Sản xuất và tiêu thụ cá tra năm 2010 tại ĐBSCL: Thị trường sẽ khởi sắc?

Năm 2009, suy giảm kinh tế, rào cản kỹ thuật, thương mại các nước dựng lên ngày càng dày, thông tin dự báo cung - cầu chưa chính xác... tác động đến kim ngạch xuất khẩu thủy sản và lần đầu tiên tăng trưởng âm. Năm 2010, thị trường được dự báo có khởi sắc hơn, nhưng rào cản kỹ thuật, thương mại các nước nhập khẩu ngày càng bó chặt hàng thủy sản Việt Nam, nhất là con cá tra đang đối mặt với nhiều nguy cơ...

NHỮNG MẢNG TỐI THỊ TRƯỜNG

Những tháng đầu năm 2009, toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) khoảng 30% diện tích nuôi cá tra bị “treo hầm” do ảnh hưởng của đợt thua lỗ vào cuối năm 2008, người nuôi không đủ điều kiện về tài chính để tái đầu tư. Tuy nhiên, những dự báo về nguồn cung thị trường sụt giảm, cầu tăng đã làm cho người nuôi đặt niềm tin trở lại vào con cá tra, đến cuối năm 2009, diện tích nuôi cá tra toàn vùng đạt 6.022 ha, bằng 100,4% kế hoạch năm. TP Cần Thơ, tỉnh Đồng Tháp, An Giang luôn duy trì diện tích cao, ổn định với tổng diện tích nuôi chiếm 75,2% diện tích và 70% sản lượng toàn vùng. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), sản lượng cá tra toàn vùng đạt trên 1,09 triệu tấn, đạt 91% kế hoạch năm 2009. Một số địa phương trong vùng nuôi đã mạnh dạn áp dụng mô hình theo quy trình SQF 1000 CM và SQF 2000 CM.

Năm qua, tình trạng treo ao, giá cá bấp bênh khiến người nuôi bị thiệt. Trong khi giá thành nuôi cá trong năm 2009 tăng cao và dao động ở mức 13.800 - 15.500 đồng/kg, giá cá tra thương phẩm chỉ 13.800 - 15.800 đồng/kg tùy từng loại. Mặc dù, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định giảm thuế nhập khẩu một số nguyên liệu chính để sản xuất thức ăn chăn nuôi, nhưng giá các loại thức ăn tăng cao so với năm 2008 làm đội giá thành nuôi cá. Cụ thể: giá nguyên liệu bột cá hiện duy trì ở mức 13.000 - 15.000 đồng/kg (tăng 4.000 - 5.000 đồng/kg so cùng kỳ), đậu nành 10.000 - 12.000 đồng/kg... Do vậy, đa số hộ nuôi qui mô nhỏ không có hợp đồng với nhà máy chế biến đều bị thua lỗ. Vào thời điểm cuối năm 2009, đầu năm 2010, giá cá tra nguyên liệu tăng trung bình 1.000 đồng/kg, người nuôi có lời 1.000 - 1.500 đồng/kg; tình hình xuất khẩu cá cũng thuận lợi hơn, do quy định nới rộng tỷ giá giữa Việt Nam đồng so với đồng USD của Chính phủ. Song, tình trạng thiếu nguyên liệu lại diễn ra ở các nhà máy chế biến, do nhiều hộ nuôi cá bị thua lỗ từ năm 2008 chưa thể tái đầu tư.

Ngoài giá thức ăn, giá cá bấp bênh, tại một số thị trường xuất khẩu chính của cá tra vì nhiều lý do khác nhau đã dựng rào cản thương mại, kỹ thuật, thậm chí tại một số nước xuất hiện các thông tin sai lệch về cá tra để hạn chế sự xâm nhập của sản phẩm cá tra Việt Nam. Hầu hết các thị trường đều có tăng trưởng âm hoặc tăng về khối lượng nhưng giảm về giá trị. Đến cuối năm 2009, cả nước xuất khẩu 607.665 tấn cá tra với tổng kim ngạch trên 1,34 tỉ USD, giảm 5,2% về khối lượng và 6,7% về giá trị so với năm 2008. Sụt giảm mạnh nhất là thị trường Nga và Ukraina, cả năm 2009, chỉ xuất khẩu 37.710 tấn cá, giá trị đạt 62.124 triệu USD, giảm 46,3% về khối lượng và 54,7% về giá trị. Trong đó, khối lượng cá nhập khẩu vào Nga giảm 66,6%, giá trị kim ngạch giảm 65,8% so với năm 2008, thị trường này chỉ thực sự khởi sắc khi Bộ NN&PTNT có quyết định thành lập Ban điều hành xuất khẩu thủy sản sang thị trường Nga.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), nói: “Năm qua, kim ngạch xuất khẩu cá tra sụt giảm ở các thị trường chính và giá xuất cũng không tăng. Trong khi nhận định của các chuyên gia ngay đầu năm 2009, đánh giá thị trường rất lạc quan, nhưng trên thực tế không như dự đoán. Nhưng không nên đổ lỗi cho khủng hoảng kinh tế khi thị trường bị sụt giảm, mà phải nhìn nhận khách quan, trung thực là trong việc chỉ đạo, điều hành còn yếu, chưa sâu sát với doanh nghiệp. Đây là bài học đắt giá để chúng ta có cách nhìn thực tế hơn về thị trường năm 2010”. Tuy nhiên, con cá tra vẫn duy trì được ở 3 thị trường Mỹ, Tây Ban Nha, Đức với kim ngạch trên 100 triệu USD, khối lượng xuất vào 3 thị trường này đều tăng, trong đó, Mỹ tăng 71,1% về khối lượng và 70,6% về giá trị. Mỹ hiện là thị trường tiềm năng cho con cá tra Việt Nam, năm 2009 đã tiêu thụ 41.609 tấn, trị giá trên 134 triệu USD. Mặt khác, Asean và Mexico là hai thị trường giữ được tốc độ tăng trưởng dương, ổn định nhất trong năm 2009.

TP Cần Thơ là một trong những địa phương có diện tích và sản lượng cá tra lớn tại ĐBSCL. TP Cần Thơ hiện có 30 nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, trong đó 22 nhà máy trực tiếp chế biến xuất khẩu cá tra, công suất khoảng 300.000 tấn nguyên liệu/năm. Năm 2009, sản lượng thủy sản xuất khẩu của thành phố đạt 161.500 tấn (đạt 97,3% kế hoạch năm) và tăng hơn 7,6% so cùng kỳ, với giá trị trên 423 triệu USD, tăng hơn 3,8% so cùng kỳ. Theo đánh giá của ngành nông nghiệp thành phố, tình hình sản xuất và tiêu thụ cá tra năm 2009 không ổn định, khiến cả người nuôi và doanh nghiệp (DN) đều khó. Giá cá tra nguyên liệu ở Cần Thơ dao động ở mức 13.500 - 16.500 đồng/kg, trong khi giá thành nuôi đã 13.500 - 15.000 đồng/kg, có nơi lên đến 16.000 đồng/kg. Nếu người nuôi liên kết với DN có khả năng lời khoảng 1.000 đồng/kg, còn không sẽ bị lỗ từ 1.000 - 1.500 đồng/kg, một số hộ nuôi riêng lẻ đã bỏ trống ao không còn khả năng tái đầu tư tiếp. Năm 2009, diện tích ao bỏ trống khoảng 30 - 50%, chỉ đạt hơn 1.188 ha, sản lượng hơn 143.0134 tấn với 1.341 hộ nuôi cá, hầu hết là hộ nhỏ lẻ, theo kinh nghiệm truyền thống và không ký hợp đồng sản xuất với nhà máy. Trong khi đó, việc triển khai các quy phạm về nuôi cá tra theo quy định của Bộ NN&PTNT tại Cần Thơ cũng gặp khó khăn, do ao nuôi đã có trước khi quy hoạch vùng nuôi.

Hiện ĐBSCL đã có quy hoạch vùng nuôi cá tra, tập trung tại một số địa phương ven sông Tiền, sông Hậu, nhưng việc quy hoạch lại vùng nuôi đang gặp nhiều khó khăn về chính sách, ưu đãi và việc thay đổi tập quán của người nuôi cũng rất nhiêu khê.

ĐỂ CÓ THỊ TRƯỜNG BỀN VỮNG

Giám đốc Sở NN&PTNT TP Cần Thơ Phạm Văn Quỳnh cho rằng, tại Cần Thơ đã có nhiều liên kết được thành lập giữa người nuôi và các DN chế biến thủy sản xuất khẩu như: ở Công ty Sahofood, Caseamex, MekongFish, Hợp tác xã nuôi cá tra xuất khẩu Thới An... nhưng việc nhân rộng mô hình để đảm bảo tính bền vững trong sản xuất, nuôi cá tra gặp nhiều khó khăn. Nhiều năm qua, đã có các hợp đồng nguyên tắc bằng văn bản giữa DN và người nuôi trên cơ sở tin tưởng nhau để tiêu thụ cá tra nhưng những hợp đồng này không chặt chẽ. Khi cá nguyên liệu có giá, người nuôi thường tìm cách hủy hợp đồng và bán cho DN khác giá cao hơn, ngược lại, giá cá xuống thấp, DN viện có cỡ cá không đạt, chất lượng kém để không mua của dân. Tình trạng cung- cầu không ổn định, không chia sẻ được lợi ích chung cũng như rủi ro các bên tham gia chuỗi giá trị sản xuất cá tra làm cho sự phát triển vùng nuôi trở nên kém bền vững. Từ năm 2008 - 2009, nhiều hộ nuôi cá tra ở Cần Thơ bị thua lỗ, trong khi vốn sản xuất của người nuôi cá tra và các DN chủ yếu dựa vào ngân hàng, nên khi chưa trả đủ vốn vay, họ không thể tiếp cận nguồn vốn kích cầu của Chính phủ trong năm 2009 vừa qua, nên không đủ khả năng tái đầu tư. Thêm vào đó, cái khó hiện nay là chưa quản lý được giá thức ăn nuôi thủy sản, nên chưa giúp người nuôi giảm giá thành sản xuất. Để có thị trường ổn định, cần kiểm soát chặt chẽ hơn nữa ngay từ sản xuất con giống đến vùng nuôi, đồng thời, tạo điều kiện cho người nuôi tiếp cận vốn ưu đãi. Mặt khác, tăng cường chỉ đạo sản xuất tiêu thụ cá tra thông qua hợp đồng theo tinh thần Quyết định 80/2002/QĐ-TTg và Chỉ thị 25/2008/CT-TTg của Chính phủ về bao tiêu nông sản.

Theo dự kiến của Bộ NN&PTNT, những tháng đầu năm 2010, sản lượng thu hoạch cá tra toàn vùng ĐBSCL khoảng 630.000 tấn, góp phần khắc phục tình trạng thiếu nguyên liệu ở nhà máy chế biến hiện tại. Mặt khác, năm 2010, xuất khẩu thủy sản sẽ khả quan hơn năm 2009, do một số nền kinh tế lớn như: EU, Mỹ, Nhật Bản... đang trên đà phục hồi. Ngoài ra, Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) đã chính thức có hiệu lực, hàng nông sản, thủy sản của Việt Nam được hưởng ưu đãi rất lớn về thuế. Xuất khẩu thủy sản vào Mỹ sẽ tăng mạnh nếu các DN chú trọng đầu tư xây dựng hệ thống kho bãi hiện đại, xây dựng thương hiệu, tập trung sản xuất những mặt hàng có chất lượng cao...

Tuy nhiên, năm 2010, xu hướng bảo hộ thương mại, các hàng rào kỹ thuật, kiểm dịch dư lượng kháng sinh và an toàn vệ sinh thực phẩm tại các thị trường nhập khẩu sẽ tiếp tục là những trở ngại cho DN Việt Nam. Năm 2010, các DN tiếp tục đau đầu với bài toán nguyên liệu, khi mà đầu vào cho sản xuất nguyên liệu như vốn, thức ăn thủy sản và chi phí khác còn khó khăn, trong khi thuế nhập khẩu nguyên liệu một số mặt hàng vẫn chưa đưa về mức 0%. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát nhấn mạnh: “Các địa phương cần tuân thủ quy hoạch chung vùng nuôi cá tra, tập trung quản lý từ đầu vào đến đầu ra để đảm bảo chất lượng sản phẩm đi vào thị trường khó tính. Hài hòa lợi ích giữa DN và người nuôi. Song song với việc nâng cao chất lượng sản phẩm để giữ các thị trường truyền thống, các DN thủy sản Việt Nam cần phát triển thị trường tiêu thụ ở các nước mới như Mỹ La-tinh, Trung Đông và châu Phi - những thị trường tiềm năng có nền kinh tế phục hồi nhanh”. Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn số 413 thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đồng ý với kiến nghị của Bộ NN&PTNT về việc đưa sản phẩm cá tra vào nhóm sản phẩm chiến lược và giao Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với Bộ, ngành xây dựng các chính sách ưu đãi để phát triển bền vững sản phẩm này. Đây tiếp tục là đòn bẩy để sản xuất và tiêu thụ cá tra vùng ĐBSCL phát triển ổn định, bền vững hơn.

Theo kế hoạch năm 2010, sản lượng cá tra toàn vùng ĐBSCL sẽ đạt 1,5 triệu tấn, xuất khẩu 600.000 tấn, tiêu thụ nội địa 100.000 tấn và giá trị kim ngạch khoảng 1,5 tỉ USD.

GIA BẢO

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005