Vạn chài

Đã mấy lần, dân chài lưới ở bến sông Lô, khu vực xã Tràng Đà (TP. Tuyên Quang) lục tục kéo nhau lên bờ kiếm việc khác để sinh sống. Nhưng ngẫm thấy hễ bỏ sông lên bờ là “chết kỹ”. Cái duyên sông nước lại khiến họ trở về với sông và đi lên từ đó.

Đời sông nước

Anh Nguyễn Hùng Sơn chăm sóc cá.

Gọi là vạn chài là vì từ lâu lắm rồi, dân tứ xứ về cư ngụ thành làng ở những bến sông, sống bằng nghề chài lưới và chở đò. Ngày nay, người ta hay gọi là “dân nhà bè”. Số cư dân nhà bè dọc theo hai bờ sông qua thành phố ngót ngét trăm hộ. Thời mà đường bộ còn chưa phát triển, hàng hóa được vận chuyển chủ yếu bằng đường sông, ngược xuôi nhộn nhịp, những người chuyên chở hàng hóa dọc theo sông Lô bằng thuyền chẳng khác gì những doanh nghiệp vận tải bây giờ, nhiều nhà giàu lên vì buôn bán, chuyên chở đò. Một số cư dân khác thì làm nhà trên mặt nước, bám vào các mom sông và sống bằng nghề chài lưới.

Anh Nguyễn Hùng Sơn làm nhà bè ở bến sông thuộc xóm 11, xã Tràng Đà (thành phố Tuyên Quang). Khi anh được sinh ra thì bố mẹ anh cũng đã gắn bó với sông gần nửa đời người. Thành thử, nghề sông nước đã theo anh, là cái nghiệp nuôi sống gia đình anh sau này. Bất kể mưa hay nắng, cứ hôm nào xuống sông là anh mang được cá và tôm về. Dưới bến phà cũ là khu nhà bè thuộc địa phận phường Minh Xuân. Căn nhà bè của ông Lê Mạnh Tuấn chất đầy nắn (dụng cụ để bắt tôm). Ông Tuấn có nước da ngăm đen và đôi mắt sáng. Rít một hơi thuốc lào, nhâm nhi chén nước chè, ông cho biết, bố mẹ ông là người Lập Thạch, Vĩnh Phúc, lên ở bến sông này từ trước năm 1945 và sống bằng nghề đánh cá. Đến đời ông lại nối tiếp nghề này, ông Tuấn bảo: “Cách đây khoảng hai chục năm trở về trước, những người đi tra câu, đánh lưới còn được cả cá chiên nặng đến chục cân, bây giờ ít cá, tôi chuyển sang đan nắn bắt tôm”.

Những người có kinh nghiệm thường chọn nơi có ghềnh đá, nước chảy xiết để rê chiên, được rất nhiều cá chiên. Hồi đó cá chiên, cá quất, cá ngạnh nhiều vô kể, loài cá này thích những con mồi như giun, nhậy, gián đất... Trẻ con chỉ quăng cần câu xuống dưới cốn bè là giật lên toàn chiên bọ với quất con. Kiếm được gần chục con là bữa cơm hôm đó có canh cá nấu chuối mẻ, tía tô, chẳng khác gì những món ăn thịnh soạn như trong nhà hàng bây giờ. Bọn trẻ khoái nhất là mỗi lần có “Ru-ma-ni” (tiếng “lóng” chỉ một loại ca-nô nhỏ) hay quần thảo ở những vở sông để cho đục ngầu nước, ba ba không chịu nổi phải ngoi lên, và chỉ việc lấy vợt mà bắt. Dân chài lưới ở sông Lô có nhiều cách để đánh bắt cá sông như đánh lưới, xẻo, cụp, thả nắn, tra câu... Mỗi chuyến đánh bắt về, cá quẫy đành đạch trong khoang thuyền, người nhà lại mang lên bờ bán lấy tiền, rồi mua những thứ cần thiết xuống bè. Dân vạn chài hồi đó sống sung túc bằng nghề sông nước nên người ta cũng không nghĩ đến chuyện lên bờ.

Thế rồi, các hộ dân trên bờ cũng theo nhau đánh bắt cá. Đến khi cá ở sông ít đi, họ dùng mìn tự tạo, kích điện để bắt những con cá bé bằng ngón tay trở lên. Thêm vào đó, việc khai thác cát như dùng tàu múc, hút cát thay làm đổi dòng chảy, ảnh hưởng đến hệ sinh thái của dòng sông, khiến cá sống tự nhiên cũng dần ít đi, dân chài lưới cũng không đánh bắt được nhiều. Nhiều dân chài cũng lên bờ để tìm việc làm khác.

Xóm nhà bè. Ảnh: Quang Minh

Đường đi ngay dưới chân mình

“Dòng sông như dòng sữa mẹ nuôi sống bao đời người, chẳng cớ gì mình lại không thể làm giàu từ chính nơi này”. Anh Chử Ngọc Hùng ở xóm 11, xã Tràng Đà cứ tâm niệm mãi điều ấy. Bao nhiêu năm bôn ba làm ăn tứ xứ, rồi anh cũng lại quay trở về mom sông, lấy vợ và sinh sống. Anh chắc rằng, với kinh nghiệm sông nước của mình thì cuộc sống cũng không đến nỗi. Từ năm 2000 đến nay, đã mấy lần anh Nguyễn Hùng Sơn cùng vợ con chuyển lên bờ ở, hy vọng thay đổi hướng làm ăn. Nhưng mà “rái cá thì không thể kiếm ăn trên bờ được!”, nghĩ đến lời ngày xưa các cụ nói khiến anh lại thấm thía và nhớ cái nghề mà mình đã gắn bó bao nhiêu năm nay. Rồi anh lại quyết định kéo vợ con quay xuống bến sông. Nghe thấy người ta nói cá chiên bán cho các nhà hàng được giá lắm, anh đã mở cờ trong bụng, thế là dân vạn chài như anh lại có nguồn sống. Giống cá da trơn, đậm thịt, thơm ngon vẫn là thức ăn đạm bạc trong bữa cơm hàng ngày của vạn chài, bây giờ lại thành đặc sản, quả là sông đã không phụ tình người.

Tận dụng bến nước hợp với môi trường sống của cá chiên, anh quyết định vay vốn mua gỗ, kỳ cạch đóng lồng và gia cố cho nhà bè thêm chắc chắn. Anh bảo, nuôi cá chiên không tốn tiền đầu tư ban đầu, chi phí làm mỗi lồng cá chỉ mất khoảng 1 triệu đồng. Cá giống thì đánh bắt tại sông, lựa chọn những con khỏe thả vào lồng để nuôi, chỉ mất tiền mua thức ăn cho cá. Anh Sơn thường xuyên nuôi 4 lồng cá chiên, mỗi lồng khoảng 50 - 60 con. Cá chiên lớn chậm nhưng chắc thịt, mỗi con nuôi hơn 1 năm được khoảng gần 2 kg, giá 300 nghìn/kg. Trung bình hàng năm, anh xuất khoảng 2 tạ cá, trừ mọi chi phí cũng để ra được khoảng 30 - 40 triệu. Nghề nuôi cá lồng trên sông không phải khi nào cũng suôn sẻ. Có những vụ, vài người ở xóm chài cũng mất trắng cả lồng cá vì bệnh dịch, nhưng cũng chỉ tiếc nuối một thời gian, họ lại bật dậy làm lại, giống như con lật đật vậy.

Tuy nhiên, một người chỉ biết nghề chài lưới như anh, mỗi năm kiếm ra ngần ấy tiền thì còn mong gì hơn, anh thầm nhủ. Với lại, hàng ngày, anh lại cùng vợ con thả nắn bắt tôm, đánh lưới, tra câu, thi thoảng kiếm vài cân cá, vài lạng tôm bán lấy tiền tiêu vặt. Cuộc sống dưới sông đối với anh chẳng đến nỗi nào. Từ năm 2000 đến nay, hơn chục hộ dân đã quay trở lại bến sông ấy, đóng lồng nuôi cá. Hộ nhiều thì 5 lồng, ít cũng 2 lồng. Hiện nay có đến gần 30 lồng cá đã theo nhau nổi lên trên mặt nước, nhộn nhịp chẳng khác gì phố nổi dưới sông. Thu nhập từ nghề nuôi cá lồng, mỗi hộ dân cũng kiếm được ít nhất 20 triệu/năm. Nếu vụ cá nào gặp điều kiện thuận lợi về thời tiết, ít dịch bệnh, hộ có nhiều lồng cá nhất có thể cho thu nhập đến 50 triệu/năm. Có thể nói, nuôi cá lồng giờ đây đã trở thành nghề cứu cánh cho dân vạn chài trên sông Lô, không chỉ phù hợp với cuộc sống mà thật sự đã mang lại thu nhập, nâng cao đời sống cho vạn chài.

Theo thông tin từ Phòng Quản lý đô thị thành phố, UBND thành phố đã có chủ trương khuyến khích các hộ nhà bè mở các dịch vụ du lịch dưới sông. Các địa phương còn tạo điều kiện cho các hộ dân vay vốn phát triển nghề nuôi cá lồng. Khách thập phương đến với thành phố Tuyên Quang không khỏi tấm tắc khi được thưởng thức món cá chiên sông Lô - một đặc sản đã và đang góp phần thu hút khách du lịch đến với Tuyên Quang. Vậy là đã qua rồi cái thời gian khó nhất của dân vạn chài. Giờ đây, cùng với những chủ trương đúng đắn, sự quan tâm giúp đỡ của chính quyền địa phương, dân vạn chài đã biết phát huy lợi thế của mình để gửi trọn niềm tin vào nơi họ từng gắn bó. Và chuyện chôn vàng trong đám ruộng của người nông dân để dạy các con mình chịu khó lao động đã thật sự thấm thía với vạn chài.

Việt Hòa

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005