Kỳ tích cá da trơn

Trong vòng 10 năm, cá da trơn Việt Nam gia tăng sản lượng gấp 50 lần, tăng kim ngạch xuất khẩu gấp 65 lần và hiện chiếm 99,9% thị phần toàn cầu. Trên thế giới, chưa có loại sản phẩm thuỷ sản nào đạt tốc độ phát triển nhanh như thế.

Sau gạo và hơn cả gạo, cá da trơn đã tạo ra kỳ tích trong thời kỳ đổi mới. Kỳ tích ấy đang đứng trước triển vọng thăng hoa, nâng chuỗi giá trị lên gấp đôi, gấp ba nhờ sử dụng công nghệ hiện đại, biến lượng mỡ dư thừa khổng lồ thành các loại sản phẩm cao cấp. Song, phía sau đường bơi của “đế ngư” vẫn còn không ít nông dân “chết chìm” trong biển nợ và phía trước là ẩn hoạ từ biến đổi khí hậu rập rình.

Trong cuộc hành trình dài hơn 4.000 cây số từ cao nguyên Thanh - Tạng chảy ra biển Đông, băng qua lãnh thổ của 6 nước, sông Mêkông hào phóng ban phát biết bao lợi ích cho 90 triệu người thuộc hơn 100 dân tộc sống trong lưu vực, song vẫn dành riêng một món quà lớn cho vùng hạ lưu, mà giá trị của món quà ấy, mãi đến đầu thế kỷ 21, mới được giới khoa học xác tín: ĐBSCL chính là “vùng nước vàng” của hành tinh, nơi nuôi cá da trơn cho năng suất cao nhất thế giới và không đâu trên thế giới, việc sinh sản nhân tạo cá giống cho hiệu quả tốt hơn.

Làng bè Châu Đốc, nơi phát triển mạnh nghề nuôi cá basa trong giai đoạn đầu.

Sản vật thần kỳ

GS Michael Porter - chiến lược gia số 1 thế giới về cạnh tranh - từng nhận xét rằng: Lợi thế cạnh tranh của VN chính là sự khác biệt dựa trên nền nông nghiệp. Có thể coi cá tra là một sự khác biệt mang tính lợi thế tối ưu, khi nhiều nước có đặc điểm khí hậu tương tự, nhưng không thể nhân giống và xuất khẩu thành công như VN.

Dưới áp lực của biến đổi khí hậu, từ nửa cuối thế kỷ 20, nhân loại được khuyến khích chuyển sang ăn cá, thay cho thịt. Sự chuyển hướng này không đơn giản vì cá có nhiều axít béo omega 3, rất cần thiết cho quá trình phát triển não bộ, dồi dào protein, vitamin, khoáng chất rất có ích cho hệ tiêu hóa, tim mạch; mà sâu xa hơn, chăn nuôi gia súc được kết luận là nguyên nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính. Tổng lượng khí thải của quá trình sản xuất thịt quy ra thán khí CO2 chiếm tỉ lệ tới 20% tổng lượng khí gây hại trên toàn cầu.

Nhu cầu ăn cá của nhân loại tăng vọt, đã dẫn đến cuộc gặp gỡ lịch sử giữa Cty CP xuất - nhập khẩu thủy sản An Giang (Agifish) với một công ty Úc mở đường bơi cho con cá ba sa vươn ra toàn cầu. Năm 1987, ông Ngô Phước Hậu - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng GĐ Agifish - là doanh nhân VN đầu tiên ký hợp đồng xuất khẩu và xây dựng quy trình chế biến cá basa tại Agifish dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia Úc. Ông cho biết, sau đó có thêm một số nước Châu Á, Châu Âu biết tiếng, tìm qua mua cá ba sa với số lượng ngày càng nhiều hơn. Tình thế lúc đó đặt ra là phải nhanh chóng sinh sản nhân tạo (SSNT) cá giống để có sản lượng lớn đáp ứng.

Thực ra, việc nghiên cứu SSNT cá tra đã được giới khoa học VN tiến hành từ năm 1978 và cá ba sa từ năm 1990. Đầu năm 1995, một đoàn nghiên cứu hỗn hợp gồm Agifish, Viện CIRAD (Pháp) và Trường ĐH Cần Thơ đã theo chân đàn cá ba sa ngược dòng Mêkông hàng ngàn cây số, lên tới tận thác Khone của Lào đẻ trứng. Kết quả: Năm 1996, Trường ĐH Cần Thơ thực hiện SSNT cá ba sa thành công.

Khi nền ẩm thực thế giới bắt đầu ưa chuộng fillet cá ba sa, nhu cầu xuất khẩu tiếp tục tăng vọt, mô hình nuôi cá ba sa bằng nhà bè không thể đáp ứng. Các nhà nhập khẩu nước ngoài đề nghị VN tìm con cá khác thay thế, cuối cùng thống nhất chọn con cá tra. Cá tra trứng nhiều, dễ nuôi hơn cá basa, có thể nuôi trong ao hầm rộng rãi hơn nhà bè rất nhiều, thời gian sinh trưởng lại chỉ bằng phân nửa cá ba sa. Chính những lợi thế đó đã khiến con cá tra phát triển với tốc độ vũ bão, trở thành sản vật thần kỳ của VN trên bữa ăn toàn cầu.

Điều độc đáo là việc SSNT cá ba sa, cá tra hầu như chỉ thực hiện được ở ĐBSCL, mọi cuộc thử nghiệm bên ngoài “vùng nước vàng” đều không cho kết quả khả quan. ThS Nguyễn Phước Tuyên - Trưởng phòng Nghiên cứu khoa học và thông tin, Sở NNPTNT tỉnh Đồng Tháp - phân tích: “Khi nhiệt độ dưới 25 độ C, cá tra chậm lớn và bỏ ăn. Mỹ, Trung Quốc nuôi cá nheo phải mất 2 năm mới đủ lớn, còn VN nuôi cá tra chỉ cần 6 tháng. Những nước ngang vĩ độ như Philippines, Thái Lan có điều kiện thời tiết giống y như mình, hiện nay cũng bắt đầu mày mò. Chuyện SSNT họ đã làm được rồi, nhưng nuôi ao hầm, nuôi đăng quầng thì chưa đủ điều kiện để làm. Philippines không có sông lớn như Mêkông. Thái Lan thì có nhánh sông Mêkông chảy qua, nhưng phù sa với bãi bồi không dồi dào bằng mình".

Nuôi cá tra ở ĐBSCL cho năng suất cao nhất thế giới. Ảnh: Lục Tùng

Chủ nhân đích thực

Từ cuối thế kỷ 17, người Việt đã sớm chọn lựa con cá tra làm vật nuôi gia đình, tạo nguồn thực phẩm dự trữ giá rẻ. Ngay cả mô hình nuôi cá bè du nhập từ Biển Hồ, do một số Việt kiều Campuchia hồi hương mang về cũng được họ liên tục cải tiến, bổ sung thành nghề nuôi hoàn chỉnh. Chính đây là cơ sở xã hội sâu sắc và vững chắc, khiến hạ lưu sông Mêkông có sẵn lực lượng lao động nghề cá thiện nghệ, thừa sức đáp ứng bất cứ nhu cầu nào của thị trường xuất khẩu.

Không thể không nhấn mạnh vai trò hỗ trợ đắc lực của giới khoa học, song theo ThS Nguyễn Phước Tuyên, so với kỳ tích xuất gạo, kỳ tích xuất khẩu cá da trơn đã có sự khác biệt rõ rệt giữa công tác khuyến nông và khuyến ngư: “Người nuôi tiếp thu tiến bộ KHKT rất chủ động, rất nhanh. Không chờ Nhà nước tổ chức tập huấn, họ mời chuyên gia xuống tận nhà làm dịch vụ, ký hợp đồng ăn chia đàng hoàng. So với lúa, gạo, cá da trơn có giá trị hơn nhiều. Xuất khẩu 1 tấn gạo chỉ 400 USD, tức 1 ký gạo 0,4 USD trong khi 1 ký fillet cá tra hơn 3 USD - gấp 10 lần. Nông dân nuôi cá tra năng suất cao, 1 ha tới 3 - 4 trăm tấn, coi như đứng đầu thế giới, rồi tạo ra cá tra thịt trắng, an toàn, không bị nhiễm kháng sinh, không có dư lượng hóa chất. Cái này phải nói là một kỳ tích”.

Tết Tân Mão vừa rồi, ông Đinh Văn Căn (Ba Căn) - người nuôi cá tra nhiều nhất thị xã Hồng Ngự (Đồng Tháp) - bỏ ra hơn 10 tỉ đồng xây ngôi nhà “5 tấm” cao nhất chợ để đón rước ông bà và sắm luôn chiếc xe hơi đời mới chở cả nhà du xuân. Xuất thân từ dòng họ nuôi cá truyền thống ở cù lao Long Khánh, bí quyết thành công của người nông dân 54 tuổi, chưa qua khỏi lớp 3 trường làng này là luôn luôn chung thủy với nghề: “Tôi tôn trọng nghề cá từ đó tới giờ. Ai nuôi lỗ nghỉ, riêng tôi thì không nghỉ. Như năm 2008 tanh bành hết trơn, lỗ tới 24 tỉ. Năm 2009 lấy lại, nhưng không nhiều. Năm 2010 mới lấy đủ vốn. Tới Tết Tân Mão, lời cỡ 20 tỉ được".

Ông Ba Căn có 4 người con, tất cả đều theo nghề của cha, tổng cộng quỹ đất nuôi cá lên tới 50 ha, vừa nuôi cá giống, vừa nuôi cá thịt. Cá tra nguyên liệu của ông Ba Căn nhiều đến nỗi không nhà máy chế biến nào ở ĐBSCL tiêu thụ hết một mình. Ông luôn là khách hàng lớn, được nhiều cty tên tuổi săn đón.

“Hồi xưa, lúc còn nuôi bè, tôi có làm ăn với Agifish. Sau này cá nhiều, Agifish bắt hổng hết, mới quay qua Vĩnh Hoàn. Rồi bán cho Hùng Cá nữa. Bây giờ thì cùng IDI ký hợp đồng bao tiêu, cung cấp đều đều mỗi tháng 2 - 3 ngàn tấn. Việt An tôi bán cũng nhiều, hơn 2 ngàn tấn rồi. Nội dung hợp đồng với IDI là cá của tôi ổng hổng bỏ; nếu ổng lấy hổng hết thì tôi có quyền bán ra bên ngoài" - ông Ba Căn nói.

Lê Vũ Tuấn

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005