Bạc Liêu: Vùng “mỏ tôm” lại thiếu nguồn tôm chế biến - Chuyện nghịch lý

Mỗi khi bàn về thị trường xuất khẩu cho con tôm, các doanh nghiệp (DN) lại than thở về việc thiếu nguồn tôm nguyên liệu để chế biến. Nhiều DN phải nhập tôm từ nước ngoài vào để phục vụ cho chế biến. Thậm chí, có DN biết là tôm tiêm chích tạp chất nhưng vẫn phải mua, nếu không thì không có hàng để xuất khẩu.

MUA TÔM NGUYÊN LIỆU Ở NƯỚC NGOÀI VỀ CHẾ BIẾN!

Tại cuộc họp do UBND tỉnh Bạc Liêu tổ chức về đánh giá tình hình xuất khẩu trong 7 tháng của năm 2010, các DN đều than là thiếu nguồn tôm nguyên liệu. Do đó, nhiều nhà máy chỉ hoạt động cầm chừng với mục đích duy trì việc làm cho người lao động. Một số nhà máy phải nhập tôm từ bên ngoài để phục vụ cho việc chế biến. Đơn cử như Công ty Nigico (huyện Giá Rai) phải mua tôm từ In-đô-nê-xi-a để chế biến, hay Công ty Cổ phần thủy sản Minh Hải phải nhập tôm từ miền Trung… Những việc làm đó đã làm cho chi phí đầu tư không ngừng tăng cao, lợi nhuận của các DN bị giảm, thậm chí phải hòa vốn. Tuy nhiên, để có hàng cung cấp cho các đơn vị đã ký kết hợp đồng, một số DN buộc phải làm như vậy.

Việc các DN nhập tôm ngay trên “mỏ tôm” chẳng khác nào chuyện “gánh củi về rừng”, nhưng tại sao điệp khúc trên cứ lặp đi, lặp lại? Thực tế cho thấy, khả năng sản xuất, cung cấp nguồn tôm nguyên liệu tại Bạc Liêu rất dồi dào, nhưng năm nào cũng vậy, cứ đến mùa vụ chính là DN lại thiếu tôm để chế biến.

Năm 2009, xuất khẩu thủy sản được coi là được mùa, sản lượng chế biến tôm xuất khẩu thực hiện hơn 26.360 tấn, nhưng tổng sản lượng thu hoạch tôm lại vượt hơn 83.200 tấn. Như vậy, nguồn nguyên liệu cung cấp cho các nhà máy không thiếu. Cái cần bàn là hơn 56.800 tấn tôm còn lại đã chạy đi đâu? Không chỉ có con tôm, các mặt hàng thủy sản khác cũng vướng phải nghịch lý này. Như Công ty Nigico, ngoài nhập tôm nguyên liệu còn nhập cả con mực, con nghêu từ nước ngoài vào để chế biến(!). Trong khi đó, mặt hàng mực và nghêu được khai thác, nuôi trồng tại Bạc Liêu vốn rất dồi dào và sản lượng đạt cao. Vấn đề đặt ra ở đây, tại sao nguồn nguyên liệu như tôm, mực, nghêu... chạy sang các tỉnh, còn DN của địa phương lại không có nguyên liệu để chế biến? Thiết nghĩ, nếu các DN quan tâm đến phát triển mạng lưới thu mua, giá mua nguyên liệu và cả việc thực hiện các chính sách liên kết, ưu đãi với người nông dân, thương lái thì vấn đề trên sẽ được giải quyết một cách dễ dàng.

DOANH NGHIỆP “ĐÁNH BẠC”

Cùng với khó khăn về nguồn nguyên liệu, các DN còn cho rằng: mình đang “đánh bạc” với sản xuất. Như việc tiếp cận vốn vay từ các ngân hàng phục vụ cho sản xuất hiện nay không khó, nhưng do lãi suất quá cao nên các DN không dám vay mà chuyển sang vay đô-la Mỹ (USD) với lãi suất thấp hơn, sau đó chuyển sang tiền Việt Nam để đầu tư cho phát triển sản xuất. Theo các DN, việc vay USD để làm giảm chênh lệch về lãi suất gặp rủi ro rất cao, chỉ cần tỷ giá USD biến động là DN mất bạc tỷ như chơi. Mặt khác, khi đến hạn thanh toán, nếu ngay đợt các DN xuất, nhập khẩu đều phải mua USD để trả nợ ngân hàng, thì chắc chắn giá USD sẽ tăng, DN sẽ gặp khó cả về tỷ giá và cả việc mua USD để trả nợ.

Một khó khăn khác cũng được các DN đặt ra tại cuộc họp lần này là tình trạng thiếu nguồn lao động phục vụ cho sản xuất. Như nhà máy chế biến thủy sản tại Láng Trâm (xã Tân Thạnh, huyện Giá Rai) thuộc Công ty Cổ phần thủy sản Minh Hải cần hơn 1.500 công nhân, nhưng đến nay, mới chỉ thu hút được 500 công nhân. Vì vậy, nhiều DN chế biến thủy sản xuất khẩu tại TX. Bạc Liêu phải về tận các vùng nông thôn để thông báo tuyển dụng lao động (như Công ty Cổ phần chế biến thủy sản xuất nhập khẩu Việt Cường phải tuyển dụng lao động tận huyện Hồng Dân). Một thực tế không thể phủ nhận là nguồn lao động để hoạt động trong ngành chế biến thủy sản không thiếu, thậm chí rất dồi dào, vì Bạc Liêu hiện nay có hơn 600.000 người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, có sự biến động lao động trong hoạt động xuất khẩu là do người lao động chưa tha thiết với ngành nghề này. Bởi nhiều lao động đã gắn bó với nghề hơn chục năm vẫn bị coi là lao động công nhật, không được hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế dành cho người lao động. Ngoài ra, chế độ tiền lương, nơi sinh hoạt ăn ở tại một số công ty chế biến thủy sản xuất khẩu chưa đáp ứng được nhu cầu của người lao động. Vì vậy, chỉ cần ngành nghề nào có thu nhập cao hơn, hoặc một công ty chế biến thủy sản khác trả công cao hơn là lao động lại chạy sang công ty đó. Sự dịch chuyển lao động từ công ty này đến công ty khác trong ngành chế biến thủy sản được coi là phổ biến. Không chỉ thế, nhiều lao động trong ngành chế biến thủy sản xuất khẩu (nhất là đội ngũ lao động tại huyện Giá Rai) đã bỏ việc lột tôm hàng ngày sang tiêm chích tạp chất với thu nhập cao gấp hai, ba lần, nhưng thời gian làm việc lại rất ngắn. Đây là hành vi rất đáng lo ngại!

GIẢI PHÁP CHO THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU

Với thực trạng hoạt động xuất khẩu như hiện nay, bài toán phát triển bền vững cho ngành nghề này là vô cùng cần thiết, nhất là khi Bạc Liêu xem con tôm là mặt hàng kinh tế mũi nhọn. Không chỉ thế, con tôm của Bạc Liêu được đánh giá là một trong những mặt hàng thủy sản độc quyền về kích cỡ (tôm lớn) và chất lượng được người tiêu dùng ngoài nước ưa chuộng. Xuất khẩu thủy sản trong 7 tháng của năm 2010 tuy có tăng hơn 10% so với cùng kỳ, với kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 85 triệu USD, nhưng so với kế hoạch chỉ thực hiện được 47,67%. Do đó, việc thực hiện hoàn thành mục tiêu trong 5 tháng còn lại là rất lớn và phải nỗ lực rất nhiều.

Theo ông Trần Thiện Hải, Chủ tịch VASEP, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần thủy sản Minh Hải: “Để hoàn thành mục tiêu xuất khẩu trong năm nay và khắc phục những khó khăn về nguồn tôm nguyên liệu, Bạc Liêu cần hạn chế phát triển các nhà máy, các cơ sở thu mua nhỏ lẻ chỉ với mục đích sơ chế tôm, vì nhiều công ty hiện nay chỉ mới hoạt động hơn 30% công suất. Bên cạnh đó, Bạc Liêu cần thành lập Hiệp hội chế biến thủy sản để chủ động nguồn tôm nguyên liệu, thuận lợi trong xúc tiến thương mại. Đồng thời tạo được tiếng nói chung của cộng đồng các DN xuất khẩu khi phản ánh hoặc kiến nghị với ngành, lãnh đạo địa phương về các vấn đề có liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN”.

Tuy nhiên, các DN cũng nên quan tâm đến một giải pháp quan trọng khác là phải liên kết sản xuất với người nông dân. Việc làm này không chỉ giúp DN chủ động được nguồn nguyên liệu, có đầy đủ cơ sở trước những đơn hàng đòi truy xuất nguồn gốc, nó còn góp phần hạn chế, làm giảm các tiêu cực trong thu mua tôm nguyên liệu, ngăn ngừa và đi đến triệt tiêu nạn tiêm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu. Ngoài ra, Bạc Liêu cũng cần đầu tư nhiều hơn nữa về hạ tầng, công nghệ sản xuất mới cho những vùng chuyên canh nuôi tôm công nghiệp. Bởi nhiều năm qua, việc nuôi tôm công nghiệp, bán công nghiệp vẫn do người dân tự lực là chính. Đó là chưa kể đến những yếu kém, bất cập về thủy lợi, kỹ thuật, chất lượng con giống, sản xuất tự phát phá vỡ quy hoạch chung, gây ô nhiễm môi trường...

Giải pháp cho thị trường xuất khẩu đã được bàn nhiều và không ít DN, ngành quản lý cũng nhận ra nguyên nhân của những khó khăn, bất cập. Song, cái cần là giải quyết các mâu thuẫn ấy đến đâu và thực hiện như thế nào, chứ không phải nêu ra giải pháp rồi… để đó, vì sợ thực hiện lại đụng chạm đến quyền lợi hoặc liên quan trách nhiệm!?

LƯ DŨNG

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323