Xuất khẩu cá tra ở đồng bằng sông Cửu Long: Lợi thế và thách thức

Là vùng sông nước, ĐBSCL có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển nghề nuôi cá tra xuất khẩu mà nhiều nơi khác không có được. Tuy nhiên, chỉ một khi có sự quan tâm đầu tư đồng bộ, thì con cá tra ĐBSCL mới trụ vững trên thị trường cạnh tranh xuất khẩu quyết liệt như hiện nay và trong tương lai.

Những thách thức

Sản xuất cá tra đúng quy hoạch, quy trình kỹ thuật sẽ nâng cao chất lượng sản phẩm thu hoạch, chế biến xuất khẩu.

Xuất khẩu cá tra, ba sa (tra) là mặt hàng thủy sản tăng nhanh thời gian qua. Năm 2004 cả nước xuất khẩu 240 triệu USD thì năm 2005 là 320 triệu USD, năm 2006 là 661 triệu USD. Năm 2006 tăng so năm 2005 và 2004 lần lượt 207% và 275%. Tỷ trọng xuất khẩu cá tra so với xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2004 là 10%, năm 2005 là 11% thì năm 2006 tới 18,2%. Cách đây 5 năm, từ thế giới chưa biết loại cá này, đến năm 2005 nó đã có mặt trên 45 nước và vùng lãnh thổ và năm 2006 là 65 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó thị trường EU là 46%, Nga 11,2%, Mỹ 9,8%, ASEAN 8,7%... Giá xuất khẩu cá tra bình quân năm 2004 là 3 USD/kg thì năm 2005 là 2,336 USD/kg, năm 2006 gần 3 USD/kg, giá biến động từ 1,5 đến 4,2 USD/kg. Sản lượng cá tra nuôi năm 2004 đến 2006 từ 315.000 tấn - 400.000 tấn tăng lên 700.000 tấn. Tuy nhiên, năm 2004 được giá thì năm 2005 rớt giá, năm 2006 giá ổn định khá cao. Dự kiến năm 2007 nhu cầu cá tra trên thị trường thế giới vẫn cao với chất lượng và sản lượng ổn định và là mặt hàng hấp dẫn đối với người tiêu dùng.

Nhưng đối với việc phát triển sản xuất và chế biến cá tra xuất khẩu vẫn còn lắm thách thức: Việc quy hoạch chi tiết và tổ chức phát triển nuôi cá tra bền vững là vấn đề đặt ra cần được quan tâm xuyên suốt. Môi trường nước sạch ổn định lâu dài là sự tồn tại của phát triển nuôi cá tra. Sự gắn kết các khâu trong nuôi cá và dịch vụ hậu cần rất quan trọng để ổn định chất lượng và sản lượng cá nuôi. Sự gắn kết và chăm lo giữa nhà chế biến xuất khẩu đối với người nuôi cá là tạo điều kiện quan trọng để cá phát triển ổn định bền vững. Xây dựng và quản bá thương hiệu cá tra, có chế tài cần thiết để cá tra là lợi thế tiềm năng trong phát triển thủy sản bền vũng.

Cùng với Việt Nam xuất khẩu cá tra, một số nước châu Á, Mỹ La tinh cũng xuất khẩu cá da trơn mà cá tra là trọng yếu. Do đó việc cạnh tranh mặt hàng cá tra trên thị trường sắp tới sẽ quyết liệt hơn. Ví dụ như 10 tháng đầu năm 2006, cá da trơn nhập vào Mỹ 21.147 tấn, kim ngạch 75,8 triệu USD tăng 139,6% về lượng và 202% về trị giá so cùng kỳ 2005. Việt Nam cung cấp lớn nhất cho thị trường Mỹ 58,1% (14.000 tấn, kim ngạch 40,1 triệu USD) tăng 104,2% về lượng và 171,8% về trị giá. Trung Quốc đứng thứ hai tỷ trọng 16% (đạt 3.952 tấn và 15,4 triệu USD) tăng so năm ngoái 12,5%. Các nước Đông Nam Á như Malaysia tăng 11 lần (2.754 tấn), Campuchia tăng 24,7% (856 tấn), Indonesia tăng 12 lần (271 tấn) so cùng kỳ 2005. Riêng về cá tra (pangasius) chiếm 85,1% vào thị trường Mỹ (20.500 tấn với 62 triệu USD) tăng 134% về lượng và 203,6% về giá trị so cùng kỳ 2005. Xuất khẩu cá tra đến thị trường Mỹ: Việt Nam 68,3% (14.035 tấn), Thái Lan 10,6% (2.174 tấn), Malaysia 9,9% (2.036 tấn). Về giá cá tra (P.) tăng trung bình 29,7% so cùng kỳ 2005, đạt mức 3.016 USD/tấn so cùng kỳ 2005. Mức giá cá tra nhập vào Mỹ của Việt Nam 2.859 USD/tấn, Indonesia 3.978 USD/tấn, Thái Lan 3.417 USD/tấn, Malaysia 2.950 USD/tấn.

Giải pháp phát triển bền vững

Cần sớm triển khai quy hoạch chi tiết đối với phát triển nuôi cá tra, gắn quy hoạch với tổ chức phát triển nuôi bền vững. Nơi nào đủ điều kiện thì tổ chức phát triển, nơi nào không đủ điều kiện chuyển sang nuôi đối tượng thủy sản khác thích hợp và có thị trường tiêu thụ. Cá tra có sức sống rộng rãi, quanh năm. Cần có tổ chức nuôi, tránh thu hoạch tập trung cao, rớt giá. Nuôi cá tra phải đảm bảo chất lượng ổn định, nhất là không tồn lưu những hóa chất cấm.

Tổ chức gắn các khâu trong nghề nuôi cá tra, các nhà (nhà nông-nhà doanh nghiệp- nhà quản lý- Nhà nước) và hậu cần dịch vụ để phát triển cá tra: giống, thức ăn, thuộc phòng trị bệnh, thông tin, công nghệ... Các khâu này rất quan trọng, vì nó tạo nên chất lượng, số lượng ổn định, tăng hiệu quả của sản xuất. Phát triển cá tra không chỉ ở Việt Nam mà gắn kết với thị trường thế giới, sự đòi hỏi của thương trường mà ta phải đáp ứng. Do đó không thể mạnh ai nấy lo mà phải có tổ chức.

Sự gắn kết giữa nhà chế biến với người nuôi cá tạo cho cá tra vào thị trường thế giới vững chắc. Nhà chế biến đặt hàng với người nuôi cá: số lượng, qui cỡ, chất lượng, thời vụ... người nuôi phải thực hiện, người nuôi cá đòi hỏi nhà chế biến thực hiện. Cả hai phải có hợp đồng kinh tế thực sự. Chính sự quan tâm của nhà chế biến tạo cho nhà nuôi cá vào thế làm ăn lớn theo thị trường thế giới. Ai không thực hiện đúng sẽ bị loại dần khỏi cuộc chơi.

Cần có chính sách và chế tài cho phát triển cá tra. Nên chăng có ngân hàng giống cho cá tra như một số giống cây trồng khác, để một thời gian nữa con cá tra không bị thoái hóa, đảm bảo chất lượng giống cá tra lâu dài cho người nuôi. Về thức ăn cho cá tra như năm 2006 có khoảng 1,4 triệu tấn thức ăn xuống môi trường nước, cá sử dụng một phần, một phần tan vào nước. Vậy nghiên cứu thức ăn để hạ giá thành nuôi cá (hiện 70 - 80%) còn góp phần giảm ô nhiễm môi trường nước. Cần có chế tài đối với các “nhà” không tuân thủ qui định vào sân chơi lớn. Nhà quản lý cần gắn kết đầu mối các khâu cùng với nhau thực hiện.

Môi trường nước ở lưu vực 2 dòng sông Tiền sông Hậu sẽ quyết định số lượng, chất lượng, hiệu quả của nuôi cá tra bền vững, lâu dài. Hiện nay cục bộ từng nơi môi trường nước đã bị dơ. Nếu chúng ta cứ để tình trạng người nuôi cá, nhà chế biến, các sản xuất và sinh hoạt khác đều đổ dồn về sông phải gánh thì thảm họa đối với cá tra và môi trường sống là thực tế hiển nhiên. Cần sớm có giải pháp và chế tài đồng bộ cho môi trường nước này.

Bài, ảnh: DƯƠNG TẤN LỘC

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323