Cắt giảm 40.000 tàu cá: Bài toán hóc búa!

Thực tế ở Việt Nam hiện nay, việc cắt giảm tàu cá nhỏ vùng ven bờ là cần thiết, nhưng vấn đề khó khăn nảy sinh là, chúng ta sẽ giải quyết đời sống cho hàng triệu người dân sống gắn với nghề biển như thế nào?

Quy hoạch tổng thể ngành thuỷ sản đến năm 2010 có nêu rõ sẽ cắt giảm 40.000 tàu cá (từ 90.000 tàu cá của năm 2006 xuống còn 50.000 tàu vào năm 2010). Thế nhưng, theo thống kê, 10 năm vừa qua, số lượng tàu cá cỡ nhỏ vẫn tăng bình quân 2.300 chiếc/năm và số lượng ngư dân trực tiếp khai thác hải sản tăng bình quân 23.155 người/năm. Nói vậy để biết, việc thực hiện chủ trương cắt giảm tàu cá trong thời điểm hiện nay là vô cùng hóc búa!

Từ nỗi lo nguồn lợi cạn kiệt…

Theo Tiến sĩ Chu Tiến Vĩnh, Cục trưởng Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản: “Không có một nước nào trên thế giới có một số liệu mỗi năm cứ tăng vượt lên 5-10% như ở Việt Nam, kể cả Mỹ, Nhật Bản, Na Uy… - là những nước có nghề cá phát triển. Xu hướng tăng, giảm của họ theo chu kỳ hình sin. Năm nào thời tiết thuận lợi, nguồn lợi thuỷ sản phát triển tốt thì tự nhiên sản lượng đánh bắt tăng, nhưng có năm phải giảm xuống”. Trước thực tế này, Tiến sĩ Chu Tiến Vĩnh đặt vấn đề: “Làm sao chúng ta có thể quản lý được nghề cá?”

Trong những năm gần đây, chúng ta đang gặp phải tình trạng khai thác quá mức và dư thừa năng lực khai thác ở vùng biển ven bờ do phát triển số lượng tàu cá thiếu sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Việt Thắng cho rằng, đội tàu của ngư dân đánh bắt trên biển hiện nay có số lượng quá nhiều (trên 90.000 chiếc) và phổ biến là tàu thuyền nhỏ (80% tàu dưới 45 CV). Đáng nói là, vì nhiều lý do về kinh tế - xã hội và việc làm, số lượng tàu cá cỡ nhỏ vẫn tăng bình quân 2.300 chiếc/năm và số lượng ngư dân trực tiếp khai thác hải sản tăng bình quân 23.155 người/năm. PGS. TS. Nguyễn Chu Hồi, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quy hoạch thuỷ sản, cho rằng: “Việc khai thác tiềm năng hải sản không đúng cách đang là nỗi lo cho sự phát triển bền vững. Đời sống của người dân ở đảo và vùng ven biển vẫn nằm trong vòng luẩn quẩn: Nhu cầu sinh kế – khai thác quá mức – cạn kiệt nguồn lợi – nghèo đói…”

Theo thống kê, năm 1996, tổng công suất máy của đội tàu khai thác của chúng ta mới chỉ 1,4 triệu CV, nhưng đến năm 2006 đã tăng lên 4,8 triệu CV, tức là tăng gấp 3,27 lần. Trong khi đó, sản lượng khai thác chỉ tăng từ 878.474 tấn lên 1.724.200 tấn, tăng 1,96 lần. Như vậy, bình quân sản lượng khai thác của một mã lực máy tàu bị giảm liên tục từ 0,9 tấn/CV/năm (1996) xuống còn 0,3 tấn/CV/năm (2006). Điều này có nghĩa là, trong khi chi phí cho tàu khai thác hải sản tăng gần gấp đôi, nhưng doanh thu của 1 CV tàu lại giảm tới 3 lần. TS. Nguyễn Long còn cho biết, theo điều tra, nguồn lợi ở ven bờ ước khoảng 600.000 tấn, thì bây giờ chúng ta đánh bắt khoảng trên 1 triệu tấn, tức là quá mức gần 1,5 lần, nhưng ở vùng xa bờ, nguồn lợi cho phép 1,1 triệu tấn thì chúng ta mới khai thác được khoảng 700.000 tấn. “Như vậy, coi như chúng ta phân bố lệch, chỗ cần đánh thì không đánh được, chỗ cho phép đánh ít thì lại đánh quá đi, dẫn tới nguồn lợi bị cạn kiệt”.

Đến bài toán “Cắt giảm hay giữ nguyên?”

Hiện nay, khai thác quá mức và dư thừa năng lực khai thác chủ yếu tập trung vào khu vực ven bờ. Đây là khu vực có số lượng tàu hoạt động rất cao, tàu nhỏ, ngư dân nghèo và có nhiều vấn đề kinh tế - xã hội có liên quan rất cần được giải quyết. Do đặc điểm của nghề cá trong vùng có quy mô nhỏ, rất khó giám sát sản lượng khai thác, nên phương pháp quản lý của các nước trong khối ASEAN là “quản lý đầu vào”, nghĩa là quản lý và giới hạn số lượng tàu tham gia khai thác (giới hạn tổng công suất máy tàu hay trọng tải tàu đánh cá). Đối với Việt Nam, các nhà khoa học và quản lý đều thống nhất rằng, chúng ta phải giảm gần một nửa công suất máy tàu đánh bắt hải sản ở vùng ven bờ. Thế nhưng, việc cắt giảm đội tàu này lại đang gặp phải khó khăn do nghề cá của chúng ta quy mô nhỏ và đời sống ngư dân gắn với biển rất lớn.

Hiện nay, cắt giảm tàu cá nhỏ vùng ven bờ là cần thiết, nhưng vấn đề khó khăn nảy sinh là, chúng ta sẽ giải quyết đời sống cho hàng triệu người dân sống gắn với nghề biển như thế nào? Theo thống kê, cả nước có 600.000 người trực tiếp đánh cá trên biển và số người sống “dính” vào nghề này khoảng 3 triệu người. TS. Nguyễn Long cho biết: “Ở những nước giàu, khi muốn giảm đội tàu cá thì Nhà nước sẽ bỏ tiền ra mua luôn số tàu đó và sau đó đánh đắm, huỷ đi hoặc chuyển sang phục vụ nuôi trồng, du lịch, không cho tiếp tục sử dụng để đánh bắt nữa. Người ta chỉ duy trì đội tàu ở mức phù hợp với nguồn lợi thôi. Nhưng ở Việt Nam, Nhà nước chắc chắn không có tiền mua lại tàu, nên chỉ còn một cách là không cho phát triển tàu công suất nhỏ nữa. Trong bối cảnh hiện nay, chúng tôi thấy chỉ còn cách này là khả thi”.

Cùng quan điểm này, TS. Chu Tiến Vĩnh cho rằng: “Cho đến giờ phút này, chúng tôi chỉ xin phép Chính phủ giữ vững được số lượng tàu hiện có. Đây cũng là một mức tuyệt vời rồi”. Theo ông Vĩnh, chúng ta không thể cắt giảm tàu xuống bằng mọi giá, bởi việc này sẽ đẩy ngư dân vào ngõ cụt, cùng đường, họ sẽ làm ăn phi pháp để duy trì cuộc sống. Cùng với kiến nghị “xin dừng chủ trương cắt giảm tàu”, ông Vĩnh còn đề xuất nhiều giải pháp để giảm số lượng tàu trong tương lai như: hạn chế việc đóng mới tàu công suất nhỏ; ban hành chính sách ưu đãi để người dân đóng tàu đánh bắt xa bờ, chuyển sang nuôi trồng hải sản ven biển, làm du lịch…Tuy nhiên, theo ông Vĩnh, tất cả những việc này đều đòi hỏi phải có thời gian và kinh phí./.

Khương Lực (Báo TNVN)

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323