Bà Rịa - Vũng Tàu: Thiếu nguyên liệu - Căn bệnh trầm kha của ngành chế biến thủy sản

Đi tìm nguyên nhân

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), nguyên nhân dẫn đến các doanh nghiệp thiếu nguyên liệu thủy sản là do nguồn lợi hải sản cạn kiệt, hậu quả từ việc đánh bắt tùy tiện, giá xăng dầu tăng cao ngư dân “bỏ biển”. Bên cạnh đó còn có nhiều nguyên nhân khác làm cho tình trạng thiếu nguyên liệu thủy sản ngày càng trở nên trầm trọng.

TỶ LỆ CÁ TẠP CHIẾM 70%

Anh Nguyễn Ngọc Minh Phương, chủ tàu cá BV 5488 TS, ấp Tân Lập, xã Phước Tỉnh (huyện Long Điền, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) một trong những ngư dân gắn bó lâu năm với nghề biển cho biết, 10 năm trước, mỗi chuyến đánh bắt xa bờ tài công cho tàu chạy ra biển khoảng chừng 20 hải lý là có thể quăng lưới. Còn bây giờ tàu phải chạy cách xa đến 200 hải lý mà vẫn không có cá, nguồn lợi hải sản từ biển giảm khoảng 50% so với trước. Theo kinh nghiệm của nhiều ngư dân cho biết, hiện tại nguồn hải sản đang giảm mạnh, đã vậy tỷ lệ cá tạp trong một mẻ lưới chiếm đến 50 - 70%. Một số loài hải sản có giá trị cao mà trước đây ngư dân đánh bắt được với số lượng lớn, như: cá thu, cá mú, tôm hùm, mực... giờ đây đã trở nên khan hiếm.

Cá tạp chiếm tỷ lệ 50 - 70% sản lượng đánh bắt.

Phương thức bảo quản sản phẩm sau khai thác của ngư dân hiện chưa đáp ứng được yêu cầu, đây là nguyên nhân làm cho tỷ lệ hao hụt lớn, chất lượng nguyên liệu kém. Theo ông Đào Quốc Tuấn, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty TNHH TMDV và sản xuất Tứ Hải, việc bảo quản nguyên liệu trên các tàu cá có tính chất quyết định, ảnh hưởng tới chất lượng thủy sản cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Trong khi đó, hiện nay công nghệ bảo quản hải sản sau khai thác của bà con ngư dân còn quá sơ sài, chủ yếu là dùng đá ướp lạnh nên chỉ có 20 - 30% sản lượng khai thác đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, số còn lại chủ yếu để chế biến surimi, hoặc phơi cá phân dùng cho chế biến bột cá làm thức ăn gia súc.

Ông Phạm Bạn, chủ tàu cá BV 93288 TS, xã Phước Tỉnh (huyện Long Điền) cho biết, chuyến biển vừa qua, tàu cá của ông trúng lớn, sản lượng đạt gần 90 tấn, nhưng có tới gần 50 tấn cá tạp nên tính ra hiệu quả kinh tế vẫn thấp. Ông Bạn cũng như nhiều ngư dân khác ao ước có hệ thống cấp đông để bảo quản sản phẩm tốt hơn, nhưng trong điều kiện hiện nay điều này là vô cùng khó khăn. “Bởi vì, để đầu tư một giàn cấp đông tốt, ngư dân phải bỏ ra từ 500 - 700 triệu đồng/cặp tàu, đó là chưa kể số tiền đầu tư nâng cấp, cải hoán tàu cho phù hợp. Hơn nữa, để vận hành tốt hệ thống cấp đông này, bà con ngư dân phải được tập huấn hướng dẫn kỹ thuật”, ông Bạn nói.

CHƯA CÓ SỰ LIÊN KẾT

Những năm gần đây, ngành chế biến thủy sản phát triển mạnh, số lượng các doanh nghiệp chế biến hải sản ngày càng tăng, trong khi sản lượng khai thác, nuôi trồng thủy sản ngày càng giảm. Mặt khác, chuỗi liên kết trong khai thác, cung ứng, sử dụng nguyên liệu giữa ngư dân và doanh nghiệp còn rất rời rạc. Từ trước tới nay, ngư dân chủ yếu vẫn phải bán sản phẩm qua các đầu nậu, khâu trung gian nên lợi nhuận bị giảm đáng kể, chưa kể còn bị ép giá. Ngoài ra, ngư dân cũng không biết nhà máy chế biến cần loại nguyên liệu gì, kích cỡ bao nhiêu, chất lượng thế nào. Chính vì thế mới có tình trạng khai thác hải sản ồ ạt, không chọn lựa chủng loại, các loại cá tạp phải sử dụng lãng phí vào việc chế biến bột cá, thức ăn gia súc, trong khi nguồn lợi hải sản đang có nguy cơ cạn kiệt.

Giữa ngư dân và doanh nghiệp chưa có sự liên kết trong khai thác, cung ứng và sử dụng nguyên liệu. Trong ảnh: Chế biến hải sản tại Công ty TNHH TMDV và sản xuất Tứ Hải.

Ông Nguyễn Văn Nhân, ngư dân phường 5 (TP.Vũng Tàu) cho biết đánh bắt kém hiệu quả, nhiều tàu cá nằm bờ là nguyên nhân chính làm cho các nhà máy chế biến thiếu nguyên liệu trầm trọng. Số tàu cá chống chọi được để bám biển thì lúc nào cũng thấp thỏm nỗi lo “trúng biển, rớt giá”. “Năm ngày trước mực đang có giá 65.000 đồng/kg, tự dưng bữa nay chỉ còn 55.000 đồng/kg, giá các loại cá khác cũng giảm từ 3.000 - 5.000 đồng/kg. Chỉ trong mấy ngày mà chúng tôi mất đứt 10 triệu đồng/tấn mực, thắc mắc với các vựa thu mua thì họ trả lời rằng giá giảm hay tăng là do các công ty quyết định. Thật sự chúng tôi cũng chẳng biết ai là người quyết định giá hải sản trên thị trường, chỉ thấy rằng khi hải sản khan hiếm thì giá tăng, còn được mùa thì lập tức giá rớt xuống ngay”, ông Nguyễn Văn Nhân bức xúc nói.

Do thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp và ngư dân nên chưa có cơ chế nào khuyến khích ngư dân bảo quản sản phẩm tốt. Một ngư dân tính toán, một lô cá đánh bắt trong vòng 10 ngày về bến cũng được các nậu vựa mua với giá ngang với lô cá của các tàu đánh bắt từ 30 - 45 ngày/chuyến. Vì thế, nhiều tàu cá thay vì cần 2.000 cây đá cho mỗi chuyến biển thì họ chỉ lấy khoảng 1.500 cây để giảm chi phí. Rõ ràng, cách thu mua hải sản theo kiểu “vàng thau lẫn lộn” của các nậu vựa đã khiến cho bà con ngư dân càng không quan tâm tới việc bảo quản sản phẩm.

“Vì vậy, để bà con ngư dân yên tâm bám biển thì các doanh nghiệp phải có các giải pháp hỗ trợ cho ngư dân như: bao tiêu sản phẩm và ổn định giá cả và phân loại giá cả theo chất lượng sản phẩm để ngư dân có ý thức bảo quản sản phẩm được tốt hơn” - ông Phạm Tính, Chủ tịch Hội Nông dân xã Phước Tỉnh nói.

Liên quan đến tình trạng thiếu hụt nguyên liệu cũng cần xem xét một khía cạnh khác thuộc về các doanh nghiệp chế biến hải sản, đó là công nghệ chế biến hải sản cũ kỹ, lạc hậu, đa phần sản phẩm sau chế biến vẫn ở dạng thô hoặc chỉ là bán thành phẩm. Với hơn 170 cơ sở chế biến hải sản lớn nhỏ trên địa bàn tỉnh, nhưng hiện chỉ có khoảng 20 doanh nghiệp chế biến hàng tinh chế, xuất khẩu những sản phẩm có giá trị cao. Đây là nguyên nhân gây tiêu tốn nguồn nguyên liệu rất lớn, giá trị xuất khẩu thấp dẫn đến giá thu mua nguyên liệu đầu vào thấp, khiến cho bà con ngư dân thua lỗ, không có động lực ra khơi.

Ông Trần Xuân Nhật, Giám đốc Công ty TNHH Đông Đông Hải: Doanh nghiệp và ngư dân cần có tiếng nói chung

Đánh bắt hải sản ngày càng khó khăn, do nguồn lợi hải sản cạn kiệt, do vậy việc khai thác chọn lọc và bảo đảm chất lượng sản phẩm là giải pháp quan trọng trong việc bảo đảm nguồn nguyên liệu. Để làm tốt việc này, ngay từ lúc này doanh nghiệp và ngư dân cần có “tiếng nói chung”. Doanh nghiệp cần thông tin cho ngư dân biết, nhà máy chế biến đang cần nguyên liệu gì, chất lượng ra sao, kích cỡ như thế nào, thời điểm thu mua. Từ đó, ngư dân sẽ biết khai thác có chọn lọc, giảm bớt các loại cá không dùng để xuất khẩu, nhằm bảo vệ nguồn lợi hải sản và bảo đảm chất lượng nguyên liệu cung ứng cho doanh nghiệp.

Theo bà con ngư dân và các doanh nghiệp, nếu Nhà nước có chính sách hỗ trợ tàu thuyền trang bị hệ thống bảo quản nguyên liệu trên tàu sẽ góp phần hạn chế tình trạng thiếu nguyên liệu cho ngành chế biến hải sản. Mặt khác, khi nguyên liệu khai thác bảo đảm cho xuất khẩu tăng, ngư dân cũng sẽ dần thay đổi ý thức trong việc đánh bắt hải sản có chọn lọc.

Thanh Nga

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323