Để nghề nuôi tôm phát triển bền vững: Báo động đỏ về ô nhiễm môi trường

Phát triển nhanh gắn liền với phát triển bền vững là mục tiêu chiến lược được Đảng, Nhà nước ưu tiên hàng đầu và trở thành quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Song, với những bất cập trong phát triển nghề nuôi tôm đã làm ảnh hưởng nặng nề đến sự phát triển bền vững, Bạc Liêu cần dũng cảm nhìn nhận để có hướng tháo gỡ.

Hủy hoại nhiều loài thủy sản

Có thể nói, nạn ô nhiễm môi trường trong nuôi tôm hiện nay đã đến mức báo động đỏ, nhất là ở vùng Nam Quốc lộ 1A. Ông Hứa Văn Quang, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thịnh (huyện Hòa Bình) nói: “Mặc dù đã khuyến cáo không sử dụng các loại hóa chất cấm trong xử lý môi trường ao nuôi, nhưng phần lớn nông dân đều sử dụng, nhất là các loại thuốc bảo vệ thực vật cấm. Nguyên nhân là vì giá thành của thuốc bảo vệ thực vật rẻ hơn gấp nhiều lần so với các loại hóa chất xử lý khác”. Từ nguyên nhân này mà nhiều hộ nuôi tôm ở vùng Nam đã không ngần ngại sử dụng các loại thuốc trừ sâu có hàm lượng độc tố cao để diệt giáp sát và nhiều loại thủy sản khác. Điều đáng nói, các loại hóa chất độc hại này cứ thay nhau tích tụ trong đất, trong nước làm cho môi trường bị ô nhiễm nặng nề. Song song đó, lượng chất thải từ con tôm, nhiều loại thuốc thú y thủy sản xử lý trong suốt quá trình nuôi tôm càng tạo áp lực nặng nề cho môi trường.

Kênh thủy lợi ở vùng Nam Quốc lộ 1A (xã Vĩnh Hậu, huyện Hòa Bình) bị ô nhiễm nặng do việc xả thải nước nuôi tôm.

Theo tính toán của các nhà khoa học, tại khu vực nuôi tôm công nghiệp, bán công nghiệp (CN-BCN) của TP. Bạc Liêu, để có 1 tấn tôm thành phẩm, thì phải cung 1,1 tấn thức ăn. Do đó, 1 ha ao nuôi tôm nếu cho 10 tấn thành phẩm, thì sẽ thải ra môi trường 7 tấn chất thải. Với số lượng chất thải trên, nếu áp dụng cho diện tích nuôi tôm CN-BCN của tỉnh từ 12.000 - 15.000 ha, thì lượng chất thải xả ra môi trường là con số không nhỏ. Trong khi đó, hệ thống xử lý nước thải, kênh mương bị bồi lắng, chỉ đảm bảo chức năng cấp nước là chính, nên cái vòng luẩn quẩn trong xử lý dịch bệnh đến nay vẫn là bài toán chưa có lời giải.

Nghiêm trọng hơn, nạn lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng vô tội vạ các loại thuốc thú y thủy sản độc hại đã làm hủy hoại sự sống của nhiều loại thủy sản và cả các loại tảo, vi sinh vật khác có lợi cho môi trường ao nuôi. Đặc biệt là các vi sinh vật đẩy nhanh quá trình phân hủy các độc tố, góp phần cải tạo môi trường đất, đảm bảo cân bằng sinh thái. Nếu như trước đây, sau mỗi vụ nuôi tôm, trong vuông thường có rất nhiều ốc, cua, cá bống… thì nay rất hiếm, trong đó có một số loài gần như tuyệt chủng.

Gieo mầm bệnh cho môi trường

Một thực tế lâu nay ít được người nuôi tôm quan tâm là chính họ đã gieo mầm bệnh cho môi trường. Đó là việc thả con giống bị nhiễm bệnh, không rõ nguồn gốc, không qua xét nghiệm.

Theo thống kê của Sở NN&PTNT, mỗi năm, Bạc Liêu cần khoảng 12 tỷ con tôm giống (tôm post) phục vụ cho sản xuất. Song, các cơ sở sản xuất tôm giống của tỉnh chỉ đáp ứng hơn 60% nhu cầu, số còn lại phải nhập từ các tỉnh. Trong khi đó, lượng con giống nhập tỉnh lại trốn kiểm dịch vì con giống không đủ chuẩn, không đảm bảo chất lượng và không có giấy kiểm dịch tại nơi sản xuất. Năm 2011 là năm xảy ra cơn “sốt” khan hiếm con giống do nhu cầu nuôi tôm của bà con nông dân tăng gấp 2 - 3 lần. Thế nhưng, chỉ có 205 xe vận chuyển con giống nhập tỉnh thực hiện kiểm dịch, giảm gần 130 lượt xe so với năm 2010 (giảm hơn 50%). Chỉ tính riêng 205 xe vận chuyển tôm giống nhập tỉnh đã chiếm hơn 6,1 tỷ con. Do vậy, không kiểm dịch được con giống nhập tỉnh, cũng đồng nghĩa với việc có đến hàng tỷ con giống không đảm bảo chất lượng bị “lọt lưới” và đổ vào ao nuôi.

Nuôi tôm được xem là thế mạnh, kinh tế mũi nhọn của tỉnh, nhưng vẫn chưa phát triển bền vững. Trong ảnh: Thu hoạch tôm công nghiệp ở xã Vĩnh Trạch Đông, TP. Bạc Liêu. Ảnh: L.D

Nguyên nhân tồn tại nạn bán tôm giống nhiễm bệnh nhưng vẫn có người mua là do sự dễ dãi, ham rẻ của người nuôi tôm. Ngoài diện tích nuôi tôm CN-BCN được xét nghiệm con giống trước khi thả nuôi, các hộ áp dụng mô hình nuôi tôm quảng canh, quảng canh cải tiến hay mô hình tôm - rừng, lúa - tôm… đều mua con giống trôi nổi. Ông Trần Thanh An, một hộ nuôi tôm xã Tân Thạnh (huyện Giá Rai), khẳng định: “Do thả với mật độ thưa, lại nuôi theo hình thức quảng canh hay quảng canh cải tiến kết hợp, nên nông dân chỉ cần tôm giống giá rẻ là mua. Không ai đem con giống đi xét nghiệm cho tốn thêm tiền”. Đây là thực trạng phổ biến tồn tại hơn chục năm qua.

Ngoài diện tích nuôi CN-BCN, Bạc Liêu còn hơn 100.750 ha tôm nuôi áp dụng các mô hình sản xuất khác. Nếu con giống mang mầm bệnh cứ được thả nuôi trên diện tích này, đến một lúc nào đó, nông dân sẽ phải trả giá. Cụ thể là diện tích nuôi tôm ở những mô hình sinh thái được coi là thân thiện với thiên nhiên, ít rủi ro thì tôm vẫn chết, nông dân phải tốn thêm bạc triệu để mua con giống nuôi mới.

Đối việc thả tôm giống với mục đích tái tạo nguồn lợi thủy sản lại càng nghịch lý hơn. Để bảo vệ nguồn lợi và tái tạo nguồn tôm giống từ biển, mỗi năm, Bạc Liêu thả ra biển từ 6 - 7 triệu con tôm giống. Ngặt nỗi, lượng tôm giống này chủ yếu vận động từ các cơ sở sản xuất tôm và chưa được xét nghiệm hay kiểm dịch. Lượng tôm được thả này nếu bệnh thì chết đã dành, còn nếu không, sẽ phát triển thành tôm bố mẹ. Những con tôm bố mẹ này sẽ quay trở lại vào các trại sản xuất tôm giống để sản xuất ra tôm post bán cho người nuôi. Và ai dám chắc những con tôm này sẽ không nhiễm bệnh! Tái tạo nguồn lợi thủy sản theo quy trình ngược này phải chăng là một trong những nguyên nhân không thể làm dứt các bệnh trên tôm, bởi nguồn tôm giống ban đầu không được làm sạch từ gốc?

Nông dân lãnh đủ

Qua 10 năm chuyển đổi sản xuất từ trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm, người nông dân đã đổ rất nhiều tiền của, mồ hôi, nước mắt cho con tôm. Vậy mà, đến nay vẫn chưa ai có thể khẳng định đây là mô hình sản xuất bền vững. Bởi rủi ro luôn chực chờ, người nông dân cứ phải sản xuất theo kiểu “5 ăn, 5 thua”. Kể cả những kỹ sư chuyên ngành loại giỏi cũng không dám chắc nuôi tôm sẽ thắng.

Điểm lại một vài con số cho thấy, diện tích nuôi tôm bị thiệt hại cứ theo đà năm sau tăng cao hơn năm trước. Đơn cử như: năm 2009, diện tích nuôi tôm thiệt hại là 10.153 ha; năm 2010 là 21.605 ha; năm 2011 là 29.518 ha. Lẽ ra, diện tích bị thiệt hại phải giảm do nông dân tích lũy nhiều kinh nghiệm trong quá trình nuôi, cũng như các nhà khoa học đã cho ra đời nhiều mô hình, quy trình nuôi tôm bền vững. Vậy mà… Nghịch lý đáng báo động này cần được nghiên cứu làm rõ, nếu không, ngành kinh tế được xem là mũi nhọn của tỉnh sẽ khó phát triển bền vững. Và đó sẽ thật sự là nguy cơ đối với nghề nuôi tôm và chế biến thủy sản xuất khẩu (chiếm hơn 60% nguồn thu thuế công thương nghiệp, mỗi năm đem về hàng chục triệu USD và góp phần giải quyết việc làm cho hàng trăm ngàn lao động).

Với những thách thức và việc thiếu các giải pháp trong nuôi tôm như hiện nay, nhiều người cho rằng nghề nuôi tôm chẳng khác nào... đánh bạc. Do đó, việc phân tích để làm rõ nguyên nhân, tìm ra giải pháp trong nuôi tôm lúc này là vấn đề rất cấp bách.

Lư Dũng

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005