Phía sau tấm da trơn của cá

Con cá tra từ bè lên ao cho sản lượng bất ngờ tăng vọt đã giúp các hộ dân, doanh nghiệp nguồn lãi lớn. Và cũng từ đây, phía sau tấm cá da trơn của cá đã nảy sinh những “cuộc chiến” căng thẳng trong săn lùng đất, giá thu mua, thức ăn, thuốc thú y thủy sản...

Hàng trăm, hàng ngàn hecta vườn cây ăn trái bị đào xới thành ao, những cù lao trên sông Hậu bị dân săn đất rảo bước ngày đêm tìm những mẫu đất lý tưởng. Có lúc mỗi hecta đất đào ao được bán với giá vài tỉ đồng!

“Cuộc chiến” trong nhà

Nhưng rồi bài toán khủng hoảng thừa diễn ra năm này qua năm khác mà không lời giải. Giá bán giảm liên tục trong khi chi phí, giá thành ngày càng đội lên khiến người nuôi lỗ lã nặng nề. Nông dân treo ao, bán ao, bán cả xe hơi... để trang trải nợ nần. “Đó là bài học của việc nuôi cá theo phong trào và sự thiếu quy hoạch, chính sách chưa chặt chẽ của chính quyền từ việc quản lý vùng nuôi, kế hoạch phát triển, thị trường tiêu thụ, quản lý doanh nghiệp...” - ông Nguyễn Văn Kịch, tổng giám đốc Công ty Cafatex (Hậu Giang), nhận xét.

Anh Trần Thanh Phương, một người nuôi cá ở Đồng Tháp, ưu tư: “Người nông dân phải vay tiền đào ao, thả cá, mua thức ăn... Mọi chi phí đều trả bằng tiền mặt hoặc gối đầu, nợ ngắn hạn. Trong khi đó bán được cá lại bị doanh nghiệp trả tiền lắt nhắt hoặc chậm trả khiến tụi tôi gặp khó khi xoay đồng vốn, vừa thiệt hại tài chính mà mất cả cơ hội”. Năm rồi, anh Phương bán cá được 7 tỉ đồng nhưng nhà máy lại trả làm nhiều lần, mỗi lần vài trăm triệu đồng, phần vốn còn lại đã bị doanh nghiệp chiếm dụng.

Thiệt nhưng anh phải chấp nhận vì lệ thuộc đầu ra. Ông Lê Quang Tâm, giám đốc Công ty cổ phần thủy sản Gentraco (Gentraco Feed), nói nếu các doanh nghiệp làm ăn sòng phẳng với nông dân, ký kết được những hợp đồng cung cấp nguyên liệu, không chạy đua bán hạ giá ở nước ngoài... thì cả hệ thống không bị khó khăn như vừa qua.

Từ khi rào cản thương mại từ Mỹ được giăng ra, nhiều doanh nghiệp lao đao và tìm mọi cách đẩy hàng của mình đi để sống bằng bất cứ giá nào, kể cả tự hạ giá bán để cạnh tranh không bình đẳng. “Hiện có 10 công ty tại ĐBSCL đang xuất qua Mỹ, nhưng chỉ 10 công ty thôi cũng đã đấu đá với nhau. Cá tra còn nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển tốt. Chỉ có điều là làm sao đảm bảo chất lượng của cá nguyên liệu, cá phi lê; doanh nghiệp nên liên kết với nhau để đừng bán rẻ con cá của mình, làm thất thu cho người nuôi, ảnh hưởng ngành chế biến xuất khẩu của VN” - ông Võ Đông Đức, tổng giám đốc Công ty Caseamex (Cần Thơ), bộc bạch.

Ngoài chuyện xuất khẩu, đằng sau con cá tra còn là cuộc chiến về con giống. Từ khi ông Hai Nắm ở huyện Hồng Ngự, Đồng Tháp cho ương cá giống thành công thì hàng trăm, hàng ngàn cơ sở sản xuất, ương giống cá tra mọc lên khắp đồng bằng đã tạo nên cuộc khủng hoảng thừa cá giống. Một phần cá giống bệnh do con giống bố mẹ không khỏe mạnh, ương ép không bài bản, nhưng nguyên nhân lớn nhất - theo ông Hai Nắm - là do nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng. Chất thải từ việc nuôi cá hằng năm rất lớn nhưng không được xử lý mà đổ thẳng ra môi trường tự nhiên, nhiều dòng sông hiện nay không còn nuôi được cá...

Thách thức trên con đường dài

Mặc dù con cá tra đang là hiện tượng lạ mang lại những giá trị vật chất lớn cho vùng ĐBSCL, nhưng đằng sau nó vẫn tiềm ẩn những thách thức. Nói như ông Huỳnh Thế Năng - phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang, người vừa được Thủ tướng chỉ định làm trưởng ban vận động thành lập Hiệp hội Cá tra, ba sa ĐBSCL - việc quản lý nhà nước đối với con cá tra của vùng ĐBSCL còn nhiều bất cập, như: thiếu quy hoạch, kế hoạch và thông tin cụ thể cho cả vùng từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu. Từ đó dẫn đến nhiều hệ lụy như lúc thừa lúc thiếu, chất lượng, môi trường, gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh...

Tiến sĩ Nguyễn Văn Sánh, quyền giám đốc Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, thường trực ban chỉ đạo triển khai chương trình liên kết vùng ĐBSCL, đã “gạch đầu dòng” vài thách thức mà cá da trơn phải đương đầu: đó là vấn đề quy hoạch vùng nuôi để đảm bảo sự bền vững trong phát triển, việc cân đối giữa sản xuất và tiêu thụ để đảm bảo lợi nhuận giữa thành phần sản xuất nguyên liệu và chế biến xuất khẩu.

Việc thiếu hoặc chưa áp dụng hợp lý quy hoạch vùng nuôi, chưa dự báo sản lượng và kiểm soát sự gia tăng diện tích... đã tạo nên nhiều khó khăn. Từ đó thừa và thiếu nguyên liệu luôn xảy ra, thiếu tính ổn định, khó dự báo hiệu quả sản xuất...

Tiến sĩ Sánh cũng cho biết vấn đề ô nhiễm môi trường đang đặt ra nhiều thách thức, hiện tại một số vùng nuôi tập trung nhiều trang trại có dấu hiệu ô nhiễm nguồn nước do chất thải. Mất cân bằng sinh thái đang thể hiện rõ nét ở tình trạng phát sinh dịch bệnh trên diện rộng do ô nhiễm môi trường ở các vùng thâm canh cá tra, cá ba sa... Môi trường nước trên sông Tiền, sông Hậu và kênh rạch vùng ngọt hóa đã có dấu hiệu nhiễm bẩn hữu cơ. Với các mô hình nuôi thâm canh càng cao, quy mô công nghiệp càng lớn thì lượng chất thải càng lớn và mức độ nguy hại càng nhiều.

Giải quyết được những thách thức trên, cộng với việc cần thiết áp dụng giá sàn cho con cá tra xuất khẩu để tránh việc cạnh tranh không lành mạnh làm nông dân thiệt hại, chính sách tài chính ngân hàng thông thoáng, thông tin thị trường minh bạch, kịp thời, kỹ thuật nuôi được cải tiến... thì tương lai con cá tra sẽ sáng sủa hơn. Và như thế kế hoạch đạt 1,5 tỉ USD kim ngạch xuất khẩu năm 2010 và 2,3 tỉ USD vào năm 2020 sẽ gần hiện thực hơn. Điều đó cũng đồng nghĩa kế hoạch nâng vùng nguyên liệu lên 13.000ha vào năm 2020 cũng sẽ làm được.

Ông Huỳnh Thế Năng, phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang: “Chúng ta không phủ quyết vai trò của doanh nghiệp trong việc khai phá thị trường và sự lớn mạnh của doanh nghiệp chế biến cá tra ĐBSCL hôm nay. Nhưng nếu có sự liên kết giữa các doanh nghiệp với nhau trong phân khúc thị trường xuất khẩu, liên kết giữa doanh nghiệp với ngư dân bằng trách nhiệm chia sẻ lợi nhuận cũng như rủi ro được ràng buộc bằng quy định pháp lý rõ ràng thì tất cả sẽ cùng chiến thắng!”.

Ông Nguyễn Hữu Khánh, nguyên chủ tịch Hội Nghề cá VN: “Để có “hiện tượng ba sa” như ngày nay còn có vai trò của bộ phận bà con người Việt ở nước ngoài trong việc quảng bá sản phẩm. Lúc đầu chúng tôi đưa cá tra, ba sa sang thị trường Mỹ, Pháp, Úc, nhiều kiều bào từ chối ăn vì còn ám ảnh hình ảnh nuôi cá trong hầm ô nhiễm. Chúng tôi đã về nước vận động người dân nuôi cá bằng thức ăn tự chế và thức ăn công nghiệp. Kiều bào nhìn hình ảnh, video tin tưởng, chấp nhận tiêu thụ cá và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước bán cá cho các nhà phân phối lớn trên thế giới”.

PHƯƠNG NGUYÊN - QUANG VINH

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005