Cá tôm thời hội nhập

Những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của VN sẽ phải đương đầu với những thách thức không hề nhỏ của hội nhập. Và vì thế đối mặt cũng là một giải pháp phải làm!

Sự kiện cá tra VN bị WWF dán “nhãn đỏ” tại 6 nước EU vừa qua là một gameshow láu lỉnh của một tổ chức phi chính phủ. Cái láu lỉnh thể hiện ở chỗ họ “cài thế” để rồi vài tổ chức trong nước phải thỏa hiệp theo hướng của họ; tuy nhiên, “màn 2” của giải pháp “cài thế” được xem còn bỏ ngỏ...

Đoạn kết mở của câu chuyện cá tra...

Tiến sĩ Lê Đăng Doanh - một người thông hiểu các vấn đề quốc tế - đã hoàn toàn có lý khi xem xét sự kiện “nhãn đỏ” trên cơ sở phân tầng pháp lý - “lệ làng” - để đưa ra những nghi vấn về động thái “bêu xấu” cá tra và “thiện chí” của người đứng đầu chương trình thủy sản của WWF - ông Michael Powell - trong chuyến sang làm việc với các tổ chức nghề nghiệp của VN hồi trung tuần tháng 12. TS Doanh nhận xét “việc làm của WWF là rất không bình thường”. Vì thế, ông cho rằng VASEP, VINAFISH và người nuôi cá nên tỉnh táo xem có cần thiết hay không? Bởi, hiện nay việc nuôi cá tra của ta đã có những quy chuẩn của nhiều tổ chức quốc tế khác như FAO, WHO hay các nước nhập khẩu có yêu cầu rất cao khác. TS Doanh thấy, nếu thêm cái quy chuẩn ASC (nuôi cá tra bền vững) của WWF, thì không biết chúng ta được cái gì hay chỉ thêm gánh nặng chi phí cho người nuôi cá tra vốn đã phải gánh nhiều chi phí? Một cách đặt vấn đề thẳng băng!

Và “thẳng băng” không kém, ông Nguyễn Ngọc Hải, người từng tham gia “đối thoại cá tra/ba sa” WWF VN, cho biết: ông được WWF VN mời tham dự các hội thảo để đóng góp cho bộ quy chuẩn về nuôi cá tra mà họ xây dựng đến 5 lần. “Trong đó có những vấn đề WWF VN đưa ra như yêu cầu phải xây rào chắn quanh bờ ao, hầm nuôi cá tra để tránh cho cá tra nuôi thoát ra môi trường ảnh hưởng đến cá tự nhiên... Điều này chứng tỏ họ không hiểu biết gì về cá tra vì đây là loài cá bản địa chứ không phải sinh vật ngoại lai, xâm hại đến nguồn cá tra trong tự nhiên” - ông Hải nói. Ông Hải còn kể rằng hiện nay có quá nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn được các tổ chức ngoài nước áp đặt lên con cá tra. Để đạt được những chứng nhận đó, người nuôi cá tốn rất nhiều chi phí, trong khi những chứng nhận loại đó không có giá trị pháp lý. Ông ví dụ muốn được đánh giá thực hiện quy chuẩn đó, trước hết phải mời đơn vị tư vấn với chi phí rất cao. “Để được cấp chứng nhận, hộ nuôi cá tra phải tốn thêm tối thiểu 200 triệu đồng. Song, họ cứ tới lui đánh giá thì sẽ còn tốn phí dài dài. Không phải người nuôi cá tra nào cũng đủ tiền để chạy theo các tiêu chuẩn ngày càng nhiều, càng vô lý đó” - ông Hải chia sẻ.

Cùng quan điểm với ông Hải - TGĐ Cty cổ phần Thủy hải sản Hiệp Thanh, phường Thuận An, quận Thốt Nốt (Cần Thơ) Nguyễn Văn Phấn cũng “khó chịu” về việc các tổ chức trên thế giới liên tiếp “đẻ” hết loại chứng nhận này đến quy chuẩn khác, tạo thêm gánh nặng chi phí cho người nuôi và DN xuất khẩu cá tra VN, thậm chí có những chi phí lên đến hàng chục ngàn USD.

Chí lý hơn, ông Nguyễn Tử Cương - Ủy viên Ban Chấp hành Hội nghề cá VN (VINAFISH), nguyên Cục trưởng Cục quản lý chất lượng nông - lâm - thủy sản Nafiqad thuộc Bộ Nông nghiệp - PTNT, cho rằng: Tương đương với Nafiqad của VN, trên thế giới có 4 tổ chức (CCFH - Ủy ban chỉ tiêu và mức giới hạn an toàn thực phẩm; JECFA - Ủy ban về dư lượng phụ gia thực phẩm; JEMRA - Ủy ban về vi sinh vật; JPMR - Ủy ban về kim loại nặng và thuốc trừ sâu) do FAO và WHO thành lập và phối hợp điều hành. Những cơ quan này kiểm tra theo luật pháp VN và luật VN đã hài hòa với quy định của các nước nhập khẩu trên thế giới và đang được các nước công nhận; riêng cá tra đã có 124 nước công nhận. Theo đó, đến nay thủy sản VN nói chung, cá tra nói riêng, xét trên góc độ cơ quan nhà nước có thẩm quyền - “phép vua” - là hoàn toàn đáp ứng và sản phẩm của VN đang xuất khẩu bình thường vào 124 nước trên thế giới.

Từng là giám đốc Trung tâm chất lượng an toàn vệ sinh và thú y thủy sản (Nafiqacen) thuộc Bộ Thủy sản, ông Nguyễn Tử Cương quá quen thuộc với các hệ thống tiêu chuẩn quốc tế của các tổ chức xã hội nghể nghiệp, tổ chức phi chính phủ và ông cho rằng đây là những “lệ làng”. Chẳng hạn, SGS là một viện của Hệ thống bán lẻ thủy sản của Mỹ; SQF 1000 và SQF 2000 là tiêu chuẩn của Hội nuôi thủy sản toàn cầu GAA; Ero Rep GAP là tiêu chuẩn nuôi thủy sản bền vững của 1 hệ thống bán lẻ của Châu Âu; Global - GAP là tiêu chuẩn nuôi thủy sản bền vững do GAA hợp tác với Ero Rep GAP xây dựng; MSC là giấy Chứng nhận khai thác thủy sản biển bền vững do một nhóm người ở Australia thành lập. Mới nhất là ASC - Chứng nhận nuôi cá tra bền vững do Tổ chức bảo vệ động vật hoang dã WWF ở VN xây dựng từ 30/10/2010. Những chứng nhận do các tổ chức trên sau khi công bố, nếu là tổ chức thuộc hệ thống bán lẻ thì họ thông qua nhà nhập khẩu của hệ thống bán lẻ ấy để yêu cầu các nhà xuất khẩu phải thực hiện những quy định này. Nếu là tổ chức của hội thì họ thông qua công luận và kết hợp với nhà nhập khẩu để yêu cầu nhà xuất khẩu phải thực hiện thì họ mới ký hợp đồng mua hàng. Như vậy, có thể hiểu rằng nếu không chấp hành “phép vua” thì thủy sản không được phép xuất khẩu vào quốc gia hay cả một khối quốc gia có chung luật pháp (EU). Còn nếu không thực hiện “lệ làng” thì thủy sản không được cái “làng ấy - hệ thống bán lẻ ấy” chấp thuận. Tuy nhiên, một quốc gia đâu phải chỉ có “một làng!!”.

“Biển” hội nhập là vậy. Khi con cá tra “bơi” không phải hôm nay mới thấy “sóng gió”. Tuy nhiên, con cá tra VN năm 2010 vẫn mang về cho đất nước hơn 1,35 tỷ USD và đang có dấu hiệu tích cực trong năm mới khi có thêm kinh nghiệm hội nhập thị trường.

Và sự khởi xướng từ vụ kiện con tôm

Bất chấp tình trạng thiếu nguyên liệu, “mua tranh, bán giành” và ít nhiều có sự “phân tâm” bởi VN đã chính thức đưa Mỹ vào vụ kiện tôm lên WTO; năm 2010 vẫn là năm “được mùa” xuất khẩu với kết quả kim ngạch trên 2 tỷ USD. Vasep nhận định, xuất khẩu tôm sang hầu hết các thị trường chính đều tăng; trong đó, xuất khẩu sang nhóm ba thị trường chủ lực là Nhật Bản, Mỹ và EU đều tăng mạnh cả về khối lượng và giá trị. Chính vì thế, Chủ tịch HĐQT-TGĐ Cafatex VN, Phó chủ tịch Vasep Nguyễn Văn Kịch dí dỏm: Thị trường thế giới có “dèm pha” gì chăng nữa vẫn cứ tìm mua bởi chất lượng và giá cả hợp với mọi túi tiền khách hàng các nước.

Tại những phiên điều trần cuối 2010, đoàn VN đã tập trung phản đối Mỹ áp dụng cách tính quy về không, một thông lệ được Mỹ sử dụng thường xuyên trong nhiều vụ kiện chống phá giá. Phương pháp này tạo ra biên độ phá giá lớn cho sản phẩm, làm mức thuế bị đội lên, gây thiệt hại cho các DN xuất khẩu tôm của VN. VN cũng nhấn mạnh quy tắc thuế suất toàn quốc mà Mỹ áp dụng trong quá trình rà soát lại thuế chống bán phá giá tôm VN là trái với tinh thần và lời lẽ của Hiệp định chống bán phá giá và Nghị định thư gia nhập WTO của VN. Và vì thế chúng ta phải “đối mặt”. Tuy nhiên, nói như Vasep và các luật sư tư vấn, nếu VN thắng kiện sẽ đem lại lợi ích to lớn cho khả năng cạnh tranh của tôm đông lạnh VN trên thị trường Mỹ do không phải đặt cọc tiền chống bán phá giá, và doanh nghiệp xuất khẩu tôm VN sẽ thoát hoàn toàn khỏi thuế chống bán phá giá.

Từ khi gia nhập WTO tháng 1/2007 đến nay, đây là lần đầu tiên VN khởi xướng vụ kiện tranh chấp thương mại giữa hai nước thành viên WTO, sử dụng hình thức giải quyết tranh chấp trong WTO như một công cụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của DN nước thành viên. Và đây cũng được coi là một cuộc đối mặt để khẳng định vị thế.

Thay lời kết

Xin mượn lời của Luật sư Trần Hữu Huỳnh - Trưởng ban Pháp chế VCCI nói về vụ kiện tôm: “Chúng ta gửi thông điệp ra thế giới rằng VN sẽ đấu tranh tích cực để bảo vệ các quyền lợi của nhà xuất khẩu trong các vụ kiện chống bán phá giá ở Hoa Kỳ và ở bất kỳ nước nào khác mà không làm ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao giữa hai nước” để khẳng định rằng: VN sẵn sàng hội nhập!

Huy Bình

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323