Sản xuất theo thị trường - chuyện không dễ

Lộ trình bình đẳng về thị trường nguyên liệu thủy sản theo cam kết WTO đang gần kề. Các doanh nghiệp (DN) có quyền mua nguyên liệu nơi nào rẻ hơn, trong khi người sản xuất đang loay hoay với khắc phục tôm chết. Người sản xuất, kẻ thu mua, người tiêu thụ xem ra vẫn chưa gặp nhau ở mặt hàng tôm nuôi.

Hầu hết người nuôi tôm ở đồng bằng sở hữu ít ruộng đất nên khó liên kết trong chuỗi giá trị về con tôm. Ảnh: N.H

Nông dân chịu thiệt

Để giảm dần tình trạng tôm chết hàng loạt, gây khó khăn cho người nuôi, đẩy nhanh hiệu quả bền vững cho người nuôi, các tỉnh ĐBSCL đang xây dựng mô hình nuôi tôm khép kín theo tiêu chuẩn VietGAP. Một cánh đồng mẫu lớn cho con tôm nuôi cũng được xây dựng. Tại Sóc Trăng đã có ít nhất 10 “cánh đồng mẫu lớn” nuôi tôm như vậy. Đó là các hiệp hội nuôi tôm, các DN được cấp đất nuôi tôm với diện tích lớn từ 40 ha trở lên. Tại Bạc Liêu, UBND tỉnh cấp phép hàng loạt cho các DN nuôi tôm công nghiệp theo tiêu chuẩn nói trên. Cà Mau là tỉnh mới bắt đầu nuôi tôm công nghiệp – bán công nghiệp (CN–BCN) cũng hướng đến mô hình này. Tỉnh Cà Mau đã xây dựng 3 mô hình theo tiêu chí này. Ông Tô Quốc Nam, Phó Giám đốc Sở NNPTNT Cà Mau cho biết: “Sản xuất hướng đến tiêu chuẩn an toàn là mục đích chính của ngành nông nghiệp Cà Mau nên không chỉ cây lúa mà con tôm, con cua cũng dần sản xuất theo chuẩn”.

Hướng đến nền nông nghiệp sạch, sản xuất quy mô lớn, chủ động trong sản xuất là mục tiêu lâu dài của ngành thủy sản các tỉnh ĐBSCL. Tuy nhiên, đây thật sự là điều không dễ trong bối cảnh tất cả quyền sử dụng đất đều của người dân, hộ gia đình. Họ sở hữu đất đai ít, nhỏ lẻ trong cùng một vùng nuôi có hộ lại không muốn nuôi theo mô hình CN–BCN. Ông Nguyễn Văn Khởi, Phó giám đốc Sở NNPTNT Sóc Trăng phân tích: “Hiện tại Sóc Trăng có 48.000 ha nuôi theo mô hình CN-BCN, nhưng có đến trên 50.000 hộ dân nuôi. Đất đai của họ mỗi người một cách, một tính khác nhau nên muốn hướng người nuôi vào nuôi quy mô lớn, có sự kiểm soát chặt về dịch bệnh, thức ăn, con giống là điều không dễ. Trong khi đó, chuyện tích tụ ruộng đất, quy hoạch vùng nuôi vẫn còn là một câu chuyện dài, chưa có hồi kết”.

Xây dựng vùng nguyên liệu tôm nuôi phục vụ cho các nhà máy chế biến thủy sản theo kiểu ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm các tỉnh đang hướng tới. Tuy nhiên, theo ông Khởi, không thể tất cả gần cả triệu ha mặt nước nuôi tôm với hàng trăm ngàn nông dân đều ký hợp đồng với các nhà máy. Chính vì vậy những người nuôi tôm nhỏ lẻ, những hộ nuôi quảng canh, nuôi theo mô hình thả thưa sẽ bị loại khỏi cuộc chơi cung cầu nếu chuỗi giá trị về con tôm được xác lập. Điều này đồng nghĩa với việc đẩy người nông dân vào chỗ khó.

Khó trách DN

Giá hạ, tôm khó nuôi khiến cho nông dân khốn khó, họ càng lao đao đao, hoang mang hơn khi đón nhận thông tin các DN chế biến thủy sản xuất khẩu Việt Nam nhập tôm nước ngoài về chế biến. Ông Nguyễn Văn Hảo, ấp 16, xã Vĩnh Hậu A, huyện Hòa Bình, Bạc Liêu boăn khoăn: “Sao nhà nước không mua tạm trữ tôm theo kiểu mua tạm trữ lúa mà để cho các DN nhập tôm nước ngoài về chi làm hại tụi tui. Họ làm vậy khác nào chở củi về rừng”.

Tuy nhiên, “rừng” bây giờ củi đã không còn tốt nữa. Ông Trần Văn Thuận, Chủ tịch Hiệp hội Chế biến xuất khẩu thủy sản Cà Mau nêu thông tin: Hiện tại các nhà máy chế biến thủy sản tại Cà Mau đang tồn đọng một lượng hàng trong kho rất lớn, không xuất khẩu được. Không phải do kém chất lượng mà do mức giá bán trên thị trường thế giới kém cạnh tranh hơn, nếu bán rẻ các DN bị cho là phá giá và sẽ lỗ nặng do đã mua giá cao thù trước. Các chi phí vận chuyển, lưu kho, lãi vay đè nặng trên vai DN.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Thiện Hải, Chủ tịch VASEP thẳng thắn: “Hiện tại các DN đang rất khó khăn trong xuất khẩu. Các DN đang bị cạnh tranh quyết liệt về giá trên thị trường thế giới. Do tình trạng suy thoái kinh tế nên các nước nhập khẩu chọn những mặt hàng nào rẻ hơn, trong khi đó Việt Nam không đáp ứng được. Tôm nguyên liệu của Việt Nam hiện cao hơn các nước khoảng 1 USD nên rất khó cạnh tranh. Để duy trùy sản xuất, một số DN nhập tôm nguyên liệu về chế biến nhưng không đáng kể, không làm ảnh hưởng đến thị trường tôm nguyên liệu. Chúng tôi rất thấu hiểu người dân, nhưng không thể mua giá nguyên liệu cao rồi chế biến thành phẩm bán giá thấp được”.

Ông Hải đề xuất, đã đến lúc người nuôi tôm phải xem mình là người sản xuất, làm ra sản phẩm và phải tìm thị trường. Và tập dần bán những gì thị trường cần chớ không phải bán những gì mình có. Mục tiêu này xem ra còn lâu lắm người nuôi tôm đồng bằng mới đạt tới. Và trong khi chờ đợi, họ sẽ chịu nhiều thiệt thòi do cách sản xuất nhỏ lẻ, thiếu thương hiệu, kém cạnh tranh nếu như thiếu sự trợ giúp từ phía nhà nước, nhà khoa học và nhà DN trong chuỗi giá trị về con tôm.

Nhật Hồ

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323