua bán bấp bênh, mạnh ai nấy làm khiến việc xác định giải pháp phát triển ngành hàng cá tra ở ĐBSCL luôn là vấn đề nóng bỏng.

4 nhóm giải pháp

+ Rà soát và đánh giá các chính sách hiện hành của nhà nước có liên quan đến việc phát triển ngành hàng cá tra, sau đó đưa ra những đề xuất và bổ sung nhằm thực thi một cách có hiệu quả những chính sách đó. Bên cạnh đó, các tổ chức có liên quan như: ngân hàng, Cục nuôi, Cục Thương mại & Chế biến nông lâm sản, Bộ NN&PTNT cùng với địa phương nên tiếp tục và nỗ lực thực hiện tốt các chính sách cho vay, hỗ trợ rủi ro cho người nuôi, xúc tiến thương mại, đầu tư kho trữ đông cho các doanh nghiệp chế biến.

+ Giảm giá thành sản xuất trong khâu nuôi: Chi phí thức ăn thủy sản thường chiếm từ 70-80% trong tổng giá thành và con giống chất lượng không tốt có thể làm tăng tỷ lệ hao hụt sản lượng 20-30%. Thức ăn và con giống là hai yếu tố đầu vào quan trọng của việc nuôi cá tra. Trong đó, việc tăng cường khâu quản lý chất lượng con giống, thức ăn từ các nhà cung cấp và phân phối là hai yếu tố đầu vào này được đặt lên hàng đầu.

+ Nối kết người nuôi với doanh nghiệp, giải pháp căn cơ để giải quyết tốt mối quan hệ cung - cầu hàng hóa, tránh tình trạng vượt cung hay vượt cầu thường xuyên xảy ra trong những năm gần đây. Hiệp hội Nghề cá và VASEP là hai tổ chức cầu nối cho việc thực thi giải pháp này với sự hỗ trợ của Ban điều hành cá tra của ĐBSCL.

+ Giải pháp thị trường: Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại để duy trì thị phần hiện có đối với các thị trường truyền thống, đồng thời với việc mở rộng thị phần trên các thị trường tiềm năng được xem là công cụ mấu chốt trong việc thực thi giải pháp. Cục Chế biến nông lâm sản và Cục Thương mại là hai đơn vị hỗ trợ cần thiết trong quá trình thực thi giải pháp nêu trên.

So với 580.000 ha nuôi tôm nước lợ, sản lượng 380.000 tấn, thì chỉ cần 6.000 ha mặt nước người nuôi cá tra đã tạo ra sản lượng hàng hóa trên 1 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu khoảng 1,2 tỉ USD. Nếu tính bình quân, mỗi trại nuôi cá có quy mô 1 ha thì việc quản lý 6.000 trại không phải là “nhiệm vụ bất khả thi”.

Theo Thạc sĩ Nguyễn Phú Son, Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, cách đây 3 năm, Tạp chí khoa học của Trường Đại học Cần Thơ (số 8, năm 2007) đã công bố kết quả “Nghiên cứu thị trường cá tra và ba sa ở ĐBSCL, Việt Nam” trong đó đề cập đến 4 nhóm giải pháp phát triển ngành hàng này dựa vào kết quả phân tích và đánh giá xu hướng thị trường. Một sự trùng hợp lý thú là những kết luận từ Hội nghị “Bàn biện pháp phát triển sản xuất và tiêu thụ cá tra, tôm nước lợ vùng ĐBSCL” được Bộ NN&PTNT tổ chức tại Cần Thơ vào ngày 12-2-2009 dường như “trùng khớp” cả 4 nhóm giải pháp mà Trường Đại học Cần Thơ đã nghiên cứu từ năm 2006. Ba năm trôi qua, sự tham gia của các nhà khoa học vào việc ổn định tình hình cá tra không được các địa phương lưu tâm.

Lần này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám, khẳng định: Trong điều kiện khủng hoảng kinh tế thế giới, sản phẩm cá tra, tôm Việt Nam vẫn có cơ hội cạnh tranh nếu chúng ta làm tốt việc hạ giá thành và thực hiện tốt các giải pháp mở rộng thị trường xuất khẩu.

* Giao kèo

Thạc sĩ Nguyễn Phú Son cho rằng: Các giải pháp được kết luận trong hội nghị ngày 12-2-2009 đã hé mở ra phương thức liên kết “WIN - WIN” khi các doanh nghiệp chế biến và người nuôi tìm ra được cách ứng xử để cùng phản ứng nhanh trước những thay đổi trên thị trường.

Hơn 3/4 nhà máy chế biến trong vùng ở quy mô vừa và nhỏ. Công suất nhà máy thích ứng với quy mô người nuôi không quá lớn và không quá phức tạp. Thực tế đang có lấn cấn khi chỉ có khoảng 20-30% người nuôi là nông dân thực thụ, số còn lại là người làm trong cơ quan Nhà nước, người có của ăn của để, người thu lợi từ lĩnh vực khác tự tổ chức nuôi và cậy mối quan hệ với các ông chủ nhà máy để bán hàng hoặc các cổ đông lớn trong các công ty cổ phần, nuôi cá cung cấp cho nhà máy. Hành vi ứng xử của nhà máy với các tác nhân tham gia không giống nhau.

Liên kết theo chuỗi ngành hàng là giải pháp chấp nhận mọi tác nhân tham gia chuỗi với điều kiện duy nhất là mọi tác nhân ý thức việc tổ chức “cộng đồng cùng mục tiêu” nhấn mạnh tính chất lợi ích (nhóm lợi ích). Nhóm lợi ích sẽ “vượt qua chính mình” và bật sáng mục tiêu: cùng cạnh tranh, khẳng định giá trị, hiệu quả của dòng sản phẩm cá tra của Việt Nam trên phạm vi toàn cầu, họ sẽ thôi “dòm ngó”, canh chừng và hạ gục nhau khi chào giá thấp.

Một nhóm chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL (Trường Đại học Cần Thơ), chuyên gia CLB Hỗ trợ nông gia đã nghiên cứu cách tiếp cận của các tác nhân theo chuỗi ngành hàng và đưa ra ý tưởng nối kết thông tin ở 5 tỉnh, thành có số đông trong cộng đồng chọn cá tra làm lợi thế sinh kế để các tác nhân vượt qua chính mình. Họ xác định “trái tim” là nhà máy chế biến. Mỗi một nhà máy chế biến trở thành tác nhân định hướng cho người nuôi trên cơ sở giao kèo dài hạn về quy trình, số lượng ao, thời gian nuôi thả, sản lượng thu hoạch, quy cách, thu gom... Người nuôi giao kèo với các nhà cung cấp thức ăn và liên kết dịch vụ khác. Cơ sở “bảo đảm cơ hội” của các doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư xây dựng nhà máy chế biến và các tổ chức cộng đồng cùng mục tiêu là việc xây dựng hệ thống kho trữ đông đủ tiêu chuẩn. Nếu mỗi kho trữ có thể cung cấp dịch vụ cho 10-20 nhà máy và chương trình hỗ trợ lãi suất của Chính phủ khích lệ việc đầu tư kho lạnh, phát triển dịch vụ tồn trữ thì quá trình vận hành của các nhóm lợi ích sẽ nhanh hơn, khắc phục sự phân hóa trong cộng đồng cũng sẽ tốt hơn. Các nhóm lợi ích được chia sẻ cơ hội (mua vật tư đầu van theo giá sỉ, được chia sẻ tài nguyên thông tin thị trường... khả năng thu hút các nguồn lực khác vào chuỗi ngành hàng sẽ xuất hiện. Và khi ngân hàng, nhà đầu tư siêu thị nông thôn vào cuộc thì mô hình này sẽ dễ định dạng Tổ hợp công - nông - thương - tín hơn các mô hình khác rất nhiều.

VÂN ANH

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323