Xuất khẩu thủy sản sang Nga: Kim ngạch nhỏ, bài học lớn

Ngày 5-1, Ban Điều hành xuất khẩu thủy sản vào thị trường Nga đã họp tổng kết tại TPHCM. Nếu chỉ nhìn vào kim ngạch xuất khẩu 64 triệu USD, có thể nói đây là năm tệ hại, vì năm 2008, Nga là thị trường đột biến nhập khẩu thủy sản Việt Nam với kim ngạch lên đến 120 triệu USD và từng được xem là thị trường số 1 của con cá Việt Nam trong tương lai…

Cơ hội để tổ chức lại xuất khẩu

Có thể nói, cùng với sự tăng đột biến của kim ngạch xuất khẩu 2008 là những bát nháo. Các doanh nghiệp (DN) cùng xuất một lượng lớn cá tra sang thị trường Nga, nhà nhập khẩu Nga cạnh tranh, giảm giá bán ra thị trường từ 60 rúp/kg xuống còn 40 rúp/kg, dẫn đến việc một số nhà nhập khẩu bị phá sản, cho đến nay còn một số nợ chưa được giải quyết.

Nhà xuất khẩu Việt Nam giảm giá bán từ 1,7 USD/kg (cá nguyên con) xuống 1,3 USD/kg, nhưng lại tăng tỷ lệ mạ băng từ 20% lên 30% làm chất lượng cá bị giảm xuống, mất uy tín cá tra.

Trước tình hình này, cuối năm 2008, phía Nga đóng cửa thị trường nhập khẩu thủy sản từ Việt Nam (chủ yếu cá tra). Cùng lúc với việc ra đời Ban Điều hành (BĐH) nhập khẩu Nga, BĐH xuất khẩu vào thị trường Nga từ Việt Nam cũng được thành lập và 10 công ty đã được phía Nga chấp nhận hàng xuất khẩu sau khi được kiểm tra về khả năng đáp ứng về vệ sinh an toàn thực phẩm, việc kiểm soát chất lượng đáp ứng yêu cầu thú y Nga…

Mãi đến tháng 5-2009, cá tra mới được trở lại thị trường Nga. Theo Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), chỉ với 7 tháng, xuất khẩu vào thị trường này đạt 80 triệu USD, trong đó cá tra hơn 39.000 tấn với 64 triệu USD. Dù giảm mạnh cả về lượng và kim ngạch, nhưng với ngần ấy thời gian và bấy nhiêu DN đã cho thấy nỗ lực của BĐH những tháng qua.

Với xu thế này, dự kiến năm 2010, kim ngạch và sản lượng xuất khẩu vào Nga ít nhất cũng phải tương đương năm 2008 là 120 triệu USD, trong đó riêng cá tra là 100 triệu USD. Có thể nói, trong khó khăn năm 2009 có cơ hội để giúp Việt Nam tổ chức lại xuất khẩu.

Có thể nhân rộng mô hình?

Ông Dương Ngọc Minh, Trưởng BĐH, cho biết, với sự hợp tác và sự kiểm soát về chất lượng đã được phía Nga đánh giá cao, năm 2009 các lô hàng xuất khẩu vào Nga không có trường hợp vi phạm nặng phải tạm dừng xuất khẩu. Đây là thị trường duy nhất năm 2009 giá cá tra được nâng lên 5% - 7% thay vì giảm xuống 10% - 15% như nhiều thị trường khác. Giá cước vận chuyển giảm từ 5% - 10% so với DN tự điều hành.

Nếu đồng ý việc mở rộng BĐH sang các thị trường SNG khác như Ucraina, Gruzia, Uzebekistan… sản lượng cá tra xuất khẩu những thị trường này cũng sẽ tương đương thị trường Nga, đặc biệt là Ucraina, khoảng 70% người dân ăn cá so với khoảng 30% so với Nga.

Nhưng câu hỏi không chỉ Thứ trưởng Bộ NN - PTNT Lương Lê Phương mà cả VASEP và nhiều DN đặt ra là khi nào thì mở rộng số lượng DN xuất khẩu cá tra sang thị trường Nga? Con số 10 DN được xuất khẩu sang Nga là quá ít so với cộng đồng DN chế biến cá tra.

Nhiều DN hàng đầu trong xuất khẩu cá tra, đáp ứng đầy đủ những yêu cầu từ phía Nga về an toàn vệ sinh thực phẩm và chất lượng hiện vẫn chưa được vào thị trường này mặc dù Việt Nam đã nhiều lần đề xuất, nhưng phía Nga vẫn chưa sẵn sàng khi thị trường chưa được mở rộng.

Trong trường hợp này, chúng ta không phải thụ động mà là bị động, vì quyết định là ở người mua. Tuy nhiên, BĐH xuất khẩu vào thị trường Nga là mô hình có thể được nhân rộng, nhưng tùy theo từng thị trường.

Thứ trưởng Lương Lê Phương cho rằng, có thể rút ra 3 bài học từ việc lập BĐH xuất khẩu sang Nga. Đó là sự hợp tác, liên kết giữa các DN trong việc giao hàng bao nhiêu, khi nào… để không xảy ra tình trạng ứ động hàng hóa nhiều, tránh bị ép giá.

Điều này có thể áp dụng vào những thị trường lớn khác như Mỹ, dù không thể lập BĐH, nhưng vẫn có thể là câu lạc bộ hay nhóm những nhà xuất khẩu vì cũng chỉ có khoảng 10 DN xuất khẩu hàng đầu vào Mỹ. Cần có thủ lĩnh, người sẵn sàng hy sinh quyền lợi riêng cho lợi ích chung.

Và cuối cùng là vai trò của Bộ NN - PTNT tham gia giải quyết khi gặp khó khăn, không phải chỉ huy hay ra lệnh. 3 bài học này hoàn toàn có thể áp dụng những thị trường khác.

Công Phiên

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323