Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam: Liên kết để tạo thế mạnh

Suy thoái kinh tế, rào cản thương mại, rào cản khai thác, thiếu nguyên liệu… là hàng loạt các nguyên nhân dẫn tới việc lần đầu tiên xuất khẩu thủy sản Việt Nam giảm mạnh trong thời gian qua.

Việc xuất khẩu thủy sản Việt Nam giảm mạnh trong thời gian qua có một nguyên nhân rất đáng lo ngại, đó là năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản trong nước còn hạn chế.

Từ bài toán nguyên liệu

Thiếu nguyên liệu, đó là tình trạng diễn ra từ đầu năm mà nguyên nhân chủ yếu là người dân bỏ hầm, treo ao do thua lỗ, thiếu vốn, mất niềm tin vào nuôi trồng thủy sản. Nhưng đến nay, việc thiếu nguyên liệu cho các nhà máy chế biến thủy hải sản không chỉ dừng lại từ phía người dân mà còn gặp nhiều trở ngại từ nhiều yếu tố khác, đe dọa đến sự phát triển bền vững của xuất khẩu thủy sản.

Đối với lĩnh vực khai thác, liên quan đến lệnh cấm đánh bắt cá của Trung Quốc tại một số vùng biển, trong đó có những khu vực thuộc chủ quyền của Việt Nam, các DN chế biến hải sản ở miền Trung gặp khó khăn nhất so với cả nước. Theo VASEP, cá ngừ (chiếm 5% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam) 5 tháng đầu năm, xuất khẩu đã giảm 8% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức thấp nhất trong 4 năm qua.

Với thị trường nguyên liệu nuôi trồng, ông Trần Tấn Tâm - Chủ tịch HĐQT Cty CP XNK thuỷ sản Miền Trung cho biết: “Năm nay, lần đầu tiên tôi thấy cảnh thương nhân Trung Quốc lại tràn sang mua tôm thẻ chân trắng của Việt Nam. So với giá tôm của Trung Quốc, tôm Việt Nam quá rẻ, nên thương nhân họ luôn đẩy giá mua cao khiến DN chúng tôi rất khó khăn!". Giá tôm thẻ chân trắng đang từ 39.000 - 40.000 đồng/kg đột nhiên cao vọt lên 45.000 đồng/kg, cao hơn cả giá bán ở "vựa" tôm ĐBSCL, mà vẫn không có hàng để mua.

Đến việc “giải mã”

Nước ta hiện có 568 nhà máy chế biến thủy sản ở quy mô công nghiệp, trong đó có 76 % (432 nhà máy) đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn thực phẩm của quốc gia. Số nhà máy chế biến vẫn tăng, tỷ lệ các nhà máy đáp ứng các tiêu chuẩn cũng đang tăng lên. Đây là điều đáng mừng, vì vấn đề chất lượng sản phẩm đã được quan tâm. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu của thời kỳ hội nhập, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu không chỉ tăng theo số lượng và chất lượng của các nhà máy chế biến, mà kèm theo đó phải đáp ứng nhiều vấn đề đặt ra.

Việc doanh nghiệp Việt Nam đành “đứng nhìn” thương nhân Trung Quốc thu mua nguồn nguyên liệu tại chỗ của mình trong tình trạng nhà máy thiếu nguyên liệu, sản xuất gặp khó khăn, xuất khẩu thủy sản giảm sút… có vẻ thật khó tin. DN Việt Nam không tận dụng được lợi thế của nguồn nguyên liệu tại chỗ. Tại sao?

Lý giải về điều này, một chuyên gia ngành thủy sản cho rằng: Ở đây thiếu sự liên kết trong chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị của sản phẩm. Sự liên kết giữa nhà máy và người sản xuất còn lỏng lẻo. Trong chuỗi giá trị sản phẩm, lâu nay Nhà nước vẫn bỏ lỏng để nó tự phát triển, thiếu quản lý và định hướng. Người sản xuất nguyên liệu cứ sản xuất. Người mua (nậu vựa, nhà máy chế biến) thì tự định giá căn cứ theo tiêu chí họ đặt ra, miễn sao có lợi nhuận là được. Phần thua thiệt vẫn thuộc về người sản xuất. Vì thế, trong nhiều trường hợp, người sản xuất không thể “đứng” về phía doanh nghiệp này hay doanh nghiệp kia, mà cái quan trọng hơn vẫn là lợi ích của chính họ.

Thực tế, hội nhập kinh tế quốc tế đã được mở ra nhiều thời cơ nhưng cũng không ít thách thức. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp phải tự nâng cao năng lực cạnh tranh, không thể trông chờ vào sự trợ giúp hoặc chính sách bảo hộ của Nhà nước. Các doanh nghiệp trong nước cần phải có sự liên kết chặt chẽ, thống nhất với nhau, kể cả “đối nội” lẫn “đối ngoại”. “Đối nội” cần có sự liên kết chặt chẽ với người sản xuất, đảm bảo lợi ích cho người đánh bắt, nuôi trồng để đảm bảo và chủ động nguồn nguyên liệu. “Đối ngoại” cần có sự liên kết, thống nhất giữa các doanh nghiệp xuất khẩu nhằm nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm xuất khẩu.

Thời gian qua, vẫn tồn tại tình trạng kinh doanh chụp giật, tranh giành nguyên liệu, khách hàng, bất chấp sản phẩm không đạt chất lượng, gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh chung của Việt Nam, dễ dẫn tới bị các nước kiện bán phá giá. Một “kinh nghiệm” trong tháng 4 vừa qua, trước khi đi tham dự hội chợ Thuỷ sản quốc tế tại Brussels (Bỉ), 300 doanh nhân thuỷ sản Việt Nam, trong đó có nhiều doanh nghiệp xuất cá tra đều đồng thuận sẽ không ai được bán giá thấp. Một doanh nghiệp tiết lộ, trước đó đã thống nhất giá cá tra xuất vào châu Âu không dưới 3 USD/kg. Vậy mà, khi kết thúc hội chợ về nước, có rất nhiều đơn hàng bán giá có 2,4-2,6 USD, gây náo loạn thị trường. Mỗi lần hội chợ là mỗi lần thêm nguy cơ có doanh nghiệp giảm giá bán để lôi kéo khách hàng nước ngoài, một hành động tự làm khó. Vì thế, chấm dứt tình trạng “tự làm khó” cũng là cách hữu hiệu để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp thủy sản Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.

Theo VASEP, thiếu nguyên liệu, suy thoái kinh tế là nguyên nhân khiến xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam 5 tháng đầu năm 2009 chỉ đạt chỉ đạt xấp xỉ 30% so với kế hoạch 4 tỉ USD xuất khẩu năm nay. Dự báo, những tháng cuối năm, tình hình sẽ càng khó khăn hơn, bởi sản phẩm chủ lực là cá tra, ba sa sang thị trường Trung Đông và châu Âu vẫn đang ở thế bấp bênh. Mặt khác, Luật Nông nghiệp 2008 của Mỹ sẽ là trở ngại với xuất khẩu cá tra, basa Việt Nam.

Minh Đăng

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323