Rô phi: Loài cá của tương lai

Năm 2000, cá rô phi thậm chí còn chưa có tên trong danh sách 10 sản phẩm thủy sản hàng đầu tiêu thụ tại Mỹ, nhưng đến nay, nó đã ở vị trí thứ 5 và có khả năng vượt lên hạng 2 hoặc 3 vào năm 2015.

Năm 2020, loài cá này có thể trở thành loại thủy sản số một được tiêu thụ tại Mỹ. Đó là quá khứ, hiện tại và tương lai của cá rô phi.

Rất dễ nhận ra tại sao cá rô phi lại phát triển rất nhanh trong một thời gian tương đối ngắn. Nó có tất cả những ưu thế của ngành NTTS hiện nay: dễ nuôi, kích cỡ phù hợp cho thị trường cá thịt trắng, và có lẽ quan trọng nhất là giá khá rẻ.

Cá rô phi có nguồn gốc từ Bắc Phi, là loài cá nước ngọt, ăn tạp, sống theo đàn. Loài cá này rất có lợi đối với người nuôi vì chỉ cần tỉ lệ thức ăn thấp nhưng vẫn thu được sản lượng cao.

Tiêu thụ tại châu Á tăng

Khả năng chịu đựng và thích nghi của cá rô phi có lẽ là lý do khiến nhiều nông dân phương đông bắt tay vào nuôi loài cá này. Cá rô phi từng là thực phẩm thường xuyên trong bữa ăn của người dân ở khu vực này. Vì thế ngành cá rô phi nội địa ở những nước này rất ổn định.

Chuyên gia cá rô phi Kevin Fitzsimmons thuộc Hiệp Hội cá rô phi Mỹ cho biết, Trung Quốc là nước sản xuất cá rô phi lớn nhất thế giới và tiêu thụ khoảng 50% sản lượng cá rô phi sản xuất trong nước. Malaixia và Thái Lan cũng là các nước sản xuất lớn và cũng tiêu thụ theo tỉ lệ tương tự.

Các nước châu Á khác có ngành cá rô phi mạnh còn có Pakitstan, Băngladet và có lẽ trong tương lai là Ấn Độ, nước gần đây đã bắt đầu nuôi cá rô phi như một nguồn chất đạm giá rẻ sau khi chính phủ nước này nới lỏng các quy định về nuôi thủy sản.

Các chuyên gia dự đoán lượng tiêu thụ cá rô phi của châu Á sẽ tiếp tục tăng, đây là một thông tin tích cực cho ngành cá rô phi. “Số phụ nữ châu Á muốn mua sản phẩm cá rô phi GTGT, loại sản phẩm này đang tăng lên và cá rô phi rất lý tưởng cho thị trường này. Thị trường cá rô phi tại Trung Quốc, Việt Nam, Inđônêxia, Malaixia, Thái Lan cũng đang tăng mạnh” - Fitzsimmons cho biết.

Adrian Hartley, chủ trại nuôi cá rô phi của công ty The Fish Company tại Anh tin rằng tiêu thụ cá rô phi của Trung Quốc sẽ tăng nhanh hơn sản lượng. "Tôi nghĩ, trong tương lai, cả cung và cầu cá rô phi sẽ tăng. Tuy nhiên, Trung Quốc, hiện đang là nước cung cấp chính, có thể sẽ trở thành nhà tiêu thụ. Vì thế, một phần sản lượng của Trung Quốc đang đưa ra thị trường XK sẽ được tiêu thụ trong nước. Vì vậy, cần phải có ai đó lấp đầy khoảng trống trên thị trường”.

Mặc dù có những dự báo tích cực đối với các nhà sản xuất cá rô phi Trung Quốc, nhưng nước này cũng không tránh khỏi những tác động của suy thoái kinh tế và thay đổi xã hội. “Rõ ràng, sản lượng cá rô phi Trung Quốc đang tăng mạnh nhưng nó sẽ giảm dần, do giá thành, nhất là giá nhân công và thức ăn đang bắt đầu tăng”, giám đốc điều hành của công ty Tropical Aquaculture Products, một công ty tiếp thị và trung chuyển lớn cho các nhà sản xuất cá rô phi Nam Mỹ John Schramm cho biết.

Nhà NK lớn nhất thế giới

Phần lớn cá rô phi của Trung Quốc và các nước phương đông được XK sang Mỹ, nước NK cá rô phi lớn nhất thế giới: khoảng 95% nguồn cung cá rô phi của Mỹ đến từ NK.

Sản lượng NK cá rô phi vào Mỹ tương đối ổn định trong những năm gần đây. Ví dụ, tháng 1/2007, Mỹ nhập khoảng 1.128.000 pao (512 tấn)/tuần, trong khi, tháng 1/2011 chỉ giảm chút ít xuống mức 1.112.000 pao (504 tấn)/tuần.

John Schramm cho rằng sự sụt giảm này là do tình trạng chi phí tăng và lợi nhuận giảm, các nước sản xuất cá rô phi hiện đang phải hợp lý hóa quy trình sản xuất hoặc chuyển đổi kinh doanh. Theo ông, “có lẽ trước đây, lợi nhuận cao hơn nên các nhà sản xuất có thể xoay trở được khi hoạt động không hiệu quả, nhưng hiện nay với lợi nhuận thấp hơn, nhà sản xuất làm ăn không hiệu quả sẽ không có chỗ đứng trên thị trường”.

“Trong 5 năm qua, có nhiều trại nuôi cá rô phi biến mất nhanh đến mức tôi không nghĩ những nhà sản xuất còn lại có thể lấp đầy khoảng trống đó”.

“Tôi nghĩ nhu cầu vẫn rất lớn. Tuy nhiên, với mức giá bán sản phẩm hiện tại so với các yễu tố như giá thức ăn và nhân công, tương lai không ổn định của nền kinh tế Mỹ cộng với chi phí xây dựng một trại nuôi mới, sẽ không có làn sóng xuất hiện các nhà sản xuất mới và tăng công suất một cách ồ ạt”.

Đối với Schramm, tất cả những yếu tố này khiến ngành cá rô phi Mỹ khó duy trì được tốc độ tăng trưởng ổn định cho đến nay. “Tôi nghĩ tốc độ tăng trưởng chung sẽ chậm lại trong 2 năm tới và sau đó, có thể trong năm 2013, tốc độ tăng trưởng sẽ khá hơn một chút. Nhưng tôi không nghĩ bạn sẽ thấy sự gia tăng mạnh sản lượng trong 18 tháng tới”, ông nói.

Rất thú vị, sự suy thoái kinh tế thực ra lại có thể giúp ngành cá rô phi Mỹ trong tương lai nhờ có vị trí quan trọng hơn trên thị trường bán lẻ và ngành dịch vụ thực phẩm của Mỹ. Fitzsimmons giải thích: “Cá rô phi đang ngày càng có sức hấp dẫn ở Mỹ. Các nhà hàng, khách sạn và trường học cho biết họ có thể thường xuyên ăn cá rô phi, loài cá chất lượng tốt mà giá cả phải chăng”.

Fitzsimmons cho biết thêm: “Trong thời kỳ suy thoái ở Mỹ, mặc dù doanh thu cá rô phi ở nhà hàng giảm nhưng số lượng người mua tăng mạnh ở các cửa hàng. Còn hiện nay, khi nền kinh tế đang phục hồi, doanh thu cá rô phi tại nhà hàng tăng trở lại, nhưng doanh thu của các cửa hàng cá rô phi lại không giảm, nghĩa là chúng ta đã tăng được thị phần trong hoạt động kinh doanh cửa hàng”.

Nhưng nếu như cách đây 11 năm, cá rô phi ít được biết đến tại Mỹ, thì làm thế nào nó lại trở thành được ưa chuộng trong một thời gian ngắn như vậy?

Hartley cho rằng đó là do sự kết hợp của xu hướng tiêu dùng, cách tiếp thị và văn hóa Mỹ. Hartley cho biết: “Người Mỹ không biết cá rô phi là gì. Loài cá này trở nên phổ biến hơn khi gia tăng các cộng đồng nhập cư từ châu Á và châu Phi, họ muốn ăn thực phẩm mà họ đã từng sử dụng tại quê hương của mình”.

Hiện nay, nhờ việc phát triển mạnh tiếp thị, Harley tin rằng loài cá này cũng đã thấm dần vào ý thức của người dân Mỹ. Trên toàn nước Mỹ, số lượng trại nuôi cá rô phi bắt đầu tăng nhằm đạt được phương pháp nuôi tốt hơn. Họ triển khai các chiến lược tiếp thị thực sự mạnh mẽ để xúc tiến sản phẩm của mình và hiện nay bạn có thể thấy nhu cầu cá rô phi không chỉ xuất hiện trong cộng đồng nước Mỹ mà còn ở các cộng đồng dân tộc khác.

Châu Âu “già cỗi” cần nhiều thời gian hơn

So với Mỹ, châu Âu không phải là một nhà NK cá rô phi lớn. Theo Evergreen Aquatic, nhà XK cá rô phi lớn của Trung Quốc, mỗi năm, công ty này chỉ XK khoảng 5% sản lượng của mình sang châu Âu, trong khi xuất khẩu tới 65% sang Mỹ.

Nếu cá rô phi đã thâm nhập mạnh vào thị trường Mỹ, thì tại sao loài cá này lại không làm được như vậy tại thị trường châu Âu, một thị trường cũng thịnh vượng như Mỹ?

Hartley cho rằng nguyên nhân là ở sự khác biệt về văn hóa. “Sự khác biệt lớn giữa Mỹ và châu Âu là ở chỗ Mỹ là nước trẻ, còn châu Âu là lục địa ’già cỗi’. Người dân luôn có xu hướng quay về với các sản phẩm thủy sản truyền thống trong chế độ ăn của mình. Vì thế, chẳng hạn ở Tây Ban Nha, Pháp, Anh, họ thường có xu hướng mua các sản phẩm giống nhau. Họ ăn cá tuyết, cá haddock, cá hồi…, các loại cá khác từ nơi khác đến rất khó bán”.

John Scharamm nhận thấy đây là vấn đề liên quan đến sản xuất. “Không có trại nuôi cá rô phi với nguồn cung lớn tại chỗ gần khu vực châu Âu. Chi phí ban đầu của cơ sở sản xuất công nghiệp tại các địa điểm thích hợp ở châu Phi, cộng với sự gia tăng chi phí thức ăn, nhân công, vận chuyển và gia nhập thị trường làm cho dự án trở nên đầy rủi ro. Tôi không nghĩ có thể có sự gia tăng mạnh về sản lượng tiêu thụ cá rô phi ở châu Âu khi chưa có nguồn cá rô phi tươi, chất lượng cao, hương vị hảo hạng, được nuôi công nghiệp, có thể cạnh tranh được với nhiều loài được ưa chuộng hơn”.

Số khác đổ lỗi cho sự cạnh tranh từ các loài khác. Theo Fitzsimmons: “Tôi nghĩ cá rô phi có thể thu hút được sự quan ở châu Âu giống như ở Mỹ. Sự khác biệt duy nhất là tại châu Âu, sự thâm nhập của cá tra một phần nào đó đã lấp đầy thị trường này”.

Nhưng việc cá rô phi chưa chiếm lĩnh được thị trường châu Âu là bước lùi tạm thời. “Tôi không nghĩ, sản lượng cá tra có thể tăng nhanh như như cá rô phi, bởi cá tra chủ yếu chỉ được sản xuất ở Việt Nam trong khi cá rô phi được nuôi trên toàn thế giới”.

Giá cả: Cuộc đua giữa sản lượng và tiêu thụ

Dự đoán nguồn cung và nhu cầu cá rô phi sẽ tăng, vậy giá cả sẽ thế nào? Hiện nay cá rô phi nói chung là mặt hàng khá rẻ do chi phí sản xuất thấp.

“Tôi nghĩ, trong nhiều năm, giá sẽ tăng khi nhu cầu tiến gần đến sản lượng hoặc giá sẽ giảm khi sản lượng vượt tiêu thụ”. Theo Fitzsimmon, giá cả sẽ tương đối ổn định, còn nếu tính cả yếu tố lạm phát, khi ấy giá sẽ giảm một chút.

Tương lai của cá rô phi

Có thể thấy tương lai cá rô phi dường như rất xán lạn. Một loài cá phù hợp, ở một thời điểm thích hợp - đã đến lúc ngành cá rô phi phải tận dụng những lợi thế này. Nhưng cá rô phi chắc vẫn chưa thể trở thành “thịt gà thủy sản” trong ngày một ngày hai.

Hằng Vân

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323