Để cá tra bơi ra “biển lớn”

Trong xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp, thủy sản được coi là ngành mũi nhọn. Còn nếu tính “thứ bậc” trong chủng loại mặt hàng thủy sản xuất khẩu, thì con cá tra đứng ở hàng đầu. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lương Lê Phương cho rằng: Phát triển bền vững nguồn nguyên liệu, gắn với chế biến xuất khẩu được coi là điểm mấu chốt để phát triển ngành thủy sản nói chung, trong đó có con cá tra nói riêng. Thế nhưng, đây không phải là vấn đề có thể giải quyết một sớm, một chiều...

Vùng nguyên liệu: Mấu chốt xuất khẩu bền vững

Phóng viên(PV): Nguồn nguyên liệu gắn bó mật thiết đến nuôi trồng và chế biến thủy sản. Thứ trưởng nhận định thế nào về vấn đề quy hoạch vùng nguyên liệu cho cá tra?

TT Bộ NN&PT NT Lương Lê Phương( TT LLP): Năm 2007 và 2008, mặc dù ngành thủy sản đã có quy hoạch, nhưng do lợi nhuận hấp dẫn, nguồn nguyên liệu cá tra phát triển quá “nóng” khiến cung vượt quá cầu. Nông dân thiệt hại lớn. Chúng tôi đã có hướng dẫn các địa phương, nhưng việc điều hành sản xuất có lúc thực sự vượt tầm kiểm soát. Thời điểm bùng nổ nuôi cá, giá đất vùng đồng bằng sông Cửu Long tăng gấp 3,5 lần, có nơi tăng tới 10 lần. Ngoài nông dân, còn có thêm nhiều đối tượng khác thuê đất, mở rộng diện tích nuôi cá. Nhiều đối tượng tham gia không có gì sai luật, thậm chí có nơi còn có sự tham gia của một số cán bộ cấp tỉnh. Các ngân hàng cũng ủng hộ người nuôi, đặc biệt là những người thuộc diện “ưu tiên”, đã làm cho phong trào nuôi cá tra càng mạnh lên.

Trên thực tế, thị trường xuất khẩu chỉ chuộng loại cá tra trắng, có kích cỡ khoảng 1kg/con. Nhưng do nuôi ồ ạt, chất lượng cá nguyên liệu không tốt, cả về cảm quan và quy cách. Vì vậy, một lượng lớn cá tra thịt đỏ, nuôi quá lứa không được chấp nhận, hoặc các nhà nhập khẩu chỉ mua với giá rất rẻ.

PV: Khủng hoảng nguyên liệu cá tra vừa qua tại đồng bằng sông Cửu Long cho thấy vấn đề quy hoạch vùng nguyên liệu chưa sát thực tế, quan hệ nông dân - doanh nghiệp chưa gắn kết. Theo ông, vấn đề quy hoạch vùng nguyên liệu năm nay sẽ được tổ chức như thế nào?

TT LLP: Về nguyên tắc, quy hoạch vùng nguyên liệu cá tra phải thuận, không phá vỡ quy hoạch phát triển kinh tế của từng địa phương. Quy hoạch thế nào để vùng nuôi bảo đảm về mặt thủy vực, có giao thông thủy (nếu có bộ càng tốt). Do đó, chủ trì quy hoạch phải là Ủy ban nhân dân, Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn các tỉnh thực hiện. Tất cả các thành phần kinh tế đều được tham gia vào quá trình nuôi, nhưng khi nuôi, không để ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng cây trồng vật nuôi khác. Đặc biệt, quy hoạch không được làm ảnh hưởng đến những đối tượng không tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất này.

PV: Vậy, phải làm thế nào để người nông dân và doanh nghiệp xây dựng được mối liên kết chặt chẽ, bền vững, bảo đảm lợi ích hài hòa cho cả hai bên?

TT LLP: Nông nghiệp nói chung và thủy sản nói riêng lệ thuộc lớn vào điều kiện khí hậu, nhất là khi nước ta có bờ biển quá dài. Năm 2008, biến đổi khí hậu toàn cầu khiến ngập úng xảy ra diện rộng, năm nay có thể sẽ hạn hán. Trước đây, Việt Nam thường xuất khẩu đến những nước có nhiều thị trường bán lẻ. Nay, Chính phủ đã cho phép vay vốn xây dựng kho trữ cá, không những kho trong nước mà còn cả kho ngoại quan. Tại Nga, U-crai-na, Đức các doanh nghiệp đang tính toán việc xây kho, vấn đề là lựa chọn địa điểm ở thành phố nào cho phù hợp. Vùng nước đồng bằng sông Cửu Long là “độc nhất vô nhị” trong việc nuôi thả cá tra, thế nhưng chúng ta không được chủ quan, ỷ lại vào thiên nhiên một cách thái quá. Các nước như Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a, Thái Lan… cũng đang tổ chức nuôi cá tra. Hiện nay, chúng ta đã sản xuất nhân tạo được giống, có thể chủ động nguồn nước (không còn phụ thuộc vào thủy triều), có thể quy hoạch lại được nguồn nhân lực nuôi cá, chế biến.

Giải bài toán lúc thừa, lúc thiếu nguyên liệu

PV: Trọng tâm chiến lược phát triển thủy sản là nâng cao chất lượng, bảo đảm khả năng cạnh tranh. Thứ trưởng dự báo thế nào về nhu cầu vốn dành cho ngành thủy sản trong năm nay?

TT LLP: Hiện chúng tôi chưa thống kê được có bao nhiêu doanh nghiệp ngành thủy sản có nhu cầu hỗ trợ vốn. Nhưng tôi nghĩ, nhu cầu vốn của ngành thủy sản rất lớn. Đơn thuần, muốn nuôi một kg cá tra, phải đầu tư tới 11.000 đồng. Với một héc-ta mặt nước, sâu 4 mét, có thể nuôi được từ 100 đến 500 tấn cá. Vì vậy, người nuôi phải chi tới bạc tỉ. Năm ngoái, nước ta xuất khẩu cá tra được 1,2 tỉ USD, nhưng ngân hàng cũng phải cho vay tới 1.150 tỉ đồng. Năm nay, lượng vốn vay ít nhất cũng tới cỡ đó, song doanh nghiệp và người nuôi sẽ được hưởng mức hỗ trợ lãi suất 4% trong gói kích cầu của Chính phủ.

PV: Thưa ông, giải pháp về vốn liệu có giải quyết được tình trạng thừa, thiếu cá tra vào những thời điểm khác nhau?

TT LLP:Muốn giải quyết dứt điểm tình trạng thừa - thiếu là rất khó, nhưng ta có thể cân đối một cách tương đối, giảm thiệt hại cho doanh nghiệp, người nuôi. Tôi cho rằng, cần có giải pháp thích hợp cho từng thời điểm. Nhưng nếu có sự hợp tác giữa Nhà nước - doanh nghiệp - nông dân, có khả năng khống chế được sự mất cân đối về cung cầu cả ở trong nước và xuất khẩu.

Chúng ta cũng sẽ giải quyết được vấn đề thừa, thiếu nguyên liệu, nếu tiến hành đa dạng hóa các sản phẩm. Theo kinh nghiệm, cách thức của các doanh nghiệp chế biến châu Âu, Nhật, Mỹ… không nên để một doanh nghiệp chỉ làm một mặt hàng. Với cá tra, chúng ta có thể chế biến hai cấp là chế biến thô và chế biến tinh. Tuy nhiên, nếu không chú trọng đến việc nâng cao chất lượng, cảm quan (bao bì) và quy cách mẫu mã, cá tra Việt Nam sẽ bị mất thị trường.

PV: Có thông tin cho rằng, trong quý 2 và quý 3 năm 2009 sẽ thiếu nguyên liệu cá tra. Thực tế sẽ diễn ra theo xu hướng nào, thưa ông?

TT LLP: Đúng vậy. Trong quý I năm nay, các doanh nghiệp chế biến vẫn có thể mua được cá còn tồn từ cuối năm ngoái. Tuy nhiên, đến quý 2 và quý 3 có thể sẽ thiếu nguyên liệu cá tra. Chắc phải đến quý 4, nguồn nguyên liệu mới dần ổn định. Hiện nay, các doanh nghiệp sản xuất, chế biến phải tự tạo vùng nguyên liệu. Một số doanh nghiệp lớn còn liên kết với nông dân để nuôi cá theo phương thức: Doanh nghiệp hỗ trợ vốn, đầu tư ao, giống... Nhưng cũng phải mất từ 6 đến 8 tháng nữa mới thu hoạch được.

PV: Cá tra Việt Nam phải khẳng định chất lượng để cạnh tranh. Nhưng để tránh tình trạng các doanh nghiệp xuất khẩu “vượt rào” như vài năm gần đây, sản phẩm cá tra xuất khẩu sẽ được quản lý như thế nào, thưa ông?

TT LLP: Ngay từ đầu năm, chúng tôi đã phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và các ngành liên quan để siết chặt quản lý, giám sát các hoạt động nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu thủy sản. Về phần mình, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo nghiên cứu đề tài khoa học (do Đan Mạch hỗ trợ kinh phí) về chất hóa học sử dụng trong nuôi cá tra. Tuy nhiên, cần phải có thêm thời gian, kinh phí để kiểm nghiệm chính xác hiệu quả của phương pháp này. Nhưng đó sẽ là phương pháp quản lý hữu hiệu, giúp chúng tôi có thể đối chiếu chất hóa học trong mỗi sản phẩm của từng doanh nghiệp với cá tự nhiên, cố gắng để con cá tra của Việt Nam tự tin bơi ra “biển lớn” - đó là thị trường ngoài nước.

PV: Xin cảm ơn Thứ trưởng!

SONG ANH

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323