Vụ “khủng hoảng thừa” cá tra nguyên liệu ở ĐBSCL: Bài học từ sự “phớt lờ” các cảnh báo

Sau 10 ngày Chính phủ quyết định “bơm” vốn 1.000 tỷ đồng, cùng với nỗ lực của các doanh nghiệp để “cứu con cá tra” ở ĐBSCL trong cơn khủng hoảng thừa, tình hình đã bớt căng thẳng.

Tuy nhiên, có thể thấy rõ cuộc khủng hoảng này là hệ quả do chính các doanh nghiệp, nông dân, các địa phương ở ĐBSCL… phớt lờ các cảnh báo từ trước. Người phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất không ai khác ngoài nông dân nuôi cá…

Đến thời điểm này, nhiều người vẫn cho rằng chuyện doanh nghiệp thiếu vốn chỉ là một trong những nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng thừa cá nguyên liệu. Nguyên nhân quan trọng khác là tình trạng có nhiều doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh, phá giá xuất khẩu… và đã gặp phản ứng của thị trường tiêu thụ. Điều này đã xuất hiện từ nhiều năm qua…

Những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, khi con cá tra mới vừa “xuất ngoại” thì giá ở mức 3,7-4 USD/kg philê. Trong vụ kiện chống phá giá từ Hiệp hội cá da trơn của Mỹ thì giá xuất cá tra phi lê của Việt Nam cũng ở mức khá cao, khoảng 3,2-3,4 USD/kg.

Ngay sau vụ kiện kết thúc cũng là thời hoàng kim của con cá tra ĐBSCL, khi đó giá cá xuất khẩu rất cao, 3,8 USD/kg, thậm chí 4,8 USD/kg (ở thị trường EU, tháng 10-2004). Cũng chính từ thời điểm này, doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu ở ĐBSCL mọc lên như nấm sau mưa, rồi nông dân ào ạt đổ xô nuôi cá tra.

Tình trạng phá giá giữa các doanh nghiệp Việt Nam tại các hội chợ thủy sản trong và ngoài nước rộ lên và nhiều lần Hiệp hội chế biến xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cảnh báo và kêu gọi kìm giá ở mức 3,2-3,4 USD/kg.

Tuy nhiên, khung giá này tiếp tục bị phá vỡ bởi chính các doanh nghiệp. Và hiện tại, giá cá tra philê xuất khẩu chỉ còn 2,33 USD/kg, thật sự không tin nổi (bình quân năm 2007 là 2,7 USD/kg).

Năm 2006, một tổ chức của Đức “cảnh báo” sản phẩm phi lê cá tra sinh thái của Việt Nam có hàm lượng nước tới 79,9%... Cũng thời điểm này, một số thị trường lớn đã phát hiện tình trạng doanh nghiệp gian lận bằng cách “bơm” nước vào sản phẩm cá phi lê xuất khẩu và trả về hàng loạt lô hàng.

Trong chuyến kiểm tra các doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu tại ĐBSCL vào đầu tháng 6-2008, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lương Lê Phương cho biết, một số doanh nghiệp đã biến dây chuyền dùng để bơm gia vị vào sản phẩm (thịt, cá,…) thành dây chuyền bơm nước vào sản phẩm cá tra nhằm tăng trọng.

Trên thị trường hiện nay, dây chuyền này có giá tối thiểu là 82.000 EUR. Theo VASEP, ở ĐBSCL, các doanh nghiệp đã nhập về 30 máy làm tăng lượng nước trong philê cá…

Theo kế hoạch đến năm 2010, ĐBSCL sẽ đạt sản lượng 1 triệu tấn cá nguyên liệu trên diện tích nuôi khoảng 6.000 ha. Nhưng ngay từ năm 2007, sản lượng và diện tích nuôi đã vượt kế hoạch này.

Trên thực tế, quy hoạch phát triển các vùng nuôi cá tra tại ĐBSCL đều chạy theo phong trào của nông dân và cũng không thể quản lý được quy hoạch. Mặt khác, ĐBSCL vẫn chưa có một quy hoạch chung cho ngành nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu dù xác định đây là một trong những ngành chủ lực và phát triển gần 15 năm qua. Và đúng như các cảnh báo của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, việc bùng nổ diện tích nuôi cá tra dẫn đến nhiều bất cập.

Cụ thể là tình trạng ô nhiễm môi trường đến mức báo động, không đủ nguồn giống chất lượng, tỷ lệ hao hụt cao, cá chậm lớn, chi phí đầu tư gia tăng và khủng hoảng thừa như hiện nay…

Một vấn đề nữa là việc liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp thông qua các hợp đồng tiêu thụ sản phẩm chỉ mang tính hình thức. Liên tục từ năm 2006 đến nay, luôn xảy ra tình trạng “bẻ kèo” mỗi khi giá cá biến động. Những lúc “dội chợ”, nông dân thường xuyên bị doanh nghiệp “treo” tiền bán cá hàng tháng trời…

BÌNH ĐẠI

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản khác:

Xem các tin năm 2014

Các tin cũ: năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323