Săn tìm cá vồ cờ

Cái đầu bẹt to đùng, miệng đỏ hỏn há to như hù dọa người, vây lưng cao vút như lá cờ... Nhiều nhà khoa học, ngư dân truy tìm loài cá hiếm này nhưng chẳng thấy tăm hơi.

Cá vồ cờ câu được trên sông Mekong

Theo Sách đỏ Việt Nam, cá vồ cờ là loài cá da trơn nước ngọt khổng lồ, tên khoa học Pangaius sannitwongsei, có thể dài tới 3 m, nặng 300 kg. Từ năm 1996, cá vồ cờ được xếp hạng nguy cơ tuyệt chủng cao hơn cả cá tra dầu và cá hô.

Dân câu cá trên đánh giá cá vồ cờ đứng đầu danh sách loài cá nước ngọt khỏe nhất thế giới, là thủ phạm khiến nhiều người phải bỏ dở buổi câu với bàn tay đau đớn do ghì cá. Riêng các nhà khoa học đặt giả thiết dường như có hai quần thể cá vồ cờ, bị chia cắt bởi thác Khone, thác nước trên sông Mekong thuộc tỉnh Champasak, Lào.

Cá mập sông

Nhắc lại cá vồ cờ, các lão ngư xưa kể lại vừa sợ vừa háo hức, còn cánh ngư dân trẻ thì ngơ ngác. Ông Năm Thứ khét tiếng trong nghề săn cá hô ở cù lao Bình Thủy, huyện Châu Phú, An Giang bắt được nhiều con cá hô nặng cả trăm ký nhưng vẫn ngán cá vồ cờ.

Ông Thứ kể: “Cá vồ cờ còn nhỏ thì dám câu chứ cá lớn đố ngư dân nào dám bắt. Không dây câu, giàn lưới, hay cái chày nào chịu nổi vài cú giật của nó”. Ông Năm Thứ giải thích cái kỳ trên vây lưng nó dài như cây cờ nên dân gian gọi là cá vồ cờ. Chính vì cái cờ này nên khi cá nổi lên mặt nước săn mồi, cái vây rẽ nước như cá mập, ai thấy cũng hãi. Nhiều ngư dân gọi chúng là cá mập sông.

Nhưng ngư dân Út Le ở cù lao Bình Thủy nhìn cá vồ cờ bằng con mắt khác: gặp cá vồ cờ to hàng trăm ký ít ai dám săn bắt vì vấn đề tâm linh. Ông Út Le nhớ lại lão ngư Hai Đáy trong xóm này kéo lưới được con cá da trơn nặng 140 kg, cánh ngư dân khuyên thả cá nhưng ông không nghe, chở cá xuống Long Xuyên bán. Không ai dám mua cá, ông Hai Đáy phải chở về nhà xẻ thịt làm khô, gọi hàng xóm đến cho thịt nhưng không ai dám nhận. Từ đó về sau, ông Hai Đáy thả lưới đều không dính cá tôm, phải bỏ nghề câu.

Theo các ngư dân, do đặc thù dòng chảy nên sông Vàm Nao, nơi tiếp giáp ba huyện Phú Tân, Chợ Mới và Châu Phú (An Giang) xuất hiện nhiều cá vồ cờ. Chỉ ra dòng sông đang cuộn chảy, ông Năm Thứ kể: “Xác chó mèo, gà vịt trôi sông bị các loài cá khác kéo rỉa, còn gặp cá vồ cờ là chúng ngoạm lôi đi ăn hết. Bởi vậy gặp xác thú vật trôi sông đột nhiên chìm mất, tụi tôi biết cá vồ cờ đang ở quanh quẩn đấy. Loài này cũng lạ, mê ăn tạp, ham mùi thối, tụi tôi dùng thịt bò hay thịt trâu bầy nhầy ủ làm mồi câu chúng”.

Lưỡi câu cá vồ cờ được chế bằng căm cây dù uốn cong, dây tóm lưỡi câu là dây 160, loại to nhất trong câu cá sông. Đưa lưỡi câu to đùng cho tôi xem, ông Năm Thứ tặc lưỡi: “Lưỡi câu to vậy nhưng chỉ câu được cá vồ cờ dưới 20 kg thôi, còn cá bự hơn nó giật một cái lưỡi câu cong queo liền”.

Câu cá vồ cờ ngư dân dùng câu giăng, cứ cách 10m dây câu có một lưỡi câu, cá vồ cờ mắc câu quậy rất hung, ngư dân phải quần thảo cho cá mệt mới kéo lên, dùng vợt hớt cá rồi cầm chày vồ đập cho cá bất tỉnh. Theo ông Năm Thứ, so với cá tra dầu thì cá vồ cờ oai phong và dữ tợn hơn nhiều, nhưng không hiểu sao rất ít người biết chúng. Có thể do cá tra dầu thịt ngon hơn chăng?

Ai đọc sách Cần Thơ xưa do nhà sưu khảo Huỳnh Minh biên soạn đều nhớ câu chuyện cặp cá vồ cờ ở rạch Cái Tắc, tỉnh Cần Thơ, săn đuổi các loài cá tôm, bơi lội ầm ầm gây sóng lớn khiến ngư dân vô phương thả lưới. Rồi ngày nọ cha con ông chài phương khác tới quăng chài vô phúc trúng ngay vây lưng cá vồ cờ và cặp cá lôi chiếc xuồng câu chạy như dông gió...

Do cặp cá quậy phá, ngư dân đánh cá bị chìm ghe xuồng, chính quyền thực dân cho người theo săn lùng bắn chết. Lúc mổ bụng cá, nhiều người thất kinh hồn vía bởi trong bao tử cá có nữ trang như vòng vàng, bông tai…

Kiểm tra trứng cá vồ cờ ở Trung tâm Giống quốc gia thủy sản nước ngọt Nam bộ - Ảnh: Đ.T.C.

Hi vọng có được cá trống

Ở khúc sông Vàm Nao này, ông Sáu Sấm là tay câu cá vồ cờ, cá tra dầu nổi danh. Nhưng bốn năm nay ông đã cuốn câu, cất lưới vì chúng biệt tích trên khúc sông. Ông cả quyết Vàm Nao không còn cá vồ cờ thì nơi khác làm sao có được!

Nhiều lão ngư cho biết theo bản đồ xưa, khúc sông Vàm Nao có hình dạng như con cá khổng lồ, theo thời gian sông bên lở bên bồi nên hình dạng này đã thay đổi, các loài kình ngư như cá hô, tra dầu, vồ cờ, đuối... nặng hàng trăm ký nay biến mất. Làng săn cá kình chỉ còn cái tên trong ký ức, ngày xưa dân làng câu Vàm Nao kiêu hãnh chỉ săn các loài cá lớn lấy danh thì nay cá gì ăn được họ đều bắt.

Tiến sĩ Phạm Văn Khánh, giám đốc Trung tâm Giống quốc gia thủy sản nước ngọt Nam bộ (xã An Thái Trung, huyện Cái Bè, Tiền Giang), cho biết hiện trung tâm đang nỗ lực bảo tồn loài cá vồ cờ quý hiếm có tên trong Sách đỏ, người thực hiện chương trình là thạc sĩ Thi Thanh Vinh, trưởng bộ môn sản xuất giống và công nghệ nuôi. Theo thạc sĩ Vinh, hiện trung tâm đang lưu giữ được năm con cá vồ cờ gồm hai con mái nặng trên 20 kg và ba con còn lại chưa xác định rõ.

Để có được bầy cá quý hiếm trên sông Cửu Long này, các nhà khoa học làm việc rất vất vả. Nghe ở đâu nuôi giữ cá vồ cờ, dù thông tin mong manh, họ cũng lặn lội tìm tới nơi để rồi thất vọng vì không chứng kiến được cá hay nhận ra đó chỉ là cá vồ thường. Năm năm qua, họ chỉ gom được năm cá thể cá vồ cờ từ ngư dân và “năn nỉ” các nơi nuôi giữ cá quý cho mượn hay bán lại.

Thạc sĩ Vinh kể lại cách đây không lâu, một ngư dân báo tin câu được cá vồ cờ nhỏ, trung tâm mừng quýnh cho người đi mua cá. Đến nơi thì con cá đã trọng thương do giãy giụa, hai bên mang chảy máu. Các cán bộ xót xa biết cá khó sống nhưng họ vẫn mua với hi vọng nuôi dưỡng cá khỏe lại. Tuy nhiên ít giờ sau cá đã chết...

Hiện nay, trung tâm giống thủy sản ghi nhận trên lãnh thổ của sông Cửu Long chỉ còn sáu cá thể cá vồ cờ, trong đó một con mái ở An Giang trên 10 tuổi, trọng lượng đạt trên 27 kg. Nhưng khi chúng tôi liên hệ thì được tin cá đã chết. Trước đó, nhóm người nuôi giữ cá này nỗ lực tìm cá vồ trống thụ tinh cho cá mái nhưng bất thành. Thậm chí có người từng mách nước lấy tinh trùng cá vồ thường cho thụ tinh với cá vồ cờ, nhưng nhóm nuôi cá kiên định chờ cá vồ cờ “thật” xuất hiện. Họ sợ khi lai tạo tạp nhạp sẽ tạo ra loài cá dị biến, gây xáo trộn môi trường và giảm sút giá trị cá vồ cờ.

Các cán bộ trung tâm từng lặn lội qua Lào và Campuchia nghiên cứu tìm loài cá vồ cờ nhưng không gặt hái được gì. Vì thế bao năm qua khi lập hồ sơ báo cáo về Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, trung tâm nêu rõ chỉ ghi nhận được sáu cá thể cá vồ cờ.

Thạc sĩ Vinh nói: “Hai con cá đã có trứng, nhưng cái khó không có cá trống nên tới nay vẫn chưa thụ tinh được. Nhìn chúng rụng trứng chúng tôi rất xót xa. Bầy cá còn lại chưa thể khẳng định được là trống hay mái. Chúng tôi đang mong bầy cá đó có con trống để cứu vãn hi vọng giữ lại giống cá quý hiếm”. Không riêng gì các nhà khoa học, những ngư dân cũng mong bầy cá đó có con trống để tạo dựng lại loài cá kỳ dị trên sông và để chuyện săn cá vồ cờ không là cổ tích.

ĐẶNG THÀNH CÔNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005