Phát triển thủy sản ĐBSCL: Tìm giải pháp bền vững

Không ai phủ nhận ĐBSCL là vùng nuôi trồng thủy sản trọng điểm của nước ta. Điều kiện giao thoa mặn, lợ, ngọt cũng đã tạo nên một vùng sinh thái đặc thù, hiếm thấy trên thế giới, rất thuận lợi cho phát triển sản xuất thủy sản hàng hóa tập trung. Thế nhưng nghề nuôi thủy sản ĐBSCL đã và đang phải đối mặt với nhiều thách thức phải vượt qua.

Vùng nuôi thủy sản độc đáo và hiếm có trên thế giới

TS. Nguyễn Văn Hảo, viện trưởng Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 2 cho biết, ĐBSCL với tổng diện tích có khả năng nuôi trồng thủy sản khoảng 1.100.000 ha, chiếm 55% tổng diện tích nuôi của cả nước và là vùng nuôi trồng thủy sản trọng điểm, bao gồm cả nước ngọt, lợ, mặn và các loại hình vực nước đa dạng. Giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2009 hơn 4,2 tỷ USD trong đó giá trị nuôi trồng thủy sản chiếm hơn 50%, mang lại ý nghĩa xã hội rất lớn tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động tham gia trong nuôi trồng thủy sản, chế biến, và các dịch vụ thủy sản. Đáng chú ý là phát triển cá tra, là đối tượng nuôi cho sản lượng và năng suất cao kỷ lục hiện nay ở ĐBSCL và cũng không thấy được ghi nhận nơi nào khác trên thế giới. Mặc dù diện tích nuôi cá tra không lớn, năm 2009 là 5.540 ha, nhưng hàng năm cho sản lượng trên 1.000.000 tấn.

TS. Nguyễn Thanh Tùng, phó viện trưởng Viện kinh tế và quy hoạch thủy sản, khẳng định ĐBSCL có sự phân bố da dạng một số loài thủy sản có giá trị kinh tế lớn từ nước ngọt đến mặn, lợ, trong đó có một số đối tượng (giáp xác, nhuyễn thể, cá…) có giá trị kinh tế lớn không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Điều kiện giao thoa mặn, lợ, ngọt cũng đã tạo nên một vùng sinh thái đặc thù, hiếm thấy trên thế giới, rất thuận lợi cho phát triển sản xuất thủy sản hàng hóa tập trung. Trên thực tế, nuôi trồng thủy sản đã trở thành một nghề truyền thống và không ngừng thay đổi. Năm 2009, ĐBSCL sản xuất khoảng 2 tỷ con giống các loại, là một trong những trung tâm sản xuất giống cá nước ngọt lớn nhất của cả nước. Năm 2009, cá tra, cá ba sa xuất khẩu 607.665 tấn, trị giá 1,342 tỷ USD sang 133 thị trường. Mặt hàng tôm năm 2009 tổng khối lượng xuất khẩu 209.567 tấn, trị giá 1,675 tỷ USD xuất khẩu sang 82 thị trường.

Thách thức và tồn tại

TS. Nguyễn Thanh Tùng cho biết, một trong những thách thức lớn nhất đối với việc phát triển nuôi trồng thủy sản vùng ĐBSCL chính là việc biến đổi khí hậu toàn cầu. Việc biến đổi khí hậu này tác động với nhiều mức độ khác nhau, từ suy giảm năng suất, bùng nổ bệnh dịch đến việc mất dần một phần hoặc toàn bộ diện tích nuôi trồng. Chất lượng cá giống suy giảm do nguyên nhân chính là đàn cá bố mẹ nuôi vỗ không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và số lần cho đẻ trong năm nhiều. Tồn tại lớn nhất của hệ thống quản lý và kiểm soát thức ăn đó là việc phân cấp quản lý và mức độ tập trung quyền lực, trách nhiệm quản lý. Kiểm soát không thể bao quát hết, việc sử dụng các loại thuốc, hóa chất cũng đang bộc lộ nhiều vấn đề bất cập như người dân sử dụng thuốc, hóa chất chủ yếu dựa vào các hướng dẫn của nhân viên của các cơ sở kinh doanh.

Với 189 nhà máy chế biến thủy sản đông lạnh, hàng chục cảng cá, bến cá và hàng trăm cơ sở chế biến nước mắm, hàng khô, bột cá, tái chế phế liệu... hàng năm đang thải ra môi trường khối lượng chất thải rất lớn gồm cả chất thải rắn (khoảng 1 triệu tấn), lỏng (khoảng 10 triệu m3) và khí. Vì vậy chế biến thủy sản đang đe dọa đến ô nhiễm môi trường của vùng ĐBSCL. Các ngành chức năng cũng đã tích cực tham gia bảo vệ môi trường nhưng tình hình vẫn diễn biến phức tạp. Nhiều mẫu phân tích các chất thải rắn, lỏng, khí đã vượt quá giới hạn cho phép theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) nhiều lần như màu, dầu mỡ, coliform, BOD5, COD, phosphor tổng, nitơ tổng, mùi hôi... đã có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động và người dân. Đặc biệt nước thải từ các nhà máy chế biến gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước, ảnh hưởng đến nhiều hoạt động kinh tế, nuôi trồng thủy sản và sinh hoạt của dân cư.

Hệ thống kho lạnh đã được xây dựng nhưng vào những thời điểm khó khăn hàng tồn kho nhiều, dung tích các kho hiện có sẽ không đáp ứng nổi nhu cầu thực tế, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến dự trữ hàng của các doanh nghiệp chế biến. Mặt khác, hóa chất phụ gia trong chế biến vẫn phải nhập từ nước ngoài về, trong nước chưa sản xuất được. Thiếu hệ thống thông tin tổ chức sản xuất gắn liền với thông báo về thiên tai và tổ chức phòng tránh cứu nạn, các công trình trú bão. Đời sống của dân cư nghề cá vẫn còn nghèo, còn gặp không ít khó khăn và chịu nhiều rủi ro, mức độ an sinh thấp. Vấn đề cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước với nhau, tự phá giá xuất khẩu dẫn đến những thiệt hại chung cho toàn ngành. Thiếu hiểu biết về pháp luật quốc tế, pháp luật của nước nhập khẩu dẫn đến những thua thiệt trong thương mại. Dự báo cung cầu thị trường về sản phẩm tiêu thụ không chính xác. Rào cản về kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc trong chế biến và tiêu thụ sản phẩm... Việc phát triển cá tra quá nhanh trong những năm vừa qua, đôi khi vượt quá quy hoạch của ngành, vượt ngoài sự quản lý của nhà nước dẫn đến các sự cạnh tranh không lành mạnh nhất là việc tiêu thụ sản phẩm trên thị trường quốc tế.

Tìm giải pháp bền vững

Theo dự báo của Trung tâm thủy sản thế giới, đến năm 2010 nhu cầu thủy sản toàn thế giới vào khoảng 156,7 triệu tấn. Nhu cầu các sản phẩm thủy sản trung bình đầu người năm 2010 trên toàn thế giới là 18,4 kg/người/năm và năm 2015 là 19,1 kg/người/năm. Như vậy, mức tăng về nhu cầu sẽ là 18% trong vòng 15 năm so với mức tăng 40% trong 20 năm trước. Theo FAO, tiêu thụ thủy sản trong tương lai theo 3 xu hướng khác nhau: tiêu thụ thủy sản chế biến bảo quản và thủy sản ướp lạnh hầu như ổn định; tiêu thụ giáp xác, nhuyễn thể, philê cá và các sản phẩm đã chế biến sẽ tăng và tiêu thụ sản phẩm đông lạnh sẽ giảm. Với xu hướng này Việt Nam có lợi thế cao để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thế giới. Cá rô phi sẽ có nhiều cơ hội để mở rộng thị trường nhờ các lợi thế như giá thành nuôi thấp. Dự báo nhu cầu tiêu thụ thủy sản ở thị trường trong nước cũng sẽ tăng mạnh.

Trước tiềm năng và nhu cầu thủy sản, ĐBSCL với lợi thế của mình không thể “khoanh tay”. Tuy nhiên, phải nhanh chóng giải quyết các tồn tại là tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển nuôi trồng, gắn sản xuất với yêu cầu của thị trường. TS. Nguyễn Thanh Tùng đề xuất, phải quy hoạch thủy lợi đa mục tiêu cho vùng ĐBSCL, việc quy hoạch thủy lợi phải được đặt trong một tổng thể rộng hơn có liên hệ hài hòa giữa các ngành và các địa phương trong sử dụng nước sản xuất nông nghiệp - thủy sản... tránh việc tranh chấp mặn - ngọt như hiện nay. Bố trí đối tượng nuôi phù hợp theo các kịch bản biến đổi khí hậu. Lựa chọn mô hình sản xuất ở từng vùng phải phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và cung cấp nước. Người dân phải tổ chức lại sản xuất theo hướng quản lý cộng đồng thông qua việc thành lập các tổ hợp tác, hợp tác xã, hiệp hội nuôi... ứng dụng các quy trình nuôi tiên tiến. Bộ NN&PTNT, Bộ TN&MT nên có văn bản quy định bắt buộc tất cả các doanh nghiệp chế biến thủy sản đồng loạt đầu tư xây dựng hệ thống xử lý các chất thải theo lịch trình cụ thể, nếu không các doanh nghiệp chế biến thủy sản sẽ “trông nhau” bởi khi đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải sẽ làm cho giá bán thành phẩm tăng, dẫn đến tình trạng cạnh tranh giá mua nguyên liệu, giá bán thành phẩm... làm thiệt hại lợi ích kinh tế trước mắt cho những doanh nghiệp bỏ vốn ra đầu tư. Các công ty, doanh nghiệp chế biến thủy sản phải thống kê được tất cả nguồn thải, tiến hành kiểm soát ô nhiễm thường xuyên, từ đó áp dụng các biện pháp sản xuất sạch hơn.

TS. Nguyễn Văn Hảo cho biết, sẽ nhanh chóng chuyển giao cho các trại sản xuất giống cá tra ở ĐBSCL đàn cá bố mẹ hậu bị cá tra chọn giống theo tính trạng tăng trưởng của Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II đã được xác nhận chất lượng bởi Trung tâm giống thủy sản Đồng Tháp và An Giang. Tiếp tục chương trình chọn giống cá tra để nâng cao chất lượng con giống theo những tính trạng khác nhau với việc ứng dụng di truyền phân tử kết hợp với chọn giống theo gia đình. Nghiên cứu phát triển các đối tượng thủy sản bản địa có giá trị kinh tế cao, có khả năng thích nghi với sự thay đổi về môi trường trong tương lai để đa dạng hóa đối tượng nuôi và phát triển nuôi trồng thủy sản ở ĐBSCL đáp ứng với các tác động tiêu cực về biến đổi khí hậu cho khu vực.

PHƯƠNG DUY

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005