Lặn lội cá đồng - “Sở cá” ở đầu nguồn

Huyện đầu nguồn An Phú (An Giang) là một trong số ít địa phương ở miền Tây Nam bộ còn duy trì hình thức đấu thầu khai thác cá tôm tự nhiên trong mùa lũ. Có hai hình thức đấu thầu chính: đấu thầu khai thác mặt nước trên đồng, với diện tích từ vài chục đến cả trăm hecta. Đấy là những khu vực có lung, bàu, đìa, rọc... do Nhà nước quản lý.

Khai thác cá “lòng đà” trên sông Hậu tại vùng đầu nguồn An Phú những ngày giữa tháng 11 - Ảnh: Thành Chinh

Người trúng thầu khai thác sẽ bảo vệ vùng mặt nước rộng lớn đó trong suốt mùa lũ, chờ khi nước cạn để bắt cá tôm. Hình thức đấu thầu thứ hai là “mua lòng đà”, tức giành quyền khai thác thủy sản trên mặt sông.

“Trước, tôm cá đầy sông, đầy đồng nên vào mùa lũ các sở cá hoạt động nhộn nhịp, thương lái các nơi đưa ghe bầu, ghe đụt về nằm chờ bắt cá chộn rộn bến sông, nhưng về sau này diễn biến lũ lụt thất thường, nguồn lợi cá tôm tự nhiên giảm sút nên có phần trầm lắng hẳn” - ông Nguyễn Thanh Bình, chủ tịch UBND xã Phú Hữu, huyện An Phú (An Giang), nói vậy.

Cú “trúng đậm” bất ngờ

Quệt mồ hôi túa đầy trên gương mặt sau khi chống xuồng thăm đồng trở về, ông Nguyễn Đông Xuân, người trúng thầu khai thác thủy sản ở lung Cây Xoài, xã Phú Hữu, huyện An Phú, nói toáng lên: “Đêm qua ở ngoài đồng rình thấy cá ăn móng rào rào, tui đoán chắc được bảy tám chục phần trăm vụ cá này sẽ trúng đậm. Hết lo rồi”. Đó là bất ngờ lớn đối với gia đình ông Xuân.

Đầu mùa lũ năm nay ông Xuân trúng thầu khai thác cá ở lung Cây Xoài, với giá bỏ thầu 14 triệu đồng nhờ... không ai thèm quan tâm. Ai cũng nghĩ lũ năm nay sẽ thấp như mấy năm trước, nước lũ lên đồng chưa tới thắt lưng đã rút nhanh, cá tôm không có nhiều thời gian để sinh sôi. Nhưng không ngờ lũ ùa về sớm, đạt mức cao kỷ lục trong hơn mười năm qua. Ông Xuân mừng rơn trong bụng. Nhưng lạ, suốt những ngày nước lên, hỏi thăm ngư dân quanh vùng ông Xuân đều nhận được cái lắc đầu ngán ngẩm: “Nước nhiều nhưng cá trốn đâu mất tiêu”.

Nghe vậy vợ chồng ông Xuân cũng buồn hiu. Đùng một cái, mồng mười tháng mười âm lịch, cá đồng theo lũ ra sông nườm nượp, dân làm nghề “bà cậu” hớn hở ra mặt. Ông Xuân chống xuồng vô đồng thức cả đêm để “rình” nghe cá ăn móng. Và “mùa xuân” có lẽ đã đến sớm với gia đình họ!

Nhưng đó là chuyện sau vài tháng nữa, còn bây giờ hằng ngày ông Xuân vẫn phải mang cám ra đồng rải vô mấy đống “chà” (những nhóm cành khô cắm xuống đáy nước làm nơi cho cá ở) để “dụ” cá vào. Cả khu vực “mua mặt nước” ông đã cắm bông tiêu làm hiệu cho những người đánh bắt thủy sản trên đồng biết đất đã “có chủ”. Đó là cái vòng tròn đường kính chừng bảy tám tấc, xung quanh quấn rơm, được treo cao trên đọt cây. Ngày trước người ta làm vòng bằng nan tre, nhưng giờ chuyển qua dùng vỏ xe máy, xe đạp cho tiện. Bông tiêu bắt buộc phải treo cố định ở một vị trí, năm nào cũng vậy, nếu chỗ ấy cây chết thì phải cắm sào mà treo.

“Dân làm nghề “bà cậu” chuyên nghiệp rất biết điều, trông thấy bông tiêu sẽ tự động giạt ra khu vực khác đánh bắt, không làm kinh động chỗ trú ngụ của cá. Người nào mới vô nghề không biết tín hiệu ấy thì mình nhắc cái là họ đi ngay không dùng dằng gì” - ông Xuân cho biết đó là điều làm ông cảm thấy mát bụng trong hơn mười năm làm sở cá.

Nhưng cả khu vực rộng lớn vậy khi lũ rút thì cá cũng đi mất, làm sao bắt? Khi nghe chúng tôi thắc mắc, ông giải thích: nhìn nước mênh mông vậy chứ khi lũ rút lòi mặt ruộng sẽ thấy con kênh tưới tiêu bề ngang chừng 7 - 10 m, dài hơn cây số. Tới mùa cắt lúa, mình chỉ việc chặn từng đoạn kênh lại, dùng máy bơm tát nước rồi mang cộ trâu ra kéo cá về. “Hi vọng vụ này tui sẽ thu được vài tấn cá, bù lại mấy năm thất bát vừa qua” - ông Xuân tự tin nói.

Bao giờ sở cá hồi sinh?

Mấy ngày qua thấy cá ra nhiều, ông Huỳnh Văn Tạc, một kỳ lão đã bước qua tuổi 90, ở ấp Phú Lợi, xã Phú Hữu, như sống lại tuổi thanh niên. Ngồi đong đưa trên võng, mắt ngó ra dòng kênh Cỏ Lau trước nhà, ông Bảy Tạc hồi tưởng: “Ngày trước từ đây qua tới Sở Thượng, Sở Hạ (thị xã Hồng Ngự) rồi sâu vô Đồng Tháp Mười là xứ “trên cơm dưới cá”.

Tháng mười âm lịch cá ra xanh nước, dân các nơi kéo về đắp gò bắc chảo lên xúc cá đổ vô thắng lấy dầu chở về. Tháng chạp, các sở cá vô mùa, những đoàn ghe rổi của lái thượng, lái hạ từ các nơi đổ về cắm sào đặc cả bến sông...”.

Trong ký ức của ông Bảy Tạc, việc mua bán ở các sở cá ngày trước khác bây giờ. Sau khi dùng đăng (một loại mành để chặn bắt cá trên sông) để “gạn” phân chia các loại cá theo nhóm cá đồng (cá bông, lóc, rô, trê, sặt bổi...) và cá sông (cá hô, bông lau, lăng, mè vinh...), người ta dùng sàng đan bằng tre để bắt. Cá cỡ 1 kg/con trở lên là loại nhứt, gọi là sàng một, giá cao nhất, sau đó tới sàng nhì, sàng ba tùy theo từng loại. Cứ bảy sàng lại đổ vào một giỏ, gọi là “giỏ bảy”. Khi tính tiền cứ đếm giỏ bảy mà tính chứ không cân từng ký như bây giờ.

Trở lại các sở cá miệt đầu nguồn An Giang, Đồng Tháp những ngày này chúng tôi gặp ông Mười Tho quê ở Bến Lức, Long An, một gia đình mấy đời làm nghề lái rổi.

Ông kể: “Trước đây gia đình tôi có đoàn ghe rổi ba chiếc 30 - 50 tấn chuyên mua bán cá đồng khắp các tỉnh miền Tây. Mùa nước rút này là mùa làm ăn. Mỗi ghe cứ ba chèo lái chèo chèo mũi mải miết đi, gặp chỗ nước chảy xiết hoặc qua các khúc sông thì quăng dây lên bờ, hai người phía trên kéo, một người đứng ở mũi dùng sào chống ra cho ghe khỏi đâm vô bờ. Từ miệt Thủ Thừa, Bến Lức vô tới vùng Sở Thượng, Sở Hạ rồi quay về Sài Gòn có khi mất cả mười bữa, nửa tháng. Đi lâu vậy nên hằng ngày phải có người nhảy xuống hầm ghe mò cá chết lên làm mắm, rồi cách ngày phải thay nước cho cá khỏi ngộp vì thiếu oxy”.

Nghe những kỳ lão kể chuyện, mấy ông chủ sở cá lung Cây Xoài, rọc Cây Chôm, xẻo Dừng, hồ Đình, láng Lăng Sà Nom Tân miệt đầu cứ thắc thỏm mong tới ngày nước giật, với hi vọng đón một vụ cá đồng bội thu...

Nhánh sông Hậu từ ngã ba Dung Thăng, xã Vĩnh Hội Đông, huyện An Phú đổ xuống thị xã Châu Đốc (An Giang) có nhiều giàn đáy đang hoạt động. Giàn “đáy nhất” giáp biên giới Campuchia nghe đâu có giá tới 600 triệu đồng. Từ đáy nhất xuôi về hạ lưu, cách khoảng 2 cây số lại có một giàn đáy khác, nhưng giá bỏ thầu thấp hơn do lượng cá thu hoạch giảm dần.

Ông Nguyễn Văn Sến, một ngư dân đang khai thác ba miệng đáy trên đoạn sông này, cho biết: “Năm nay lũ lớn nhưng suốt thời gian nước lên giàn đáy của tôi thất thu, mỗi ngày đáy chỉ chạy vài trăm ký. Nhưng bắt đầu từ kỳ cá ra vào giữa tháng mười âm lịch đã bất ngờ tăng vọt, có bữa mỗi miệng đáy vô tới 4 - 5 tấn”.

TẤN ĐỨC

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005