Để con tôm "ôm" cây lúa

Sản xuất theo mô hình tôm - lúa là hướng đi bền vững.

Sau khi chuyển đổi sang nuôi tôm vài năm, nông dân Bạc Liêu lại than khó vì con tôm đỏng đảnh. Hôm nay nổi đầu vì thiếu ô xy, ngày mai lại biếng ăn nằm bờ, thân đóng rong đòi nước sạch… Những khó khăn ấy làm nông dân "chạy vắt chân lên cổ", có bao nhiêu vốn liếng, thậm chí phải vay nóng bên ngoài đều đổ vào con tôm.

Tình ca tôm – lúa

Đến nay, tôi vẫn không thể nào quên gương mặt khắc khổ của ông Đỗ Đính ở khóm 3, phường 2 (TP.Bạc Liêu). Chỉ sau hai trận tôm chết, mọi thứ trong nhà ông đều phải bán sạch. Căn nhà tường mới xây được phân nửa, chưa kịp hoàn thiện vì đang đợi trúng vụ tôm sẽ xây tiếp, giờ kêu bán chẳng ai mua. Gió từ cửa sau lùa ra cửa trước khiến thân ông co ro càng thêm khốn khổ. Ông ước gì được khóc một lần cho đã, nhưng khóc không nổi vì bao đêm thức trắng. Ông Đính ngậm ngùi nói: "Phải chi vừa làm một vụ tôm, vừa làm một vụ lúa thì đâu đến nỗi. Trước đây làm lúa khó khăn thật, nhưng cũng không phải chịu cảnh đói, nợ nần, trốn chui trốn lủi như bây giờ".

Không riêng gì ông Đính, từ năm 2004, chuyện nợ nần vì con tôm đã xôn xao ở tỉnh Bạc Liêu. Ở nhiều xã thuộc vùng Nam Quốc lộ 1A, người nuôi tôm nợ các ngân hàng lên đến hàng trăm tỷ đồng,nhà nào cũng rơi vào khung nợ xấu. Do không có vốn đầu tư, nhiều hộ liều mình đua nhau cải tạo ao đầm bằng thuốc trừ sâu, các loại hóa chất cấm, khiến môi trường bị ô nhiễm nặng nề. Khi xổ nước vào, cá - tôm tự nhiên không sống nổi; ném cục đất lên bờ, cây cỏ chết khô. Đất mẹ nổi giận, thả tôm post xuống bao nhiêu chết sạch bấy nhiêu, nợ chồng nợ, khổ chồng khổ, nhiều gia đình thân ở nhà lầu mà phải đi mượn tiền mua gạo. Những năm sau đó, hàng chục ngàn hecta nuôi tôm bị bỏ trống, chính quyền tỉnh Bạc Liêu phải ra nghị quyết, vận động các ngân hàng tái đầu tư, người không có khả năng nuôi tiếp thì cho thuê đất hoặc chuyển đổi mô hình sản xuất khác ngoài con tôm…

Đến lúc này, nhiều người mới hồi tưởng về cây lúa và mong quay lại cái thuở "đồng vàng" khi giá lúa tăng vùn vụt. Nhưng lỡ "ôm tôm" rồi… Vậy là nông dân Bạc Liêu lại mày mò tìm phương án bắt "chàng" tôm sống chung với "nàng" lúa. Sự kết đôi này tuy gặp không ít khó khăn, nhưng rồi chúng vẫn sống hạnh phúc bên nhau, làm cho năng suất lúa vượt hơn 6 tấn/ha, còn "chàng" tôm sống trên đất lúa sức khỏe cũng "ổn" hơn, bà con không phải tốn bạc triệu cho việc chữa bệnh, cải tạo ao đầm.

Hồi đó, các nhà khoa học cho rằng, với tình hình biến đổi khí hậu, nước biển dâng như hiện nay sẽ làm cho nhiều đồng lúa bị xâm nhập mặn thì sự kết hợp giữa con tôm và cây lúa là một phát minh rất kịp thời và sáng tạo của nông dân. Và đây là một trong những mô hình sản xuất bền vững.

Nhìn lại chặng đường chuyển đổi cơ cấu sản xuất, nông dân Bạc Liêu phải trả một giá quá đắt cho con tôm. Đó là nguyên nhân của sự phát triển quá "nóng" khi nhiều nơi vẫn chưa hội đủ các điều kiện cần và đủ. Ngay cả vùng chuyên nuôi tôm phía Nam Quốc lộ 1A, đến nay vẫn chưa đầu tư được hệ thống thủy lợi hoàn chỉnh. Hoặc ở vùng Bắc Quốc lộ 1A, vào những tháng đầu năm, nông dân lại muốn kéo nhau đi phá đập để cứu con tôm khỏi chết khát. Nếu cứu tôm thì lúa chết, khi vẫn còn hàng chục ngàn hecta chuyên lúa nằm phía trong vùng Bắc vẫn chưa thu hoạch. Hơn 10 năm gắn bó với con tôm, nông dân vẫn chưa làm chủ được quy trình sản xuất sao cho an toàn, giảm thiểu tối đa thiệt hại; cũng như không chủ động được đầu vào lẫn đầu ra, luôn phải ứng phó với sự nghiệt ngã của thị trường. Đơn cử như năm 2008, giá tôm giảm chỉ còn 55.000 - 60.000 đồng/kg, khiến người nông dân dù trúng mùa mà vẫn khóc. Đến nay, bài toán phát triển bền vững cho con tôm vẫn chưa có lời giải…

Chuyện con tôm làm xáo trộn đời sống ở vùng nông thôn kể ra cũng xót xa lắm. Vì con tôm mà người ta sẵn sàng lén lút thả nước thải ở ao tôm bị bệnh ra kênh nội đồng dù biết chắc rằng hộ liền kề khi lấy vào là lãnh đủ. Lợi nhuận của con tôm khiến nông dân thù hằn, mâu thuẫn lẫn nhau chỉ vì chuyện xả nước. Dần dần, các vùng quê thưa thớt những rạp cưới được kết bông bằng lá dừa, dựng cây chuối hai bên cửa, cảnh chèo xuồng giúp nhau đi mượn bàn ghế đãi tiệc cũng không còn, bởi tất cả đều dành cho việc chăm sóc tôm. Thậm chí, ngày cúng cơm cho người đã khuất, những bao thư đựng tiền cũng được gia chủ vô tư xòe tay lấy như đi đám cưới, thay vì trước đây là vài chai rượu, mấy lạng thịt heo, con gà... Con tôm đã làm cho người nông dân ứng xử theo kiểu kinh tế thị trường, nghĩ lại cũng thấy chạnh lòng…

Đôi lúc khổ quá, nhiều người cứ lôi con tôm ra chửi, rồi thề thốt sẽ không nuôi tôm nữa. Nhưng con tôm có tội gì đâu? Chẳng những có công mà còn mang lại kỳ tích nữa là khác. Chỉ tính riêng việc nộp ngân sách hàng năm thôi, con tôm nguyên liệu cũng đóng góp gần 200 tỷ đồng, chiếm hơn 60% nguồn thu thuế công thương nghiệp và đem về vài chục triệu đô la Mỹ kim ngạch xuất khẩu cho tỉnh Bạc Liêu. Hàng trăm ngàn lao động được tạo việc làm, có thu nhập ổn định từ con tôm. Do vậy, con tôm vẫn trở thành đối tượng đóng góp tích cực cho sự tăng trưởng của tỉnh. Còn chuyện nuôi tôm thất bại là do cách ứng xử vô cảm của con người với tự nhiên, thiếu đầu tư, thiếu định hướng và cả những giải pháp mang tầm chiến lược.

Nhìn lại một chặng đường chuyển đổi sản xuất từ trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm, nhiều người đã bắt đầu nhận ra những khó khăn không thể lường trước. Bắt con tôm post "nhỏ như cọng cỏ" bỏ xuống ao không chỉ cho ăn, đánh thuốc là xong mà nó còn liên quan đến sự hợp tác, ý thức của cả cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường sinh thái, sự liên kết từ cánh đồng đến nhà máy, sự sẻ chia của những ngành có trách nhiệm để nông dân không phải "tự bơi".

Chuyển đổi sản xuất, người nông dân được gì, mất gì…, đáng để suy nghĩ! Tỉnh ủy Bạc Liêu đang chuẩn bị ban hành một nghị quyết gắn với những cơ chế, chính sách phát triển riêng cho con tôm, cây lúa ở vùng Nam và Bắc Quốc lộ 1A. Nghe tin này nông dân ai cũng mừng và tin tưởng vào một bản tình ca tôm - lúa làm vui cả xóm làng sẽ được xướng lên cho 15 năm tiếp theo. Nghĩ đến cảnh này, lòng tôi vui mừng khôn tả…

Lư Dũng

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005