Giá cá tra tăng - Nỗi lo vẫn còn đó

Hơn tháng nay, giá cá tra nguyên liệu đang “nóng” dần lên. Loại cá tra thịt trắng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu tăng lên 26.000 - 27.000 rồi đến 28.500 đ/kg, tăng gần 2.000 đ/kg so với đầu tháng 10 và hơn 4.000 đ/kg so với hồi tháng 7. Tại thời điểm này, trên 1 ha diện tích mặt nước ao, người nuôi có thể thu lời từ 1,1 - 1,3 tỷ đồng sau 6 tháng. Còn theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), giá cá tra xuất khẩu tăng mạnh, hiện cá loại chất lượng cao lên tới 4 USD/kg (tăng gần 1 USD so với hồi đầu năm). Thị trường tiêu thụ đang thuận lợi, giá nào cũng tăng, nhưng trong sản xuất: người mua, người bán có mấy ai vui?

Thị trường tiêu thụ cá tra đang thuận lợi nhưng người nuôi vẫn nặng nỗi lo. Ảnh: VINH HIỂN

Giá cá “nổi sóng” - người nuôi đứng ngồi không yên!

Ngược dòng thời gian, dư chấn “cơn bão” cá tra năm 2008 - 2009 quá nặng nề. Đến tận bây giờ, mỗi khi nhắc đến, người nuôi cá tra còn chạnh lòng. Nhớ lại trong suốt năm 2009, giá cá nguyên liệu luôn đứng ở mức thấp, bằng hoặc thấp hơn giá thành sản xuất, người nuôi luôn trong tình trạng thua lỗ dẫn đến hoạt động nuôi bị chựng lại, số hộ treo ao, hầm tiếp tục tăng đến 40%. Những tháng cuối năm, giá thu mua nguyên liệu cá tra đã có “nhích” lên chút ít, người nuôi có thể lời từ 500 - 800 đ/kg. Cuối tháng 3, giá cá tra nguyên liệu đạt mức 16.800 - 17.000 đ/kg. Nhưng chỉ nửa tháng sau, đến trung tuần tháng 4, giá này đã sụt 1.000 đ/kg, còn khoảng 16.000 đ/kg cá loại 1 (thịt trắng). Đến đầu tháng 6/2010 chỉ còn 15.300 - 15.800 đ/kg, lúc này người nuôi lỗ nặng vì chi phí sản xuất đã tăng 20%. Hầu hết người nuôi cá ở ĐBSCL cạn khô vốn để sản xuất, nợ trong - nợ ngoài đều “vướng”, nhưng các ngân hàng gần như “ngoảnh mặt làm ngơ”, đẩy hàng loạt hộ lâm vào thế bí. Mãi gần cuối năm giá cá mới dần nhích lên và đã đạt đỉnh điểm 29.000 đ/kg vào tháng 5/2011. Nhưng chỉ trong vòng tuần lễ đã nhanh chóng hạ dần xuống, đến tháng 8 chỉ còn hơn 20.000 đ/kg. Với giá này người nuôi lỗ từ 3.000 - 4.000 đ/kg! Lúc giá cá lên có mấy ai được hưởng lợi từ sự biến động này bởi 1 chu kỳ nuôi ít nhất là 6 tháng, vả lại giá thức ăn (vốn chiếm gần 80% chi phí sản xuất) lúc nào cũng tăng lên theo giá nguyên liệu, nhưng chưa bao giờ giảm song hành. “Lỗ kép” người nuôi luôn phải gánh chịu! Trước đây người nuôi cá cũng lời hàng tỷ đồng, nhưng giá trị đầu tư thấp hơn 30% so với bây giờ. Tỷ suất lợi nhuận nuôi cá tra không ổn định, giá cả bấp bênh, làm ra sản phẩm nhưng không có quyền định đoạt giá trị mình làm ra. Người nuôi luôn trong tình trạng “dở khóc dở cười”, bởi vụ này lời, vụ sau… chưa chắc, lấy gì không lo?

Thiếu nguyên liệu - doanh nghiệp chạy đôn chạy đáo!

Lấy cớ đến thời điểm thu hoạch “cá nhà” để ép giảm giá cá nguyên liệu, doanh nghiệp cứ ung dung từ chối thu mua với lý do “không ký được hợp đồng xuất khẩu, các nước nhập khẩu ngưng nhập cá tra quá lứa, nhà nhập khẩu chỉ thích cá tra cỡ nhỏ…”, nông dân như ngồi trên “đống lửa”. Sau đó, doanh nghiệp ra tay “cứu giúp” nông dân nuôi cá bằng việc cam kết mua cá quá lứa, quá “size” cho nông dân với giá thấp hơn giá thành sản xuất để tồn trữ vào kho đông lạnh. Ông Lê Chí Bình - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản An Giang (AFA) cho biết: Việc làm này giúp các doanh nghiệp vừa được “tiếng thơm” là đã ra tay giúp nông dân tiêu thụ hết cá quá lứa, vừa làm đúng chủ trương của Nhà nước là thực hiện cam kết mua hết cá tra quá lứa cho nông dân! Và động thái than thiếu nguyên liệu của họ vừa qua là để tạo cớ để được xuất khẩu cá tra phi lê ra nước ngoài với giá cao hơn 20 - 25%. Đây chỉ là một “bài toán” đã được các doanh nghiệp vạch ra sẵn nhưng không phải người nuôi cá nào cũng biết”. Kết quả là doanh nghiệp đạt “lãi đôi” trong kinh doanh mặc cho người nuôi “lỗ kép” không thể tiếp tục tái sản xuất. Bao nhiêu năm rồi, tình trạng “ăn xổi” cứ lặp đi lặp lại mãi, không thiếu nguyên liệu mới lạ!

Thời điểm giá cá tra nguyên liệu tăng liên tục, các doanh nghiệp chế biến thủy sản như đang đứng trên “giàn hỏa”. Những lúc ấy, nhà máy cho người đi khắp nơi, xuống tận ao cá tra để thương lượng mua cá. Tuy nhiên, việc thương lượng mua cá tra lúc này không dễ, do lượng cá tra nguyên liệu rất ít, người “săn” mua cá thì nhiều, có khi 3 - 4 bên cùng “đấu giá” mua một ao và để mua được cá, bắt buộc anh này phải đẩy giá cao hơn anh kia. Hiện nguồn cung cá nguyên liệu trên thị trường đang hạn chế, do nhiều người nuôi treo ao hoặc chỉ nuôi cầm cự nên giá cá tra nguyên liệu có thể sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Thế là doanh nghiệp chế biến “kêu gào” thiếu nguyên liệu vì thiếu quy hoạch vùng nuôi và khi không đủ nguyên liệu buộc nhà máy rơi vào cảnh hoạt động cầm chừng để nuôi công nhân. Dù cuối năm nhu cầu thị trường xuất khẩu đang tăng nhưng nhiều công ty đành phải ngưng đơn đặt hàng, sợ không đảm bảo chỉ tiêu xuất khẩu vì thiếu nguyên liệu, doanh nghiệp nào không chủ động vùng nguyên liệu mà không lo?

Có phải thiếu quy hoạch và không đủ năng lực sản xuất?

Vậy có bao nhiêu doanh nghiệp đã có vùng nuôi? Trên các diễn đàn và phương tiện thông tin đại chúng, đa số các doanh nghiệp đều tuyên bố hiện nay đã chủ động xây dựng vùng nguyên liệu (tự nuôi) đảm bảo trên 40% nhu cầu của nhà máy. Nghe thông tin trên, nhiều người băn khoăn, không biết có đúng như vậy không, bởi muốn đầu tư vùng nuôi cá tra đòi hỏi lượng vốn khá lớn. Để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu cho nhà máy có công suất chế biến cá tra mỗi ngày 200 tấn thì doanh nghiệp phải đầu tư trên 1.000 tỷ đồng? Trên thực tế, không có nhiều doanh nghiệp làm được điều đó, phần lớn cá tra nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu vẫn phụ thuộc vào người nuôi. Thế nhưng, tuyên bố trên lại một lần nữa nhân đôi nỗi lo của người nuôi cá tra đơn lẻ - đối tượng góp công lớn cho “kỳ tích cá tra” - khi muốn tiếp tục sản xuất. Họ không mạnh dạn đầu tư nên thiếu nguyên liệu là bình thường. Nếu như doanh nghiệp minh bạch thông tin và chia sẻ lợi nhuận thì đâu ra nông nỗi!

Khi cá tra “khủng hoảng” thừa gần cuối năm 2008, với gần 6.000 ha ở vùng ĐBSCL, doanh nghiệp cho là người nuôi phát triển ồ ạt, thiếu quy hoạch! Thật ra, Nhà nước đã có chiến lược phát triển, quy hoạch sản xuất và tiêu thụ cá tra đã được phê duyệt cách đây 3 năm, mục tiêu rất rõ là đến năm 2010 có 8.600 ha (1.250.000 tấn cá), năm 2015 là 11.000 ha (1.650.000 tấn cá) và năm 2020 là 13.000 ha (1.850.000 tấn). Thực sự thì có địa phương nào phát triển đúng mức tiềm năng sẵn có của mình dẫu biết đối tượng này hoàn toàn có khả năng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương? Theo Tổng cục Thủy sản, năm 2010 diện tích nuôi cá tra vùng ĐBSCL giảm còn gần 5.400 ha và nay chỉ còn 4.800 ha. Chẳng lẽ, sau bao năm với nghề, trình độ kỹ thuật người nuôi càng “tụt hậu” không thể sản xuất đạt sản lượng đáp ứng cho nhu cầu xuất khẩu? Năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm của cá tra ngày càng tăng đã là câu trả lời nghi vấn trên. Hiện nay, hầu hết người nuôi đều không còn tài sản thế chấp để các ngân hàng hỗ trợ vay các khoản vay mới, với suất đầu tư trên 7 tỉ/ha, khó có ngân hàng nào đáp ứng được 60% nhu cầu sản xuất đối với dự án và sản phẩm quá rủi ro này. Đây thật sự là bài toán nan giải đối với người sản xuất trong giai đoạn thắt chặt tín dụng như hiện nay.

Tích cực chăm sóc cá mong chờ bội thu. Ảnh: PHẠM THỊ THU HỒNG

Làm sao hết lo?

Giá cá tra nguyên liệu tăng chưa phải là điều đáng mừng mà quan trọng hơn là tạo mối gắn kết giữa người nuôi và doanh nghiệp để đồng thời cùng ổn định và phát triển bền vững nghề nuôi cá tra. Bởi thật ra chẳng có người nuôi nào mong cá tra tăng giá cao ngất ngưởng mà không ổn định đầu ra, rồi cứ thắc thỏm làm ăn theo kiểu “5 ăn 5 thua”. Điều họ mong đợi rất thiết thực: chỉ cần có quy định có giá trị pháp lý cao nhất đặc thù cho sản phẩm chiến lược này nhằm sắp xếp lại “trật tự” trong sản xuất cá tra hiện nay, trong đó có đặt ra giá sàn để người nuôi cá lời tối thiểu 5 - 10%. Như vậy là quá đủ để người nuôi phấn khởi, an tâm đầu tư chú trọng vào chất lượng và ổn định sản xuất. Giá sàn cho cá tra là khó nhưng không có nghĩa không thực hiện được nếu các cấp có thẩm quyền, các ngành chủ quản và có liên quan đều cùng “xắn tay” vào và hướng về lợi ích của nông dân, về một nền sản xuất thủy sản ổn định, hiệu quả và bền vững. Điều này hoàn toàn có lợi cho doanh nghiệp chế biến khi chủ động được nguồn cung ứng nguyên liệu để mở rộng thị trường mà không phải rơi vào tình huống chạy đôn chạy đáo vì “khát” nguyên liệu như đã từng xảy ra và vài doanh nghiệp như Công ty H.C., V.H... ở Đồng Tháp đã làm được điều đó. Giải pháp đã có rất nhiều, ai cũng biết, nhưng liệu mấy “nhân vật chính” cùng chung tay? Chừng nào doanh nghiệp chưa liên kết thật sự với người nuôi, chưa thật sự là đối tác để cùng đồng hành, có lợi cùng hưởng, có rủi cùng chia, hài hòa lợi ích đôi bên thì nỗi lo trên vẫn còn đó và điệp khúc biến động về giá và thiếu nguyên liệu lại diễn ra.

ThS PHẠM THỊ THU HỒNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005