Không nên tiếp tục chạy theo sản lượng

Người nuôi cá tra cần tính toán kỹ - Ảnh: Trung Chánh.

Ngành nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu hẳn chưa thể quên năm 2008, thời điểm sản lượng cá tra đột ngột tăng tới 50%, đẩy ngành này vào một giai đoạn khó khăn kéo dài suốt ba năm. Thế nhưng, hiện nay, bài học về sự phát triển chạy theo số lượng dường như vẫn đang bị bỏ quên.

Tuần trước, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công bố xác định thủy sản vẫn là lĩnh vực mũi nhọn tập trung đầu tư trong giai đoạn 2011 - 2015. Các đối tượng nuôi cần được ưu tiên phát triển là cá tra, tôm và nhuyễn thể, với hình thức mở rộng nuôi công nghiệp, thâm canh, có năng suất cao, công nghệ sạch... Phấn đấu tổng sản lượng đạt 6,5 - 7 triệu tấn, trong đó nuôi trồng thủy sản chiếm 65 - 70%, tương đương 4,2 - 4,9 triệu tấn, tăng 45 - 69% so với sản lượng dự kiến của năm 2011.

Xác định đầu tư mũi nhọn cho một ngành có kim ngạch xuất khẩu gần tới 6 tỉ đô la Mỹ (ước tính cho năm 2011) và là phương tiện sinh sống của hơn 3 triệu nông dân là hoàn toàn chính xác. Nhưng việc đưa ra kế hoạch phát triển quá nghiêng về sản lượng, cho dù là bằng các biện pháp thâm cạnh, tăng năng suất, trong khi yếu tố cung - cầu của thị trường và hiệu quả sản xuất, kinh doanh hầu như không được nhắc đến, thì thật đáng lo ngại.

Hồi tháng 3 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt quy hoạch phát triển ngành nuôi trồng thủy sản giai đoạn 2010 - 2020. Mục tiêu chung mà quy hoạch này hướng đến là “Phát triển nhanh nuôi trồng thủy sản theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, có hiệu quả, sức cạnh tranh cao và phát triển bền vững”. Dù mục tiêu của quy hoạch có hơi khiêm tốn, với sản lượng đạt được đến năm 2020 là 4,5 triệu tấn, nhưng gia tăng sản lượng vẫn là yếu tố xuyên suốt và các giải pháp được nêu ra cũng đều nhắm đến mục tiêu đó.

“Phát triển nhanh” và “phát triển bền vững” là những mệnh đề thường không song hành với nhau. Trong quá khứ, cả nông dân và các doanh nghiệp đều đã phải trả giá không ít cho sự phát triển chạy theo số lượng như vậy.

Trở lại với câu chuyện cá tra. Năm 2008, khi sản lượng cá nuôi tăng đột ngột, từ 1 triệu tấn lên 1,5 triệu tấn, lập tức giá cá thành phẩm xuất khẩu giảm gần 10%. Trong bối cảnh lạm phát cao, mọi chi phí đầu vào tăng vọt, người nuôi cá đã bị lỗ nặng. Đến năm 2009, dù sản lượng đã giảm xuống còn 1,2 triệu tấn, trong đó có một lượng lớn là tồn kho từ năm trước, nhưng giá xuất khẩu vẫn giảm tiếp hơn 12%, xuống còn 2,23 đô la Mỹ/ki lô gam và đến năm 2010 chỉ còn 2,17 đô la Mỹ/ki lô gam. Thua lỗ nặng, cộng với lãi vay ngân hàng quá cao, đến năm 2011 nhiều người đã không còn đủ sức theo đuổi nghề nuôi cá mặc dù giá cá thành phẩm tăng mạnh, bình quân đạt hơn 3 đô la Mỹ/ki lô gam.

Mục đích quan trọng nhất của việc phát triển nuôi trồng thủy sản là cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập cho nông dân. Nhưng rõ ràng, chúng ta sẽ không thể đạt được mục tiêu đó nếu cứ chạy theo sản lượng mà thiếu quan tâm đến mối quan hệ cung - cầu. Nói cách khác, kiểu phát triển theo chiều rộng như vậy có hại nhiều hơn là có lợi cho nông dân. Nhóm hưởng lợi duy nhất, trong trường hợp này, có lẽ là các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi.

Bên cạnh đó, việc phát triển quá nhanh diện tích và sản lượng thủy sản còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho môi trường. Nhiều nhà khoa học đã cảnh báo, môi trường nước ở ĐBSCL đã bắt đầu vượt quá khả năng điều tiết của tự nhiên. Tỷ lệ các chất ô nhiễm đã đến mức báo động, nếu tiếp tục tăng thâm canh, mở rộng diện tích để tăng sản lượng thủy sản nuôi trồng, Nhà nước sẽ phải đầu tư nhiều hơn cho thủy lợi. Nhưng điều đó cũng không thể bảo đảm môi trường nước sẽ không bị ô nhiễm thêm. Và nếu không giữ được môi trường, Việt Nam sẽ tự làm khó mình khi đưa sản phẩm ra thị trường thế giới.

Để các quy hoạch, chiến lược phát triển nông nghiệp, thủy sản thực sự mang lại hiệu quả, điều quan trọng Nhà nước cần làm là giữ cho giá cả thị trường ổn định và có lợi cho nông dân. Nhiều doanh nghiệp ngành thủy sản cho rằng, muốn giữ giá cá thành phẩm có lợi cho cả người nuôi và nhà chế biến, ở mức 3,2 - 3,5 đô la Mỹ/ki lô gam, cần giới hạn sản lượng nuôi trong khoảng 1 - 1,1 triệu tấn. Nhưng để làm được điều này, phải có một nhạc trưởng và đó không ai khác ngoài Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Trong những năm qua, nông nghiệp và thủy sản luôn là chỗ dựa vững chắc và mang lại nguồn thu ngoại tệ rất lớn cho nền kinh tế. Thế nhưng, nông dân, những người đóng góp chính cho thành quả đó, thì lại luôn là nhóm phải gánh chịu rủi ro nhiều nhất. Đây là bất cập mà lẽ ra các quy hoạch, kế hoạch phát triển về nông nghiệp phải hướng tới để tìm lời giải.

Mục đích quan trọng nhất của việc phát triển nuôi trồng thủy sản là cải thiện đời sống, nâng cao thu nhập cho nông dân. Nhưng rõ ràng, chúng ta sẽ không thể đạt được mục tiêu đó nếu cứ chạy theo sản lượng mà thiếu quan tâm đến mối quan hệ cung - cầu.

Tấn Đức

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005