Kỳ tích cá da trơn - Thoát khỏi “vòng kim cô”

Khi nghề nuôi cá da trơn phát triển cực thịnh, vùng hạ lưu sông Mêkông gánh chịu mỗi năm khoảng 500 triệu mét khối chất thải do hoạt động nuôi trồng thuỷ sản.

Đó là chưa kể lượng chất thải không nhỏ từ các nhà máy chế biến hầu hết đều được xây dựng ven sông Tiền, sông Hậu. Tuy nhiên, việc áp dụng bắt buộc các tiêu chuẩn quốc tế trên thị trường xuất khẩu (CoC, SQF, Global GAP…) đã tạo sự chuyển biến căn bản cả trong khâu nuôi lẫn khâu chế biến ở VN. Đặc biệt, đã xuất hiện cuộc đua công nghệ giữa các doanh nghiệp chế biến ĐBSCL theo hướng tạo thêm giá trị gia tăng cho con cá tra.

Nuôi cá tra ở ĐBSCL cho năng suất cao nhất thế giới. Ảnh: VĂN CAO

Cuộc quật khởi mới

Ngày 22.12.2010, đúng vào thời điểm dư luận bức xúc vì WWF đưa cá tra Việt Nam vào danh sách đỏ, Tập đoàn Sao Mai (An Giang) với Tập đoàn Desmet Balesstra (Vương quốc Bỉ) đã ký hợp đồng trị giá 15 triệu USD chuẩn bị cho sự ra đời của nhà máy tinh luyện dầu cá đặt tại Cụm CN Vàm Cống (xã Bình Thành, huyện Lấp Vò, Đồng Tháp).

Đây sẽ là nhà máy đầu tiên ở VN cũng như trên thế giới có khả năng biến mỡ cá da trơn thành các loại sản phẩm dinh đưỡng cao cấp, đưa vào bếp ăn của mọi nhà, gồm: Dầu ăn, dầu trộn rau cải, dầu shortening (dùng trong công nghiệp chế biến mì ăn liền), bơ magarine, bột nhào puff pastry (dùng trong công nghiệp thực phẩm cao cấp như làm bánh lớp croissant, bánh pate chaud...), dầu cá viên Omega 3 (thuộc lĩnh vực dược phẩm)... Trên một hướng đi khác, Cty CP Vĩnh Hoàn (Đồng Tháp) cũng tổ chức ra mắt dự án sản xuất thực nghiệm dầu sinh học (biodiesel) từ mỡ cá da trơn dùng trong ngành giao thông vận tải, sử dụng công nghệ, thiết bị của Cty Success Nexus (Malaysia). Dự kiến chính thức hoạt động vào cuối năm 2011 tại Cụm công nghiệp Thanh Bình, nhà máy dầu sinh học của Cty CP Vĩnh Hoàn cho phép thu lợi nhuận 1 triệu USD/năm.

Cả hai dự án đi tiên phong đều sử dụng công nghệ hiện đại, xử lý lượng phụ phẩm khổng lồ không dưới 300.000 tấn/năm, tạo ra giá trị gia tăng thậm chí còn cao hơn kim ngạch xuất khẩu fillet. Ông Lê Thanh Thuấn - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng GĐ Tập đoàn Sao Mai - phân tích: “Gần đây, con cá tra của chúng ta bùng nổ về sản lượng và nó để lại một lượng mỡ rất lớn, nhưng chúng ta vẫn còn đang bán ra nước ngoài với giá rẻ mạt.

Một năm trong tương lai, chúng ta có thể xuất khẩu 1 tỉ USD dầu cá ra nước ngoài. Hiện tại, chúng ta cũng đang thất thu cả gần 1 tỉ USD để nhập khẩu dầu cọ phục vụ đời sống hằng ngày của nhân dân. Khi mỡ cá tra thể hiện được giá trị thực của nó thì người nuôi có nhiều cơ may để mà nâng giá”.

Kịch bản nào cho cá da trơn?

Suy cho cùng, biến đổi khí hậu là cái “vòng kim cô” khổng lồ luôn đeo bám, cản phá, hạn chế sự phát triển thần kỳ của con cá da trơn VN trong tương lai. Nếu như nguyên nhân dẫn tới cuộc khủng hoảng thừa năm 2008 là tình trạng phát triển nghề nuôi tự phát, không tuân thủ quy hoạch thì bây giờ, quy hoạch phát triển sản xuất và tiêu thụ cá tra vùng ĐBSCL năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã được Bộ NN-PTNT phê duyệt ngay cuối năm đó đang gây ra nỗi lo “quá đà”.

Theo quy hoạch này, vùng nuôi cá tra thương phẩm được mở rộng tới 9 tỉnh, thành phố: An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng, Tiền Giang, Bến Tre và Trà Vinh. Trong khi đó, theo giới khoa học, biến đổi khí hậu đã có tác động rõ rệt đến “vùng nước vàng”: 7 năm liên tiếp bị hạn. Từ 2003 - 2010, lũ dưới mức trung bình. Bão tố, dông lốc xuất hiện ngày càng nhiều. Nước mặn xâm nhập đất liền ngày càng sâu. Lượng phù sa từ thượng nguồn đổ về hạ lưu giảm từ 150 triệu tấn (2000) xuống còn 90 triệu tấn (2010).

Và nóng bỏng nhất là dự án xây dựng đập thủy điện Xayaburi tại Lào, nếu được thông qua sẽ hủy hoại “vựa lúa”, “vựa cá” ĐBSCL cũng là “vựa lúa”, “vựa cá” của thế giới. Kịch bản nào dành cho cá da trơn?

Từ địa phương đang phát triển nghề nuôi cá da trơn nhiều nhất VN, ThS Nguyễn Phước Tuyên cho hay: “Trong biến đổi khí hậu thì nước biển tràn vô những tỉnh ven biển như: Bến Tre, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau... làm mất khoảng 45% số diện tích trồng lúa. Đồng Tháp may mắn ở trong ruột, gần như không bị ảnh hưởng, nhưng bị ảnh hưởng gián tiếp bởi mấy cái đập thủy điện trên sông Mêkông. Lũ sẽ không lớn và về rất muộn. Thay vì “tháng bảy nước nhảy khỏi bờ”, phải tới tháng 9, lùi lại từ 1 tới 2 tháng. Rồi nước rút cũng chậm hơn. Hồi trước, lưu lượng sông Tiền lớn hơn sông Hậu, bây giờ thì sông Hậu lớn hơn sông Tiền. Mình đối phó bằng cách điều chỉnh thời vụ cho hợp lý. Riêng về nuôi cá, có lẽ sẽ tiến hành phân vùng. Những vùng nhiễm mặn sẽ chọn đối tượng cá nước lợ và cá nước mặn. Riêng con cá tra, cá basa sẽ vẫn ở cái nôi Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long sẽ là vùng nước lợ”.

Theo kế hoạch, diện tích nuôi cá tra vùng ĐBSCL năm 2011 sẽ tăng lên 6.300 ha, cho sản lượng từ 1,2 - 1,3 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu từ 1,45 - 1,55 tỉ USD. Tuy nhiên, vẫn có những ý kiến phản biện.

Đáng chú ý nhất là ý kiến của TS Võ Hùng Dũng - Giám đốc VCCI Cần Thơ: Nhà nước cần có những chính sách bảo vệ những nền tảng cơ bản của ngành cá tra, trong đó ưu tiên bảo vệ vùng nuôi và người nuôi nhằm tạo ra nguồn nguyên liệu tốt. Doanh nghiệp chế biến cần tăng giá xuất khẩu thông qua việc quản lý giá sàn.

Dòng Mêkông vẫn cuồn cuộn phù sa. “Vùng nước vàng” vẫn là cái nôi lý tưởng cung cấp sản phẩm cá da trơn cho bữa ăn toàn cầu. Và những chủ nhân đích thực của hạ lưu Mêkông, những con người đã làm nên kỳ tích, đang tiếp tục dấy lên cuộc quật khởi mới...

LÊ VŨ TUẤN

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005