Đối phó với kiện chống bán phá giá cá tra

Nhiều chuyên gia cho rằng, đã đến lúc các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam nói chung, cá tra nói riêng cần có cái nhìn nghiêm túc hơn đối với các vụ kiện chống bán phá giá (CBPG) đang ngày càng gia tăng khi Việt Nam hội nhập sâu hơn trên thị trường thế giới.

Thế nào là bán phá giá?

Bán phá giá trong thương mại quốc tế có thể hiểu là hiện tượng xảy ra khi một loại hàng hóa được xuất khẩu từ nước này sang nước khác với mức giá thấp hơn giá bán của hàng hóa đó tại thị trường nước xuất khẩu. Như vậy có thể hiểu một cách đơn giản là, nếu giá xuất khẩu của một mặt hàng thấp hơn giá nội địa (giá thông thường) của nó thì sản phẩm đó được coi là bán phá giá tại thị trường nước nhập khẩu sản phẩm đó.

Trong WTO, đây được xem là “hành vi cạnh tranh không lành mạnh” của các nhà sản xuất, xuất khẩu nước ngoài đối với ngành sản xuất nội địa nước nhập khẩu. Các “vụ kiện CBPG” và tiếp đó là các biện pháp CBPG (kết quả của các vụ kiện) là một hình thức để hạn chế hành vi này.

Vụ kiện CBPG thực chất là một quy trình kiện – điều tra – kết luận – áp dụng biện pháp CBPG (nếu có) mà nước nhập khẩu tiến hành đối với một loại hàng hóa nhập khẩu từ một nước nhất định khi có những nghi ngờ rằng loại hàng hóa đó bị bán phá giá vào nước nhập khẩu gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước nhập khẩu.

Mặc dù được gọi là “vụ kiện” (theo cách gọi ở Việt Nam) nhưng đây không phải thủ tục tố tụng tại tòa án mà là một thủ tục hành chính và do cơ quan hành chính nhà nước nhập khẩu thực hiện. Thủ tục này nhằm giải quyết một tranh chấp thương mại giữa một bên là ngành sản xuất nội địa và một bên là các nhà sản xuất, xuất khẩu nước ngoài; nó không liên quan đến quan hệ cấp chính phủ giữa hai nước xuất khẩu và nhập khẩu.

Vì sao cá tra Việt Nam bị kiện?

Việt Nam bắt đầu xuất khẩu cá tra, basa sang thị trường Mỹ từ năm 1996 sau khi lệnh cấm vận kinh tế được bãi bỏ. Cá tra, basa xuất khẩu vào thị trường Mỹ chủ yếu dưới dạng fillet đông lạnh. Sau những năm đầu không được tiêu thụ nhiều, lượng cá tra, basa fillet đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam vào Mỹ tăng mạnh từ năm 2002. Đến cuối năm 2001, sản lượng cá fillet đông lạnh xuất khẩu đã tăng lên gần 21.000 tấn, gấp hơn 20 lần lượng xuất khẩu năm 1998.

Có thể nói, cá tra, basa của Việt Nam bắt đầu có sự thành công trên thị trường Mỹ. Nhưng chính điều này cũng là nguyên nhân dẫn đến vụ tranh cãi về tên gọi “catfish” và vụ kiện bán phá giá đầu tiên giữa Mỹ và Việt Nam diễn ra vào ngày 28/6/2002 khi Hiệp hội các nhà nuôi cá da trơn Mỹ (CFA) đệ trình đơn lên Bộ Thương mại Mỹ (DOC) và Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ (ITC) cáo buộc rằng, các sản phẩm cá tra, basa fillet đông lạnh từ Việt Nam được bán thấp hơn giá trị hợp lý tại thị trường Mỹ, gây thiệt hại về vật chất cho sản xuất cá da trơn Mỹ.

Phía nguyên đơn trong vụ kiện là 500 trại nuôi cá da trơn thuộc CFA và 8 doanh nghiệp chế biến thủy sản Mỹ. Bên bị đơn là 53 doanh nghiệp chế biến thủy sản đông lạnh của Việt Nam. Các trại nuôi và doanh nghiệp chế biến cá catfish của Mỹ lập luận rằng, mục tiêu của họ là đảm bảo công bằng thương mại. Ngược lại, phía Việt Nam cho rằng, vụ kiện này thể hiện tư tưởng bảo hộ sản xuất bằng rào cản thương mại của các nhà sản xuất Mỹ, vốn không chỉ xuất hiện trong vụ kiện bán phá giá mà thực ra là bắt đầu từ những tranh chấp liên quan đến tên gọi catfish.

Tính đến thời điểm hiện nay, đây là lần thứ 8 liên tiếp trong 9 năm cá tra, basa Việt Nam đứng trước việc bị phía Mỹ áp đặt thuế CBPG, trong đó Việt Nam đều là bị đơn, gây thiệt hại trực tiếp đối với lợi ích và hoạt động kinh doanh không chỉ người đối với nông dân và các nhà xuất khẩu Việt Nam, mà còn đối với cả các doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ.

Tạm thoát án bán phá giá POR 8

Việt Nam đã gửi đơn kiện lên Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ (CIT) được gần hai tuần và CIT cũng đã thụ lý đơn kiện. Theo đó, Hải quan Mỹ tạm hoãn thu thuế cao của kỳ POR8 đối với cá tra nhập khẩu từ Việt Nam, đây là hệ quả tất yếu phải có của một vụ kiện CBPG.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký VASEP, cho biết: “Theo luật quốc tế, một vụ kiện đang tiến hành thì mọi vấn đề có liên quan (như thu thuế cao đối với cá tra nhập khẩu từ Việt Nam hiện nay) sẽ dừng lại. Đây là thủ tục tất yếu phải có của một vụ kiện chứ không phải mục đích chính của Việt Nam, đương nhiên cái đó cũng là một trong những vấn đề Việt Nam mong muốn”.

Theo ông Nguyễn Văn Đạo, Tổng giám đốc Công ty CP Gò Đàng (Godaco) Tiền Giang: “Bên cạnh việc muốn DOC thay đổi kết quả thuế CBPG đối với cá tra nhập khẩu từ Việt Nam, quay trở lại chọn Bangladesh làm quốc gia tính giá cá tra của Việt Nam, khởi kiện cũng nhằm mục đích để Hải quan Mỹ tạm hoãn thu thuế trong điều kiện nguồn vốn của doanh nghiệp đang gặp khó như hiện nay”.

Nhưng e rằng khó tránh

Cá tra Việt Nam được xuất khẩu sang thị trường Mỹ ngày càng tăng, góp phần đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của người dân Mỹ, đồng thời thúc đẩy nghề nuôi cá tra ở Việt Nam phát triển, mang đến lợi ích cho cả hai quốc gia. Nhưng thật đáng tiếc, CFA đã sớm lo lắng cho sự xâm nhập của loài cá này vào thị trường của họ đến mức đâm đơn kiện các doanh nghiệp Việt Nam bán phá giá sản phẩm này vào thị trường Mỹ.

Thị trường Mỹ mở ra những cơ hội đầy triển vọng nhưng lại được điều chỉnh bằng một hệ thống luật pháp và các rào cản thương mại cực kỳ chặt chẽ. Luật thuế CBPG giá hiện nay đang là một công cụ hữu hiệu được sử dụng phổ biến trên thị trường này, nhằm bảo hộ nền công nghiệp trong nước trước cơn lũ hàng nhập khẩu từ các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Vụ kiện bán phá giá cá tra Việt Nam vào thị trường Mỹ đã cho thấy, đây là những rào cản đầu tiên mà các doanh nghiệp Việt Nam sẽ gặp phải khi tiếp cận thị trường Mỹ. Nhưng không vì thế mà các doanh nghiệp Việt Nam tỏ ra bi quan, e ngại. Chúng ta đã tích cực hầu kiện và rút ra được những bài học kinh nghiệm quý báu.

Vụ kiện CBPG cá tra chưa thể kết thúc. Từ vụ kiện có thể thấy, để hội nhập và phát triển, Việt Nam còn phải chịu sức ép của những cuộc cạnh tranh thiếu công bằng của các nhà sản xuất, kinh doanh thủy sản, trong đó có Mỹ.

Cá tra là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành thủy sản Việt Nam, hiện được xuất khẩu sang 142 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó thị trường Mỹ đóng vai trò hết sức quan trọng. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2012, giá trị xuất khẩu cá tra Việt Nam đạt 1,74 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt hơn 358 triệu USD, chiếm 20,6% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam.

Những con số này chứng tỏ, Mỹ vẫn là thị trường quan trọng hàng đầu đối với xuất khẩu cá tra Việt Nam. Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam muốn kinh doanh, mở rộng thị trường thì e rằng không có cách nào khác là phải chủ động phòng tránh và đối phó với các vụ kiện CBPG.

Cần chủ động đương đầu

Việc áp thuế CBPG cao của Mỹ đối với mặt hàng cá tra fillet đông lạnh của Việt Nam là vô lý và dĩ nhiên khởi kiện là việc phải làm. Nhưng “trách người cũng phải nhìn mình” bởi bị kiện bán phá giá, một phần cũng chính là do chúng ta, vì mức giá xuất khẩu luôn có xu hướng giảm. Nguyên nhân của điều này là do, các doanh nghiệp đua nhau chào bán với mức giá thấp để giành hợp đồng.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, để đối phó vấn đề này, trước hết chúng ta phải tự thay đổi mình, tuân theo quy luật thị trường, thiết lập được giá sàn xuất khẩu, nhằm đưa giá xuất khẩu cao hơn. Nhưng giá cao phải hợp lý, bởi còn phụ thuộc chất lượng và giá trị sản phẩm, chất lượng thấp thì không thể giá cao.

Ông Nguyễn Hữu Dũng - Phó Chủ tịch VASEP - cho rằng, để giảm bớt những hậu quả của việc cạnh tranh về giá gây ra, VASEP hướng doanh nghiệp cạnh tranh về chất lượng, thay vì cạnh tranh về giá, mà áp giá sàn xuất khẩu là một trong những giải pháp. Trước đây, VASEP đã nhiều lần đưa ra giá sàn với sự đồng thuận của doanh nghiệp, nhưng không thực hiện được là vì thiếu sự hỗ trợ của Nhà nước trong thực thi sự đồng thuận, cũng như thiếu chế tài xử lý. Nếu chỉ VASEP vào cuộc thì sẽ không thể thực thi được giá sàn, vì VASEP không có quyền cấm doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên, nếu Bộ NN&PTNT có công văn phối hợp với hải quan, yêu cầu không thông quan những đơn hàng xuất khẩu cá tra dưới giá sàn, thì chắc chắn giá sàn xuất khẩu sẽ có hiệu lực.

Bên cạnh đó, cần xây dựng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và đa phương hóa thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một nước vì điều này có thể tạo ra cơ sở cho các nước khởi kiện bán phá giá. Theo hướng đó các doanh nghiệp cần chú trọng đến các thị trường lớn như EU, Nhật Bản...; các thị trường mới nổi như Hàn Quốc, Australia...; các thị trường mới như Trung Đông, Nam Phi... Song song đó, cũng cần tăng cường khai thác thị trường nội địa - một thị trường có tiềm năng phát triển vốn đang bị “bỏ ngỏ” bấy lâu nay.

Đồng thời, để chủ động đối phó các vụ kiện CBPG thì sự minh bạch trong các tài liệu ghi chép, sổ sách kế toán... là điều mà các doanh nghiệp cần đặc biệt chú ý. Qua hai vụ kiện tôm và cá tra, chúng ta rút ra kinh nghiệm về chứng từ, số liệu kế toán của nhiều doanh nghiệp chưa rõ ràng, minh bạch, làm cho cơ quan điều tra không chấp nhận những chi phí đó, dẫn đến khó khăn và bất lợi trong việc điều tra biên độ phá giá của doanh nghiệp.

Sao Mai

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323