Về xứ ba ba gai

Báo chí có lần đưa tin chuyện những người dân ven sông Hồng, sông Cửu Long bắt được ba ba nặng hơn 20 kg như chuyện lạ. Nhưng với người dân Sông Mã (Sơn La), ba ba cỡ đó chỉ là “chuyện thường ngày ở huyện”.

Anh Đỗ Đại Thắng và con ba ba gai 20 kg trong ao nhà - Ảnh: Viễn Sự

Ba ba gai trên sông Mã gần như không còn tìm thấy trong tự nhiên. Nhờ được người dân thuần dưỡng từ hơn 20 năm nay mà loài rùa mai mềm quý hiếm này đang sinh sôi trong những ao nuôi.

Hồi sinh ba ba gai sông Mã

Đầu tháng 3-2012, chúng tôi tìm đến trại nuôi ba ba gai của ông Đặng Hữu Duyên, chủ tịch Hội Nuôi ba ba gai Sông Mã và đang sở hữu con ba ba gai nặng hơn 45 kg được xem là con ba ba to nhất Việt Nam. Bên mỗi chiếc ao phủ đầy bèo Nhật Bản là những lán, trại, cầu, hố cát để ba ba lên dạo chơi và đẻ trứng vào mùa sinh sản. “Lúc mới nuôi, tôi cũng chưa rõ hết đặc tính của ba ba mà chỉ học theo cách sinh trưởng của chúng” - ông Duyên nói và cho biết thêm - Ba ba gai dễ nuôi hơn ba ba trơn, thức ăn cũng tạp hơn và đặc biệt ít kén môi trường”.

Hơn 20 năm trước, khi những con ba ba gai bé xíu vừa mới bò lên khỏi bờ cát của những triền sông Mã đã bị người dân ở đây “tóm” về bán. Đến mùa ba ba nở, số người đi săn đông lên. “Cứ như thế này có lẽ không còn con ba ba nào để bắt nữa” - ông Duyên nghĩ vậy và bắt đầu chở cát ngoài bờ sông Mã về đổ ở góc vườn, làm ổ ấp nhân tạo cho những ổ trứng ba ba mà ông tìm thấy trên những đụn cát vàng.

“Không thành công ngay đâu bởi nhiệt độ, điều kiện tự nhiên trong vườn cũng khác nhiều” - ông giải thích. Sau lần đầu tiên trứng ba ba nở với tỉ lệ 60%, ông Duyên tính đến việc xây bể và nuôi ba ba gai. Lại cất công ra sông Mã chở cát về đổ chừng 40 cm dưới đáy, xây bờ bao tạo môi trường thân quen cho những chú ba ba gai bé xíu. Tính đến nay, ông Duyên đã có hàng ngàn con ba ba lớn nhỏ trên cơ ngơi gần 2.000 m2 ao nuôi, đồng thời đúc kết được nhiều kinh nghiệm mà “giờ nhắm mắt tôi cũng có thể nói được về đặc điểm sinh trưởng, phát triển của ba ba gai”.

Cùng người con trai Đặng Thanh Hải xắn quần lội xuống ao thả ba ba, vạch đám bèo Nhật Bản, hai cha con ông Duyên tìm kiếm con ba ba nặng 45 kg nhưng quá vất vả để có thể mang nó lên bờ được. Mai của nó dài 85 cm, ngang hơn 50 cm, chân và đầu lộ rõ những gờ sần sùi vì dấu vết của thời gian, phía trước mai là một hàng gai nhô lên - đặc trưng của ba ba gai sông Mã.

Chủ cũ của con ba ba khổng lồ này là ông Trần Văn Bảo, một người nuôi ba ba lâu năm trong thị trấn. Do nó quá “quậy” trong ao nuôi của mình nên ông Bảo đã bán lại cho ông Duyên, với “kỷ niệm buồn” là bị nó “đớp” mất ngón tay cái khi bắt ra khỏi ao. Ông Bảo đã nuôi con ba ba “khủng” này được gần 20 năm từ khi bắt nó khỏi sông Mã chỉ chừng 7 - 8 kg. Theo ước tính của ông Duyên, cả sông Mã còn nhiều ba ba thì quá lắm cũng chỉ bắt được con cỡ hơn 10 kg. Nhưng giờ khắp vùng ven sông Mã đã có tới hàng chục con ba ba gai từ 20 kg trở lên.

Điều thú vị là ba ba gai càng to, càng lớn tuổi thì càng đẻ sung. Ông Duyên ước tính những con ba ba gai trên 20 kg mà ông và bạn bè đang nuôi có tuổi đời đã gần 30 năm vẫn rất khỏe mạnh, trở thành con “đầu đàn” trong việc mang lại lợi nhuận. Mỗi năm, một con ba ba gai “khủng” này có thể mang lại gần 80 triệu đồng tiền bán trứng và ba ba con.

Những ba ba gai con này hiện có giá 800.000 đ/con - Ảnh: Viễn Sự

Giàu lên nhờ nuôi con giống

Thị trấn huyện Sông Mã hay nhiều xã thuộc huyện Sông Mã (Sơn La) chính là vùng kinh tế mới của người dân Hưng Yên những năm 1960. Họ đã mang lên vùng núi non hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt này cả cây nhãn đặc sản của quê hương mình. Nhưng đường sá khó khăn nên dù trái nhãn có ngon đến đâu vẫn không đưa người dân Sông Mã thoát nghèo. Chỉ đến khi họ sống cùng con ba ba gai.

Chỉ vào ao gạch hơn 200 m2 phía trước cửa nhà, ông Duyên nói nếu tính trên diện tích sản xuất thì tỉ lệ lợi nhuận nuôi ba ba gai là vô địch. Với ao nhỏ 200 m2 ấy, đã nhiều năm gia đình ông Duyên thu về không dưới nửa tỉ đồng. Từ ao nhỏ ấy, ông Duyên đã đầu tư gần 2 tỉ đồng xây một ao nuôi rộng 1.500 m2 cho anh Hải nuôi hàng ngàn con ba ba sinh sản.

Anh Đỗ Đại Thắng, chi hội trưởng nông dân tổ 5, thị trấn Sông Mã, cũng là một gương mặt nuôi ba ba gai. Anh cho biết mỗi ký ba ba gai giống bắt ngay tại ao hiện có giá khoảng 2 triệu đồng. Những năm trước đây, ba ba con mới nở có giá khoảng 300.000 đ/con, nhưng năm ngoái thương lái từ miền xuôi, Trung Quốc sang tận nơi mua với giá 800.000 đ/con.

Theo anh Thắng, do điều kiện khí hậu ở Sông Mã thuận lợi và nguồn gen ba ba gai Sông Mã được ưa chuộng nên nhiều người nuôi ba ba từ khắp nơi đã tìm về thị trấn sơn cước này mua giống, nhờ đó mà tỉ lệ lợi nhuận tăng lên nhiều so với những người nuôi ba ba gai lấy thịt ở nơi khác. Anh Thắng được xem là một trong những người nuôi ba ba gai hiệu quả nhất ở Sông Mã: căn nhà khang trang cùng những vật dụng tiện nghi đều từ chiếc ao rộng khoảng 150 m2 mà ra.

Hầu hết chủ nuôi ba ba gai ở thị trấn Sông Mã đều rất khiêm tốn khi nói về thu nhập. Dù rất vui vẻ dẫn khách ra sau nhà chụp ảnh, cho xem hang nhân tạo để ba ba sưởi nắng và sinh sản, nhưng anh Thắng chỉ cười khi được hỏi về thu nhập từ ba ba gai. Tỉ tê mãi anh mới cho biết: năm ngoái bán được 1.000 trứng với giá 480.000 đ/quả; còn 200 trứng ấp nở được 200 con bán với giá 800.000 đ/con, chưa kể vài trăm ba ba gai đang nuôi có giá 2 triệu đồng/kg.

Sau nụ cười đôn hậu và động tác vò mớ tóc rối quen thuộc, anh Thắng nói: “Chả ai nói thật tổng thu nhập được bao nhiêu đâu, nhưng những người thu nhiều tiền nhất từ ba ba gai phải kể đến ông Duyên, ông Bảo”. Và quả nhiên, chúng tôi nhớ lại lời ông Duyên nói mà như đùa: “Vào mùa ba ba con nở, thương lái Trung Quốc đến mua tấp nập, khi họ trả những mớ tiền mặt, tôi nhìn cứ ngỡ đó là tiền giả! Nhiều đến không tưởng tượng được!”.

Bà Nguyễn Thị Hoa, phó trưởng Phòng Nông nghiệp & phát triển nông thôn huyện Sông Mã, cho biết cả huyện có gần 300 hộ nuôi ba ba gai, trong đó hơn 10 hộ nuôi quy mô lớn với mức lợi nhuận mỗi năm 2 - 5 tỉ đồng. Người có diện tích ao nuôi ba ba gai lớn nhất hiện nay của huyện Sông Mã là ông Bùi Minh Châu với gần 8.000 m2 ao nuôi.

Bây giờ dọc bờ sông Mã hiền hòa là hàng trăm trang trại nuôi ba ba gai với diện tích vài ngàn mét vuông đang mọc lên. Buổi chiều, khi vầng mặt trời đỏ rực treo trên ngọn bụi tre sông Mã, những người già trong hội nuôi ba ba gai lại cùng nhau đi bộ qua cầu Sông Mã vừa để thăm ao nuôi vừa tập thể dục.

“Trước đây ba ba gai được phân bổ rộng rãi ở thượng nguồn các dòng sông và khu vực rừng Tây Bắc và Trường Sơn, nhưng do đánh bắt quá mức nên dẫn đến cạn kiệt. Việc các hộ dân ở thị trấn Sông Mã và một số vùng khác ở Tây Bắc nhân giống và nuôi ba ba gai để bán con giống là việc rất đáng khuyến khích. Dưới góc độ một nhà nghiên cứu sinh học, tôi cho rằng việc bảo tồn loài ba ba này là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, tôi được biết những người nuôi ba ba gai ở Sông Mã đến nay chủ yếu nhân giống để bán con, còn nuôi ba ba thương phẩm cũng chưa nhiều và không hiệu quả bằng và đa số bán cho thương lái Trung Quốc. Nếu chúng ta nuôi thương phẩm thành công với số lượng lớn thì lúc đó lợi nhuận sẽ còn tăng nhiều” - Phó giáo sư LÊ NGUYÊN NGẬT (chuyên gia nghiên cứu về bò sát, nguyên giảng viên khoa sinh học Trường đại học Sư phạm Hà Nội).

VIỄN SỰ - HOÀNG ĐIỆP

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005