Thiếu nguyên liệu cá tra: Hệ quả do doanh nghiệp "ăn xổi”

Xuất khẩu sản phẩm cá tra của Việt Nam liên tục tăng cao cả về sản lượng và giá trị, nhưng người dân lại không còn hào hứng với việc tiếp tục đầu tư nuôi cá tra khiến nguồn nguyên liệu luôn trong tình trạng căng thẳng.

Xuất khẩu tăng gần 30%

Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), mặc dù phải đối mặt với tình trạng khó khăn về nguồn nguyên liệu, nhưng xuất khẩu cá tra sang hầu hết các thị trường vẫn có xu hướng tăng trưởng mạnh. Tính đến cuối tháng 9/2011, xuất khẩu cá tra đạt giá trị 1,31 tỷ USD, tăng 29% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, nổi bật nhất là thị trường Nga, chỉ riêng tháng 9/2011, Việt Nam đã xuất khẩu cá tra sang thị trường này đạt 5,1 triệu USD, đưa giá trị xuất khẩu 9 tháng qua lên tới 43,6 triệu USD.

EU cũng là một trong những thị trường trọng điểm nhập khẩu cá tra của Việt Nam, chiếm 30% thị phần, nhưng mức tăng trưởng xuất khẩu cá tra sang thị trường này vẫn chưa cao, chỉ tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt trên 397 triệu USD. Bên cạnh các thị trường trọng yếu, xuất khẩu thủy sản vẫn duy trì đà tăng trưởng mạnh của các thị trường Mỹ (chiếm 16,9%), Trung Quốc và Hong Kong, Brazil, Mexico, ASEAN, Ảrập Xêút…

Ông Dương Ngọc Minh - Phó Chủ tịch VASEP - dự báo, kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam năm 2011 có thể vượt mức 1,5 tỷ USD do nhu cầu từ các thị trường tiêu thụ loại cá này rất ổn định. Hiện các nhà nhập khẩu cá tra tại hai thị trường lớn EU và Mỹ đang tích cực tìm nguồn cung cấp cá tra để chuẩn bị cho dịp Giáng sinh và năm mới sắp tới với giá cao hơn 20% so với những tháng trước.

Không chỉ xuất khẩu tăng, hiện giá cá tra cũng liên tục “nóng”, cụ thể: cá tra thịt trắng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu từ 27.500 - 28.000 đồng/kg, tăng gần 2.000 đồng/kg so với hồi đầu tháng 10. Nếu tính từ thời điểm tháng 7 đến nay, giá cá tăng khoảng 4.000 đồng/kg. Bên cạnh đó, giá cá tra nguyên liệu ở khu vực ĐBSCL tăng dần và ổn định ở mức 27.000 - 28.000 đồng/kg.

Theo Vasep, sở dĩ giá cá tra tăng cao là do nguồn nguyên liệu thiếu hụt trầm trọng. Dự báo trong quý 4/2011, sản lượng cá thiếu 50% so với những tháng trước, nhưng tình hình đã xuất hiện ngay trong tháng 9 vừa qua. Tình trạng thiếu nguyên liệu cá tra kéo dài trong thời gian qua khiến một số nhà máy chế biến chỉ chạy 50 - 60% công suất.

Doanh nghiệp vẫn “ăn xổi”

Lý giải vì sao hiện nay người nuôi cá tra tại ĐBSCL lại đang thờ ơ, không tiếp tục đầu tư khi giá nguyên liệu đang ở mức cao. Nhiều hộ nuôi cho rằng, giá cả bấp bênh không ổn định là nguyên nhân chính khiến các hộ không dám đầu tư. Trong khi chi phí đầu vào như cá giống, thức ăn chăn nuôi, điện… tăng cao thì người nuôi luôn bị doanh nghiệp ép giá. Nhất là thời điểm cá tra đến lứa thu hoạch người dân rốt ráo tìm đầu ra, doanh nghiệp lại từ chối mua với lý do không có đơn đặt hàng xuất khẩu.

Theo đánh giá của VASEP, đây là hệ quả của việc thiếu quy hoạch nguồn cá nguyên liệu. Khi đến lứa thu hoạch, các doanh nghiệp xuất khẩu chỉ ưu tiên sử dụng nguồn cá nguyên liệu của doanh nghiệp tự nuôi, trong khi đây cũng là thời điểm cá đến kỳ thu hoạch trong dân tăng hoặc những hộ liên kết nuôi gia công cho doanh nghiệp, để cá quá cỡ lại bị doanh nghiệp ép giá. Bên cạnh đó, sức ép trả nợ vay ngân hàng và các chi phí, khiến nhiều hộ nông dân bán tháo, thua lỗ nặng.

Mặc dù hiện nay, một số doanh nghiệp cũng đã chủ động nguồn nguyên liệu cho hoạt động xuất khẩu của đơn vị mình, tự xây dựng vùng nuôi cá tra. Tuy nhiên, với nguồn vốn đầu tư lớn trên 1.000 tỷ đồng cho một nhà máy có công suất chế biến khoảng 200 tấn cá/ngày, mỗi năm phải có 70.000 tấn cá nguyên liệu thì không phải doanh nghiệp nào cũng có thể đầu tư. Chính vì vậy mà nguồn nguyên liệu vẫn phải phụ thuộc vào dân. Nếu nông dân ngừng nuôi cá thì tình trạng đói nguyên liệu là điều tất yếu.

Ông Dương Ngọc Minh cho rằng, tình hình khan hiếm cá tra nguyên liệu đang ngày càng trở nên trầm trọng nếu doanh nghiệp chế biến xuất khẩu và nông dân không có sự liên kết thành chuỗi từ chăn nuôi đến chế biến và xuất khẩu. Doanh nghiệp cần tính toán chi phí đầu vào và công chăn nuôi để đảm bảo sau khi cung ứng nguyên liệu cho doanh nghiệp, người dân vẫn có lãi. Như vậy mới khuyến khích được người nông dân tái đầu tư.

Thanh Hải

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323