Xuất khẩu cá tra, ba sa giảm: Mất cơ hội bứt phá

Tại hội nghị tổng kết ngành thủy sản năm 2008, năm được đánh giá là thành công vượt bậc của xuất khẩu cá tra (kể cả cá ba sa) - khi kim ngạch xuất khẩu đã tăng mạnh, 1,45 tỷ USD, chỉ kém con tôm chút ít, lãnh đạo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu sẽ là cơ hội tốt cho cá tra Việt Nam bứt phá. Đánh giá này được đưa ra là do sản phẩm cá tra, ba sa phù hợp với túi tiền của đa số người tiêu dùng, thay thế các loại thực phẩm cao cấp trên thị trường thế giới đang sụt giảm mạnh.

Xuất khẩu cá tra - mảng “tối” và “sáng”

Theo ước tính của Bộ Công thương, năm nay xuất khẩu cá tra, ba sa sẽ đạt khoảng 1,3 tỷ USD. Nhưng trên thực tế, việc xuất khẩu mặt hàng này lại xuất hiện 2 mảng tối và sáng khác nhau. Kim ngạch xuất khẩu, thay vì tăng lại liên tục sụt giảm từ đầu năm đến nay.

Đến nửa đầu tháng 11, lượng cá tra xuất khẩu gần 1,171 tỷ USD, giảm 10% so với cùng kỳ năm 2008; trong đó lượng cá tra xuất vào Nga giảm gần 63% so với cùng kỳ năm ngoái (chỉ trên 39.000 tấn cá tra, basa với 63,65 triệu USD). Nửa đầu tháng 11, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Nga tăng hơn 2 lần so với cả tháng 11-2008 (2,487 triệu USD) và đang dần lấy lại vị thế của thị trường rất tiềm năng đối với cá tra Việt Nam.

Theo VASEP, việc xuất khẩu sang Nga phải thận trọng, bởi đây là thị trường nhiều rủi ro, nhiều biến động. Phí mở tín dụng thư (L/C) tại ngân hàng phía Nga rất cao so với các nước khác nên các doanh nghiệp (DN) Nga không muốn mở L/C để bảo lãnh thanh toán mà sử dụng phương thức khác để giảm chi phí, dẫn đến rủi ro về phía bán hàng. Dù xuất khẩu cá tra có thể tiến triển tốt hơn ở thị trường Ucraina, nhưng không phải vì vậy mà có thể cho rằng đã khởi sắc. Nhưng theo các DN chế biến thủy sản, Ba Lan và Hà Lan mới là “đại diện” thật sự của mảng tối trong bức tranh xuất khẩu cá tra năm 2009. Tỷ lệ sụt giảm 2 thị trường này ngày càng cao, giảm lần lượt 45,5% và 29% so với cùng kỳ 2008, góp phần lớn vào sự sụt giảm xuất khẩu cá tra ở thị trường EU.

Trong khi đó, mảng sáng của việc xuất khẩu cá tra lại khá ấn tượng, khi mức tăng tại thị trường Mỹ và ASEAN nhập khẩu cá tra có 2 con số, tăng 70% (116 triệu USD) và tăng 13% (75,6 triệu USD). Nhưng rất tiếc, sau khi thua trong vụ kiện chống bán phá giá, Mỹ không còn là thị trường chính của cá tra Việt Nam hiện nay, ASEAN càng không. Do vậy, thay vì lợi dụng cơ hội để bứt phá, cá tra Việt Nam năm 2009 lại trải qua giai đoạn khó khăn nhất không chỉ với người nuôi mà cả với nhà chế biến.

Tiên trách kỷ, hậu trách nhân

Sự phát triển vượt bậc và ngày càng có nhiều thị trường tiêu thụ cá tra, ba sa VN (lên đến khoảng 140 quốc gia), lại xuất hiện nguy cơ bị nói xấu. Không ít nước đã và đang sử dụng phương tiện truyền thông nhằm “hạ bệ” sản phẩm cá tra, ba sa nhằm bảo vệ sản phẩm các nước sở tại thay vì dùng biện pháp chống bán phá giá để tăng thuế như Mỹ. Có điều cũng phải thừa nhận: “Nếu không có lửa làm sao có khói?” Sự bất ổn tại một số thị trường nhập khẩu như Nga và thông tin xấu “bôi bẩn” cá tra ở không ít quốc gia như Tây Ban Nha, Ý, Ai Cập… đều có nguyên nhân từ chính DN Việt Nam.

Hiện nay, một số DN xuất khẩu (chủ yếu không có nhà máy chế biến và xuất ủy thác) chuyên mua gom cá chết, cá ngộp trong quá trình thu hoạch và vận chuyển, cá dạt tại nhà máy sau đó nhờ gia công chế biến và trộn vào sản phẩm chất lượng để xuất khẩu. “Ổ dịch” này tập trung ở An Giang và TP Cần Thơ, kế đến là Tiền Giang, Đồng Tháp… Phó Chủ tịch VASEP, ông Nguyễn Hữu Dũng nhiều lần phát biểu, một số DN đã tự “bôi bẩn” uy tín cả ngành khi “tàn phá” chất lượng cá tra, ba sa xuất khẩu, mùi vị cá không còn mà chỉ có… nước do tỷ lệ mạ băng lên đến 20%-30% thay vì 10%. Và chỉ cần 1 nước “la lên” lập tức ảnh hưởng đến những nước nhập khẩu khác.

Đó là hậu quả của sự cạnh tranh không lành mạnh, thay vì nâng cao chất lượng, đa dạng sản phẩm, tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng, không ít DN lại dùng chiêu giảm giá bán. Hậu quả, giá xuất từ 5 USD/kg cá tra phi lê khi mới xuất khẩu, đến nay giá xuất bình quân chỉ còn 2,23 USD/kg (năm 2008 là 2,25 USD/kg). Lo ngại về sự sụt giảm giá xuất khẩu cá tra, tại cuộc họp giao ban xuất khẩu, Bộ NN- PTNT đề nghị cần bổ sung cơ chế chính sách để khắc phục tình trạng này. Dự báo năm 2010 tới, với sự tăng giá liên tục của các yếu tố đầu vào, cùng với sự điều chỉnh mạnh để cân đối cung cầu, giá trung bình xuất khẩu cá tra sẽ tăng trở lại.

Tuy nhiên, để tăng giá trị xuất khẩu, giảm chi phí vận chuyển, đảm bảo thương hiệu cho cá tra Việt Nam về lâu dài, DN tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm và liên kết chặt chẽ để có được mức giá sàn cơ bản cho cá tra khi xuất khẩu. Nếu có đỗ lỗi cho chiến dịch “la làng” của một số nước cũng cần tự trách mình trước. Vì vậy quản lý chất lượng là vấn đề quyết định sự sống còn của xuất khẩu thủy sản

CÔNG PHIÊN

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323