Bà Rịa - Vũng Tàu: Thực trạng phát triển ngành chế biến hải sản - Vì đâu nên nỗi?

Hàng trăm hecta mặt nước nuôi trồng thủy sản trù phú của Long Sơn đã trở thành cánh đồng hoang bởi ô nhiễm từ các nhà máy chế biến hải sản tại Tân Hải. Ảnh: Quang Đạt

Xây dựng trái phép, manh mún, nhỏ lẻ và thường xuyên vi phạm quy định bảo vệ môi trường… là thực trạng khó giải quyết trong lĩnh vực quản lý các cơ sở chế biến hải sản. Làm gì để vừa bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật vừa không đẩy người lao động và doanh nghiệp vào cảnh khốn khó là một “bài toán” nan giải.

DO BUÔNG LỎNG TỪ ĐẦU

Theo báo cáo của UBND huyện Long Điền, xã An Ngãi, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có 2 ngành thế mạnh là sản xuất muối và nuôi trồng thủy sản. Khu vực ấp An Thạnh rộng khoảng 20.000 m2 là vựa muối của xã. Những năm trước người dân còn nuôi tôm một vụ trên ruộng muối này. Khi quy hoạch sử dụng đất, huyện xác định đây là khu nuôi trồng thủy sản, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cấp cho người dân đều ghi rõ là đất nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, những năm gần đây, khu vực này ô nhiễm nghiêm trọng do ảnh hưởng từ các cơ sở chế biến hải sản tại xã Phước Hưng. Trong khi đó, giá muối rớt xuống thấp nên nhiều hộ dân bán đất cho các cơ sở chế biến hải sản. Thế là, từ năm 2010 đến nay, khu vực này đã hình thành nên 1 khu chế biến hải sản tự phát với 5 cơ sở đã chính thức vận hành, 20 hộ dân đã san lấp trái phép đất ruộng để xây dựng cơ sở. Do tất cả đều sử dụng đất sai mục đích và xây dựng trái phép nên không có chủ cơ sở nào đầu tư hệ thống xử lý nước thải, khí thải đúng quy chuẩn. Nước thải không qua xử lý được xả trực tiếp ra môi trường. Hậu quả đã rõ, chỉ sau hơn 2 năm hoạt động, các cơ sở chế biến hải sản đã biến khu vực ấp An Thạnh, xã An Ngãi từ một vựa muối, kết hợp nuôi trồng thủy sản thành một điểm nóng về ô nhiễm của huyện Long Điền. Câu hỏi đặt ra là trong từng đó thời gian, với nhiều sự thay đổi về thực địa có thể nhìn thấy được nhưng cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đã làm gì?

Tại xã Long Sơn (TP. Vũng Tàu), từ năm 2007 đến nay bà con ngư dân đã nhiều lần làm đơn yêu cầu cơ quan chức năng ngăn chặn việc các cơ sở chế biến hải sản bức tử môi trường nước, gây thiệt hại lớn cho người dân nuôi trồng thủy sản. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã xác định thủ phạm gây ô nhiễm nguồn nước nuôi trồng thủy sản ở Long Sơn là các doanh nghiệp chế biến hải sản ở Tân Hải, huyện Tân Thành. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ năm 1995 khi tỉnh có chủ trương di dời cơ sở chế biến hải sản ra khỏi thành phố, Tân Hải được chọn làm khu chế biến tập trung thì các doanh nghiệp đã đổ xô đến đây mua đất rồi ồ ạt xây dựng nhà máy. Mặc dù tỉnh chưa công bố quy hoạch, chưa có quy hoạch chi tiết và hạ tầng của một khu xử lý tập trung nhưng tại đây vẫn hình thành nên một làng chế biến hải sản. Sự phát triển ồ ạt không theo quy hoạch của làng chế biến hải sản đã đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn tại của nghề nuôi hàu Long Sơn và có khả năng biến hàng trăm hecta mặt nước nuôi trồng thủy sản đầy tiềm năng tại nơi đây thành vùng biển “chết”.

Chỉ 2 năm tồn tại, các cơ sở chế biến hải sản chui tại An Ngãi đã biến vựa muối của tỉnh thành một điểm nóng về ô nhiễm.

TRƯỚC XỬ LÝ ĐÃ KHÓ, GIỜ SẼ KHÓ HƠN

Theo báo cáo của UBND xã An Ngãi, 5 cơ sở chế biến hải sản tại ấp An Thạnh đã giải quyết việc làm cho khoảng gần 1.000 lao động, trong đó có những cơ sở thực hiện tốt chế độ cho người lao động. Còn “làng” chế biến hải sản ở Tân hải cũng đã tạo việc làm cho hàng nghìn lao động từ nhiều năm qua. Chính vì vậy, khi đề cập đến việc đóng cửa các doanh nghiệp này cũng đã có rất nhiều ý kiến không đồng thuận.

Có ý kiến cho rằng, nguyên nhân dẫn đến việc các doanh nghiệp xây dựng trái phép là tỉnh không quy hoạch được những khu vực cho chế biến hải sản tập trung, trong khi đòi hỏi phát triển ngành nghề này ngày càng lớn. Do không có khu quy hoạch chế biến hải sản nên cấm chỗ này, phình chỗ kia, đến nay muốn giải quyết là rất khó. Khi đề cập đến việc xử lý, nhiều ý kiến kiên quyết phải đóng cửa cho bằng được các cơ sở gây ô nhiễm. Tuy nhiên, theo ông Trần Quang Phục, Phó trưởng Ban Pháp chế HĐND tỉnh cần cân nhắc kỹ. Mặc dù đã thừa nhận một nguyên nhân khách quan là do thiếu quy hoạch cho ngành chế biến hải sản, song cũng cần xem xét việc vi phạm của các chủ cơ sở là do họ cố tình hay chỉ vì bí quá mà “làm liều”.

Thực tế việc xử phạt đối với các cơ sở chế biến hải sản xây dựng trái phép thời gian qua cũng có một số vấn đề chưa khiến người dân “tâm phục khẩu phục’. Ông Nguyễn Thái Sinh, Chánh thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường cho rằng: Thời gian qua các ngành chức năng xử phạt theo kiểu gần như hợp thức hóa cho người sai phạm, chỉ chăm chăm đến chuyện nộp phạt mà không bắt buộc tháo dỡ công trình, do vậy các chủ cơ sở cứ nộp phạt xong rồi lại tiếp tục xây dựng. Bây giờ khi họ đã đầu tư nhiều vào cơ sở, có mối làm ăn, công nhân lao động nhiều, nếu bây giờ ngừng hoạt động, doanh nghiệp sẽ thiệt hại rất lớn.

Người lao động trong các cơ sở chế biến hải sản bị đóng cửa sẽ làm gì? Trong ảnh: Công nhân của DNTN Tuyết Trâm tại phòng trọ do doanh nghiệp này xây dựng trong khuôn viên nhà máy.

Ông Phạm Tấn Đạt, UBMTTQ huyện Long Điền cho rằng, xử lý các doanh nghiệp này cần phải tính toán kỹ mọi phương diện, nhưng cũng phải nhìn trong tổng quan phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và cả ở góc độ an toàn sức khỏe cho người dân. Riêng đối với xã An Ngãi, cần xác định cho rõ lợi thế và hiệu quả của 3 ngành: Sản xuất muối, nuôi trồng thủy sản và chế biến hải sản. Đồng thời, xem xét mức độ ảnh hưởng do ô nhiễm môi trường từ các nhà máy chế biến hải sản đến sức khỏe người dân. Trên cơ sở đó, địa phương sẽ đưa ra hướng giải quyết hài hòa, vừa bảo đảm phát triển kinh tế, vừa không ảnh hưởng đến đời sống của người dân. Theo ông Đạt, bài học từ nhà máy chế biến bột cá Proconco ở Long Hải đến nay vẫn nguyên giá trị với việc phát triển ngành chế biến hải sản. Đó từng là dự án chế biến thức ăn gia súc đầu tiên tại tỉnh có quy mô lớn, nhưng cũng đã phải ngưng hoạt động vì gây ảnh hưởng đến môi trường sống của người dân.

BÀ HOÀNG NGUYỄN TUYẾT TRÂM, CHỦ DNTN TUYẾT TRÂM (XÃ AN NGÃI, HUYỆN LONG ĐIỀN): SIẾT QUÁ DOANH NGHIỆP SẼ KHỐN KHÓ

Thời gian qua, khi huyện cắt điện, tạm ngừng sản xuất, để duy trì mối làm ăn với ngư dân, doanh nghiệp đã phải áp dụng giải pháp bán lại nguyên liệu. Nghĩa là hàng ngày doanh nghiệp vẫn phải mua nguyên liệu nhưng không đưa về xưởng sản xuất, mà bán lại cho người khác với giá rẻ nên doanh nghiệp phải chịu lỗ từ 10 - 20 triệu đồng/ngày. Còn nếu buông ra thì chủ ghe không trả nợ cho mình vì doanh nghiệp đã đầu tư cho chủ ghe từ 300 - 500 triệu đồng khi họ đóng tàu. Đó là chưa kể số tiền ứng trước cho ngư dân mỗi chuyến biển. Nhiều cơ sở phải “nuôi” mối bằng các phương án mua bán hết sức chặt chẽ, uy tín. Trong trường hợp đơn phương ngưng không lấy nguyên liệu thì họ phải chịu rất nhiều thiệt hại.

CHỊ NGUYỄN THỊ THÙY, CÔNG NHÂN CHẾ BIẾN HẢI SẢN DNTN TUYẾT TRÂM (XÃ AN NGÃI, HUYỆN LONG ĐIỀN): ĐÓNG CỬA NHÀ MÁY, CHÚNG TÔI SẼ LÀM GÌ?

Nhà máy bị đình chỉ hoạt động, không biết hơn 500 công nhân chúng tôi sẽ phải xoay xở sao đây. Năm 2010, từ miền Tây lên đây tìm việc làm, khi được vào làm công nhân cho Tuyết Trâm có thu nhập ổn định từ 4 - 6 triệu đồng/tháng, lại được bố trí nhà ở miễn phí, tôi tưởng đã yên tâm về kế sinh nhai, nay lại phải lo chuyện thất nghiệp. Chúng tôi lo lắng không biết rồi cuộc sống của mình sẽ ra sao.

NGUYỄN QUANG

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323