3 khó khăn lớn của cá tra

10 tháng đầu năm 2012, XK cá tra chỉ giảm 2,2% so với cùng kỳ năm 2011, nhưng trong thời gian này, nuôi trồng, chế biến, XK cá tra vẫn tiếp tục đà giảm sút, nhiều hộ dân nuôi cá đã không thể tiếp tục sản xuất, các DN cá tra phải giảm diện tích nuôi và sản lượng chế biến, thậm chí có một số bị phá sản.

VASEP cho rằng, nếu không có các biện pháp giải quyết kịp thời thì rất có thể xẩy ra những đổ vỡ dây chuyền, gây tổn thất lớn khó hồi phục cho ngành sản xuất đầy lợi thế và quan trọng này của nước ta.

Ngày 8/8/2012, Thủ tướng Chính phủ đã có công văn số 1149/TTg-KTN ngày 08/8/2012 ban hành chính sách cấp bách đối với chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, trong đó quy định: "Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các Ngân hàng thương mại Nhà nước thực hiện việc giãn nợ tối đa 24 tháng và hạ lãi suất đối với khoản vốn đã vay; tiếp tục cho vay mới với lãi suất thị trường thấp nhất (11%)".

Thực hiện công văn đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành công văn số 5294/NHNN-TD ngày 20/8/2012, chỉ đạo 5 ngân hàng thương mại Nhà nước cho vay phục vụ chăn nuôi, chế biến thịt lợn, gia cầm và cá tra. Tuy nhiên, với nhiều “nút thắt” chính sách chưa được tháo gỡ rốt ráo, DN và người nuôi cá tra vẫn chưa thoát nổi tình trạng khó khăn hiện nay. Trong đó có 3 khó khăn cơ bản cần Chính phủ, trước hết là Bộ NN và PTNT cấp bách hỗ trợ giải quyết.

Thiếu vốn - doanh nghiệp cá tra phải "co hẹp"

Để có được nguồn nguyên liệu ổn định cho chế biến xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp cá tra đã tổ chức tự nuôi cá, theo mô hình sản xuất tiên tiến chủ động toàn chuỗi giá trị. Trong 4 năm qua đã có sự dịch chuyển cơ cấu ngành cá tra, từ chỗ 100% sản lượng cá do dân nuôi sang 70% sản lượng cá do doanh nghiệp chế biến tự nuôi. Đầu tư để có đất và để xây dựng ao nuôi trung bình cần khoảng 2 tỷ đồng/ha. Số vốn doanh nghiệp chế biến đã đầu tư để phát triển vùng nuôi trong vài năm qua ước tính khoảng 8.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, do Nhà nước chưa có chính sách tín dụng trung và dài hạn thích hợp để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi mô hình sản xuất mới, nên doanh nghiệp đã phải sử dụng vốn vay thương mại ngắn hạn để đầu tư phát triển vùng nuôi. Tình trạng này cộng với lãi suất vay rất cao trước đây khiến cho tỷ trọng nợ quá hạn của doanh nghiệp trở nên gay gắt, doanh nghiệp mất khả năng tiếp cận vốn tín dụng của ngân hàng.

Khi có vùng nuôi, doanh nghiệp lại phải đầu tư vốn nuôi cá, với suất đầu tư trung bình 8 - 9 tỷ đồng/ha, chu kỳ sản xuất từ 6 - 8 tháng; nghĩa là số vốn lưu động cần thiết cho các doanh nghiệp nuôi cá tra mỗi vụ lên đến 35.000 tỷ đồng. Nhưng trong thực tế, doanh nghiệp chỉ được vay với chu kỳ 4 tháng, với hạn mức tín dụng thấp hơn nhiều, vì hạn chế về giá trị tài sản thế chấp do ngân hàng định giá.

Một bất hợp lý nữa trong chỉ đạo là mặc dù đã đầu tư khối lượng tín dụng đáng kể góp phần phát triển ngành cá tra, nhưng Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) lại không được nằm trong danh sách các tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước chỉ định cho ngành cá tra vay vốn; trong khi có tới 3 trong số 5 ngân hàng thương mại được chỉ định lại không thực hiện ý kiến của Ngân hàng Nhà nước tại công văn số 5294/NHNN-TD ngày 20/8/2012.

Tất cả những thực trạng nêu trên khiến cho tình trạng thiếu vốn cho cả sản xuất nguyên liệu và chế biến, bảo quản sản phẩm càng thêm trầm trọng và gay gắt, nhiều doanh nghiệp chỉ hoạt động cầm chừng, phải cắt giảm đáng kể quy mô sản xuất, ảnh hưởng đến việc làm và đời sống của hàng trăm ngàn lao động.

Một số "con sâu làm rầu nồi canh"

Từ quý II/2012, khi tín dụng bị siết chặt đột ngột, hạn mức cho vay giảm mạnh, đã xuất hiện tình trạng một số doanh nghiệp phải bán tháo phile cá tra, tìm cách hạ phẩm cấp chất lượng và giá bán, nhằm cố thu hồi vốn, để có nguồn trả lãi và vốn vay ngân hàng. Đa số doanh nghiệp chế biến không thể trữ sản phẩm chờ thời giá tốt hơn, vì hạn chế về vốn, bị sức ép phải trả nợ và thiếu kho đông dự trữ.

Hơn nữa, trong khi chỉ có khoảng 70 đơn vị có nhà máy chế biến cá tra, nhưng quý III/2012 có đến 160 công ty xuất khẩu sản phẩm cá tra. Một số DN cá tra không có nhà máy chế biến chớp nhoáng thành lập làm "nhiễu" thị trường bằng cách chào hàng cạnh tranh bằng giá thấp, đã và đang tác động rất tiêu cực đến thị trường, chất lượng và hình ảnh cá tra Việt Nam.

Tác động cung - cầu từ giá xuất khẩu giảm khiến giá mua nguyên liệu cá tra cũng giảm theo, từ trung bình 25.000 đ/kg ở quý I/2012 xuống 23.000 đ/kg ở quý II và đến quý III là 21.000 đ/kg, tuy gần đây có hồi phục chút ít nhưng chưa cơ bản. Nhiều doanh nghiệp chế biến còn nợ tiền mua cá của dân.

Giá thức ăn và chi phí nuôi cá tăng liên tục

Thức ăn chiếm đến 80% giá thành nuôi cá, nhưng doanh nghiệp nước ngoài hiện đang chi phối khâu sản xuất thức ăn nuôi cá tra. Từ quý I/2012 đến quý III/2012 đã có nhiều lần tăng giá thức ăn nuôi cá tra, với mức tăng tổng 15 - 20%.

Nguyên nhân chủ yếu là mất mùa đậu nành ở nhiều nước và giá bột cá trên thế giới tăng cao. Nhiều hộ dân và doanh nghiệp nuôi bị lỗ đã phải giảm sản lượng hoặc ngừng nuôi. Doanh nghiệp sản xuất thức ăn cũng bị khủng hoảng theo do nhu cầu giảm và khó thu hồi nợ bán thức ăn.

Tạ Hà

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323