Cứu tinh của cá hiếm

Gần 20 năm qua, một người con của miệt vườn đã sống trọn với đam mê thuần dưỡng, lai tạo, phục hồi các giống cá hiếm của vùng sông nước Cửu Long.

Thạc sĩ Thi Thanh Vinh và con cá hô do anh lai tạo - Ảnh: Tấn Đức

“Alô, chú Vinh phải không, xuống nhà chú Ba ở ngã tư Cái Bè bắt cá hô nghen. Tui quyết định để lại cho mấy chú đó!”.

Thạc sĩ cá hô

Thạc sĩ Thi Thanh Vinh - trưởng bộ môn sản xuất giống và công nghệ nuôi Trung tâm Quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam bộ (gọi tắt là trung tâm), đặt tại ấp 2, xã An Thái Trung, huyện Cái Bè, Tiền Giang, thuộc Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản II, Bộ NN&PTNT - nhớ lại câu chuyện cách nay hơn 10 năm.

Ngày đó, anh và các đồng nghiệp chia nhau đi lùng mua cá hô mang về thuần dưỡng, tìm cách nhân giống để bảo tồn loài “cá vua” đang đứng bên bờ tuyệt chủng. Qua một người bạn, Vinh biết một lão nông ở gần ngã tư Cái Bè tình cờ bắt được cặp cá hô trên sông mang về nuôi.

Cặp cá lớn nhanh, chỉ một thời gian ngắn đã to cỡ bắp chân người lớn, chừng 5 - 6 kg/con. Mấy lần đến nhà ông lão tỉ tê thuyết phục nhượng lại, Vinh đều nhận được cái lắc đầu. Khi lũ đầu mùa từ thượng nguồn đổ về, bất ngờ một trong hai con cá bị bệnh chết, con còn lại lừ đừ hẳn đi. Ông lão tiếc hùi hụi, đành nhấc điện thoại gọi.

Sau khi thương lượng, trung tâm đã chi số tiền tương đương một chỉ vàng (lúc ấy khoảng 430.000 đồng/chỉ) để mang con cá về. “Giá trị bất ngờ của con cá càng làm tôi nung nấu quyết tâm thực hiện nhanh việc nhân nuôi để vừa bảo tồn loài thủy sản nước ngọt quý hiếm này, vừa giúp tăng thu nhập cho bà con” - Vinh kể.

Vậy là từ năm 2005, tuổi thanh niên rừng rực của Vinh (sinh năm 1970) dồn hết sức cho đề tài thạc sĩ “Một số đặc điểm sinh học và thử nghiệm nghiên cứu sinh sản cá hô”. Hết miệt mài rong ruổi khắp các làng nghề đánh bắt cá hô - dù chỉ còn trong ký ức - ở Châu Phú, Tân Châu (An Giang), Hồng Ngự (Đồng Tháp) tìm mua cá bố mẹ mang về thuần dưỡng và gặp gỡ các ngư dân chuyên đánh lưới cá hô để tìm hiểu thêm tập tính của cá, Vinh lại giam mình tại trung tâm để theo dõi kết quả quá trình sinh sản và tăng trưởng của cá.

May mắn cho anh là cùng lúc này, trung tâm đang tiến hành dự án “Thuần dưỡng, tái tạo và phát triển cá hô” do thạc sĩ Huỳnh Hữu Ngãi cùng một số kỹ sư, cử nhân thực hiện. Đó là đề tài rộng, bao quát hơn, còn đề tài thạc sĩ của Vinh đòi hỏi phải đưa ra một đáp án cụ thể và hiệu quả nhất cho bài toán sản xuất giống và nuôi cá hô thương phẩm. Sau ba năm “ăn, ngủ” với cá hô, tháng 6-2008, Thi Thanh Vinh đã bảo vệ xuất sắc đề tài thạc sĩ tại Đại học Cần Thơ.

Thu hoạch cá hô tại xã Tân Hưng, huyện Cái Bè - Ảnh: Tấn Đức

Từ ao nuôi ra nhà hàng

Nay Vinh đã trở thành “chuyên gia” cá hô, anh có thể nói hàng giờ về loài “cá vua” này. Chẳng hạn như tập tính cơ bản nhưng không phải ai cũng biết: cá hô chỉ ăn trong ao đất, nếu thả vào bể ximăng thì nó kiên quyết “tuyệt thực”. Vì thế, cá hô không thể nuôi trong bồn làm kiểng được. Tập tính quan trọng thứ hai: nếu yêu cầu về dòng chảy, độ sâu, chất lượng nước... không đáp ứng được thì cá sẽ ôm trứng mãi trong bụng chứ không chịu đẻ!

Từ khi bảo vệ xong đề tài (năm 2008) đến nay, cùng với các cán bộ kỹ thuật của trung tâm, Vinh đã cho ra đời hàng trăm ngàn con cá hô giống và chuyển giao kỹ thuật nuôi cho nhiều ngư dân từ An Giang, Đồng Tháp qua Bạc Liêu, Hậu Giang, lên tận Đồng Nai và đang chuẩn bị đưa ra nuôi thử nghiệm ở một số tỉnh phía Bắc.

Tại xã Tân Hưng, huyện Cái Bè (Tiền Giang) có một cơ sở chuyên sản xuất cá hô giống và mua cá thịt để cung ứng cho nhà hàng. Anh Hai, kỹ thuật viên chăm sóc cá tại đây, cho biết: “Gần đây có nhiều người ở các tỉnh xa tìm đến hỏi kỹ thuật nuôi và mua con giống về nuôi thử, dù giá cá hô giống, quy cách khoảng 5 gr/con, lòng (chiều cao đo tại bụng) một phân, có giá khá cao, dao động khoảng 8.000 - 10.000 đồng/con. Bù lại, cá nuôi tăng trọng nhanh, khoảng 2 - 3 kg/năm, giá mua cũng khá cao và ổn định, khoảng 200.000 đồng/kg tùy theo kích cỡ, thời điểm”.

Thi thoảng những chiếc xe tải nhỏ từ TP.HCM và các tỉnh về đây nhận hàng, cho từng con vào túi nilông cỡ lớn, cột chặt, bơm oxy chở đi tiêu thụ. Anh Nguyễn, chủ cơ sở kinh doanh thủy sản từ TP.HCM xuống nhận hàng, cho biết: “Vài năm trở lại đây, khi cá hô được ương nuôi thành công thì nguồn cá tương đối ổn định, chứ trước thì năm khi mười họa mới có, tùy theo rủi may của ngư dân đánh bắt miệt đầu nguồn sông Cửu Long. Dân “biết ăn” mừng lắm, mà tụi tôi cũng tìm được chút sở hụi”.

Cá hô nuôi về tới các nhà hàng ở TP.HCM giá vẫn còn khá cao do chi phí vận chuyển và tỉ lệ hao hụt (chết) khi đi đường dài. “Từng phần trên mình cá cũng có giá trị khác nhau. Một cái đầu cá (phần ngon nhất) còn sống nặng cỡ nửa ký, qua chế biến lên tới 500.000 đồng là thường, trong khi phần đuôi của con chết có khi giá chỉ bằng một nửa” - anh Nguyễn giải thích.

Chưa dừng bước

Mới mấy hôm trước, khi chúng tôi có mặt tại trung tâm, đã hơn 22g Vinh vẫn còn miệt mài với báo cáo về kết quả thu được từ đề tài “Thuần dưỡng, tái tạo và phát triển cá trà sóc”. Công trình do Vinh làm chủ nhiệm, với sự tham gia của các thạc sĩ, kỹ sư của trung tâm: Huỳnh Hữu Ngãi, Đặng Văn Trường, Trịnh Quốc Trọng, Lê Minh Tuấn, Hà Thị Ngọc Nga và Lao Thanh Tùng. Đây cũng là loài cá có tên trong sách đỏ, thịt rất thơm ngon, hằng năm theo lũ thượng nguồn sông Mekong đổ về, ngư dân đánh bắt được trên sông Tiền với số lượng hạn chế.

Tuy to lớn, có con nặng tới hàng chục ký nhưng cá trà sóc rất “chết nhát” khi bắt lên khỏi mặt nước. “Anh em chúng tôi đã tiếp cận nhiều ngư dân ở An Giang, Đồng Tháp, hướng dẫn họ cách nhận biết và chăm sóc cá trà sóc mỗi khi đánh bắt được, chúng tôi sẽ đến tận nơi mua. Qua gần chục năm đi lại liên tục, trung tâm đã tậu được đàn cá trà sóc lên tới 78 con, trong đó có con nặng tới 11 - 12 kg. Số cá bố mẹ này đã được thuần dưỡng và sẽ sớm cho nhân ra cá giống thương phẩm” - Vinh cho hay.

Không chỉ dừng lại ở đó, gần 20 năm qua Vinh đã giúp nhiều loài cá quý hiếm khác trở lại tung tăng bơi lội trên sông nước miền Tây. Đặc biệt từ khi được giao phụ trách công việc bảo tồn, lưu giữ nguồn gen và giống thủy sản nước ngọt, anh đã góp tay cùng nhiều nhà khoa học đi trước và đồng nghiệp ở trung tâm bảo tồn, lưu giữ gen và tái tạo gần 30 loài cá nước ngọt quý hiếm, có giá trị kinh tế cao như cá vồ cờ, vồ đém, duồng, bông lau...

Để tái tạo nguồn cá hô trong tự nhiên, Vinh cho biết trung tâm đã thả vào khu vực đầu nguồn sông Tiền, thuộc địa bàn Sở Thượng, huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp, hàng chục ngàn con cá hô giống. “Hi vọng trong tương lai, thế hệ sau sẽ lại đánh bắt được cá hô lớn hàng trăm ký ngoài thiên nhiên, điều mà trước đây chúng ta từng được hưởng” - anh hào hứng nói.

Tưởng có “duyên nợ” gì với các loài cá quý, nhưng bất ngờ nghe anh nói: “Tôi quê ở Chợ Lách, Bến Tre, dòng họ mấy đời làm vườn, có “dây mơ rễ má” gì với nghề cá đâu. Nhưng bắt tay vô làm rồi thì không dứt ra được”. Và người con của miệt vườn lại tiếp tục đam mê sản vật sông nước. Năm 2011 này là con cá trà sóc óng ả, thơm lựng.

Tiến sĩ Phạm Văn Khánh - nguyên giám đốc Trung tâm Quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam bộ vừa nghỉ hưu, người có hơn 25 năm gắn bó với trung tâm - cho biết: “Vinh là người rất nhiệt tình, say mê học tập, cả lý thuyết lẫn thực tiễn. Từ một thanh niên tốt nghiệp trung cấp thủy sản, cậu ấy đã phấn đấu học lên đại học, rồi thạc sĩ, trở thành một trong những cán bộ nòng cốt của trung tâm trong công tác thuần hóa, tái tạo và phát triển các loài thủy sản nước ngọt quý hiếm, giá trị kinh tế cao, có khả năng phát triển”.

TẤN ĐỨC

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005