Công nghiệp chế biến thủy sản khu vực ĐBSCL qua cách nhìn của Vina Cleanfood

Phát biểu tại Hội nghị ngành công thương các tỉnh, thành phố ĐBSCL lần thứ XV do Bộ Công Thương tổ chức ngày 24/10/2012 tại TP Cần Thơ, ông Võ Văn Phục - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản Sạch Việt Nam (VINA CLEANFOOD) cho rằng, hiện nay ngành công nghiệp chế biến thủy sản ĐBSCL đang gặp những khó khăn chưa từng có do chưa có chiến lược phát triển bền vững, trong đó vai trò của nhà nước mang tính quyết định.

VASEP trích đăng ý kiến của ông tại hội nghị này.

Thứ nhất: Về quy mô, số lượng DN

Trong 5 năm gần đây, do chính sách tăng trưởng tín dụng quá nóng và do sự thiếu kiểm soát của hệ thống ngân hàng nên đã có hàng loạt nhà máy chế biến dưới chuẩn ra đời, làm cho công suất chế biến vượt xa khả năng cung cấp nguyên liệu. Điều này dẫn đến hiện tượng tranh mua, tranh bán, ảnh hưởng rất xấu đến hiệu quả sản xuất của DN. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng hơn 50% số các nhà máy chế biến thủy sản ĐBSCL đang khốn đốn.

Đặc biệt, trên 80% các nhà máy ra đời từ nguồn vay của Ngân hàng Phát triển đang trên bờ vực phá sản, do trình độ quản lý của hầu hết chủ sở hữu yếu kém. Họ lợi dụng chính sách ưu đãi lãi suất của Nhà nước và làm ảnh hưởng xấu đến các DN khác, cũng như gây thất thoát và lãng phí lớn.

Thứ hai: Nguồn cung cấp nguyên liệu bấp bênh

- Các nhà máy chế biến không thể phát triển bền vững nếu nguồn cung cấp nguyên liệu bấp bênh. Trong các năm qua, vai trò của Nhà nước quá mờ nhạt trong lĩnh vực nuôi trồng từ công tác quy hoạch, thủy lợi, môi trường, nghiên cứu sản xuất giống, mô hình nuôi, quản lý thuốc trị bệnh, quản lý việc sử dụng kháng sinh cấm, chính sách tín dụng ưu đãi cho nông dân. Thời gian qua, chủ yếu là nông dân “tự bơi” nên “hên thì trúng mùa, còn ngược lại thì thua lỗ nặng nề”. Ở các nước khác như Thái Lan, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia,... Nhà nước làm rất tốt công tác quy hoạch vùng nuôi, trước khi sản xuất đại trà đã nghiên cứu rất kỹ các yếu tố môi trường nên người nông dân ít bị mất mùa và sản lượng nguyên liệu đáp ứng được tiêu chuẩn của thị trường.

- Về tôm chân trắng, chắc nước ta chưa có những nghiên cứu nghiêm túc về nuôi loài này trong điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu Việt Nam. Trong khi đó, nuôi tôm chân trắng đã phát triển ở Thái Lan cách đây hơn 5 năm và ở Trung Mỹ hơn 20 năm. Chính vì thiếu nghiên cứu nên tôm chết hàng loạt trong 2 năm gần đây, làm thiệt hại hàng trăm triệu USD cho người nuôi cũng như ảnh hưởng rất xấu đến hoạt động các nhà máy chế biến.

- Môi trường nuôi tôm bị ô nhiễm nghiêm trọng do thiếu công tác quy hoạch nguồn nước nuôi và nước thải nên việc lây lan dịch bệnh là tất yếu. Hàng loạt nhà máy, cơ sở chế biến thủy sản không hề xử lý nước thải cũng vẫn được phép hoạt động. Vì vậy tình trạng trên ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Thứ 3: Thiếu các ngành công nghiệp phụ trợ

Trong chế biến thủy sản, không thể không sử dụng phụ gia, hóa chất, gia vị,... trong khi hầu hết các loại này đều phải NK và điều đáng nói là chúng ta lại mua từ các đối thủ cạnh tranh trực tiếp của chúng ta là Thái Lan và Ấn Độ, do đó tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và bất lợi về chi phí. Tại sao chúng ta chưa có các DN sản xuất những sản phẩm đó? Do các cơ quan chức năng chưa nhìn thấy điều này nên chưa có những chính sách khuyến khích cần thiết?

Thứ 4: Chi phí sản xuất và lợi thế cạnh tranh

Trong 5 năm qua, chi phí sản xuất tăng từ 80 - 100%, nguyên nhân chính là do tác động của lạm phát, lãi ngân hàng và thuế, phí luôn quá cao. Tình trạng lạm phát ở nước ta, ngoài một vài nguyên nhân khách quan như giá nguyên liệu thế giới tăng, chính sách phá giá đồng USD của Mỹ… thì nguyên nhân chủ yếu là do sự điều hành thiếu khoa học của Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, đồng thời công tác đầu tư cũng không hiệu quả. Vì vậy, khi chi phí sản xuất tăng cao hơn nhiều lần so với các nước khác, chúng ta sẽ khó có thể cạnh tranh với họ. Thực tế hiện nay hàng Việt Nam không cạnh tranh được với hàng Thái Lan, Ấn Độ, Indonesia do chi phí cao và chất lượng kém hơn. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tồn tại của các DN chế biến.

Thứ 5: Vai trò của các cơ quan chức năng của Nhà nước

Những thành tích trong XK thủy sản thời gian qua không thể thiếu sự đóng góp của các cơ quan chức năng. Tuy nhiên, nhìn ở góc độ khác, một số cơ quan chức năng đang là gánh nặng và là lực cản đối với sự phát triển của DN.

- Phần lớn cán bộ của các cơ quan này có ý nghĩ sai lệch là DN phải phục vụ cho họ nên thường hay gây khó khăn, đặt ra những thủ tục rườm rà và không cần thiết, thậm chí thu phí cao đến mức DN không chịu nổi, trong khi những quy định đó lại không có ý nghĩa thực tiễn. Điển hình là việc thu phí từ hoạt động kiểm nghiệm, mỗi năm các DN quy mô vừa phải nộp từ 5 - 10 tỷ đồng. Trong khi thực tế đôi khi các cơ quan đó không chịu trách nhiệm về kết quả, thậm chí không làm nghiệp vụ kiểm nghiệm, chưa nói đến phí chờ đợi thủ tục và nếu tính hết thì con số sẽ lớn hơn nhiều.

- Các cơ quan chức năng còn thiếu kiên quyết xử lý tình trạng bơm chích tạp chất vào tôm để làm giàu bất chính cho một số đối tượng, gây thiệt hại cho DN và làm mất uy tín nghiêm trọng cho sản phẩm tôm của Việt Nam với đối tác quốc tế. Nếu tiếp tục tình trạng này, rất có thể một ngày nào đó các nước sẽ không mua tôm của Việt Nam.

- Hàng loạt cơ sở sản xuất và nhà máy nhỏ không hề đầu tư hệ thống xử lý nước thải, mua bán tôm có bơm chích tạp chất, bán phá giá làm thiệt hại rất lớn cho nền kinh tế cũng như ảnh hưởng xấu đến các DN làm ăn đàng hoàng. Nếu cơ quan chức năng làm việc nghiêm túc sẽ không xảy ra tình trạng này.

Thứ 6: Rào cản thương mại

- Hiện nay, các nước NK lớn thường sử dụng rào cản kỹ thuật như vụ kiện bán phá giá tôm tại thị trường Mỹ, hay quy định kiểm soát dư lượng kháng sinh tại thị trường Nhật Bản... Điều này đã làm cho nhiều DN điêu đứng, thậm chí phá sản. Tại sao họ lại không sử dụng rào cản đó cho Thái Lan và Indonesia? DN rất cần các cơ quan chức năng tìm những biện pháp tháo gỡ vấn đề này - kể cả bằng con đường ngoại giao.

Trong điều kiện khủng hoảng kinh tế toàn cầu hiện nay, các DN đã khó khăn lại càng khó khăn hơn và ngành công nghiệp chế biến thủy sản khu vực ĐBSCL không thể đứng vững nếu các vấn đề trên không được tháo gỡ.

Từ kinh nghiệm nhiều năm làm việc trong lĩnh vực thủy sản, ông Phục đã nêu lên 6 kiến nghị về phát triển bền vững ngành công nghiệp thủy sản.

Thứ nhất: Về quy mô

1. Hãy xem chế biến xuất khẩu thủy sản là ngành có điều kiện để ngăn ngừa sự ra đời những nhà máy thiếu chuẩn.

2. Hãy mạnh dạn đóng cửa các nhà máy không đủ điều kiện về an toàn vệ sinh thực phẩm, không xử lý môi trường và các nhà máy đã chết lâm sàng vì nếu duy trì những nhà máy này thì càng lãng phí, tổn thất và ảnh hưởng xấu đến các nhà máy đang làm ăn hiệu quả.

Thứ hai: Về nguồn nguyên liệu

1. Nên thành lập trung tâm nghiên cứu nuôi tôm bền vững cho ĐBSCL để nghiên cứu sản xuất giống tốt, nghiên cứu mô hình nuôi, môi trường, dịch bệnh và điều trị,… nhằm giúp bà con tránh những thiệt hại do thiếu kiến thức và tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho các nhà máy chế biến xuất khẩu thủy sản, cũng như nghiên cứu đưa ra giải pháp đảm bảo nghề nuôi phát triển bền vững.

2. Có chính sách tín dụng, đặc biệt ưu đãi cho người nuôi tôm, nuôi cá, bởi nhìn từ lợi ích toàn cục, họ mới chính là lực lượng mang lại lợi ích rất lớn cho xã hội như nộp thuế, tạo công ăn việc làm, kích thích các lĩnh vực khác phát triển. Mấy năm gần đây, người nông dân phải chịu lãi suất quá cao, lại mất mùa, nên gần như đã bị kiệt quệ và đang bên bờ vực phá sản. Nếu chính phủ không có chính sách tín dụng ưu đãi kịp thời thì người nuôi tôm công nghiệp ở ĐBSCL sẽ bỏ ruộng bỏ ao, và hậu quả thì vô cùng nghiêm trọng cho nền kinh tế, cho xã hội.

Thứ ba: Các ngành công nghiệp phụ trợ

Nhà nước nên nghiên cứu và có chính sách ưu đãi đầu tư cho một số sản phẩm phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến. Hạn chế tối đa phải lệ thuộc vào sản phẩm của các nước là đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam. Đấy là điều hết sức cần thiết vì vừa giúp doanh nghiệp giảm chi phí, vừa tạo điều kiện để Ngành Công nghiệp phụ trợ phát triển.

Thứ tư: Chi phí sản xuất và lợi thế cạnh tranh

1. Nhà nước nên có những giải pháp khoa học trong việc đưa ra những chính sách về tài chính và tiền tệ nhằm ngăn chặn lạm phát cao trở lại. Nếu năm 2013, lạm phát tăng cao thì tôi ước lượng rằng trên 80% các doanh nghiệp sẽ sụp đổ.

2. Cần có những giải pháp khoa học để tiếp tục giảm lãi suất cho vay hơn nữa, vì dù đã giảm nhưng lãi suất vẫn còn cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Trong điều kiện kinh tề toàn cầu khủng hoảng, kinh doanh rất khó khăn, nên việc liên tục phải trả lãi cao đã khiến cho các công ty không còn khả năng chịu đựng hơn nữa.

3. Cần xem xét giảm thuế cho các yếu tố đầu vào, vì hiện nay thuế, phí cao đã và đang khiến cho giá các sản phẩm Việt Nam cao hơn các sản phẩm tương tự ở các nước trong khu vực.

Thứ năm: Các cơ quan chức năng

1. Đề nghị Chính phủ xem xét và quy trách nhiệm cho các cơ quan chức năng có liên quan, để tình trạng bơm chích tạp chất vào tôm (tồn tại hơn 15 năm qua tại 3 tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu và Kiên Giang) nhanh chóng chấm dứt.

2. Các cơ quan chức năng thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên – Môi trường nên làm việc tốt hơn trong việc bảo vệ nuôi trồng cho người nuôi và quản lý tốt việc sử dụng kháng sinh cấm, các hóa chất độc hại hủy hoại môi trường.

3. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sớm có giải pháp giảm chi phí kiểm nghiệm vì doanh nghiệp đã quá sức chịu đựng chi phí không có ý nghĩa thực tế này.

Thứ sáu: Về rào cản thương mại

Chính phủ nên nghiên cứu về rào cản thương mại mà các nước áp dụng đối với Việt Nam và phải có biện pháp tháo gỡ hoặc giảm thiểu những tác động tiêu cực. Đây là những vấn đề nằm ngoài khả năng của doanh nghiệp và có tác động vô cùng tiêu cực, có thể làm phá sản hàng loạt doanh nghiệp đang hoạt động ổn định.

Tạ Hà

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323