Trắng đêm "săn" cá chình sông Cái

Cá chình - loài "danh ngư" thường xuất hiện dày trên khúc sông Cái trải dài từ đập Tam Giang đến kè Bình Thạnh thuộc huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Nghề xúc chình đã hình thành.

Đông đảo người dân khai thác cá chình giống trên sông Cái.

Cá chình đã từng là nguồn thực phẩm quan trọng từ thời Hy Lạp và La Mã cổ đại. Một cái ao đầy cá chình lúc ấy là biểu tượng của sự giàu có. Giờ đây, loài "danh ngư" này thường xuất hiện dày trên khúc sông Cái trải dài từ đập Tam Giang đến kè Bình Thạnh thuộc huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên.

Tháng 4, có khi cả ngàn người dân chen chân, dầm mình suốt đêm dọc theo đôi bờ khúc sông này để thu "lộc" chình giống.

Trắng đêm trên "dòng sông cá chình"

Màn đêm buông xuống. Chuông nhà thờ Mằng Lăng ngân vang giữa không gian xóm làng tịch mịch, yên ả bên dòng sông Cái. Đây cũng là lúc hàng trăm người dân, có cả già, trẻ, gái, trai kéo nhau về bãi cát Bình Phú, Hội Phú và đập Tam Giang tung bọt trắng xóa. Ánh đèn pin rọi nhấp nháy dày trên khúc sông thơ mộng. Mọi người vào vị trí đã "xí chỗ" trước đó, bắt đầu hì hục dưới làn nước lạnh ngập đến đầu gối hoặc tới bụng để xúc chình.

Ông Nguyễn Văn Tuấn - Chủ tịch UBND xã An Thạch – nói với tôi: Thường thì mùa khai thác cá chình giống từ tháng 11 đến tháng 2 âm lịch năm sau. Nhưng ba mùa trước cá thưa thớt, năm nay cá xuất hiện khá muộn và khá dày. Hằng đêm có hơn 300 người dân xúc cá chình, cao điểm có cả ngàn người dân đứng chen chúc xúc chình dọc hai bên bờ sông. Nhiều cán bộ xã cũng tham gia xúc chình để cải thiện đời sống kinh tế gia đình...

22 giờ đêm dưới chân đập Tam Giang, hàng chục người dân vẫn còn sục sạo xúc chình. Phương tiện xúc cá chình chỉ là tấm lưới mùng chừng 1 x 2 mét đính vào hai thanh tre hoặc gỗ tròn, một sợi xích nhỏ hoặc chì buộc theo chiều dài tấm lưới để giữ lưới được căng.

Nghề xúc chình giống khá đơn giản nhưng phải có hai người nắm giữ thanh cây ở hai đầu lưới, khom người xúc một đầu lưới xuống nước rồi kéo lên. Sau đó, một người bật đèn pin rọi vào lưới, người kia quan sát thấy có cá chình thì dùng vợt nhỏ xúc, chuyển vào xô đựng.

Cá chình giống nhỏ như cây kim may hay cây tăm, thỉnh thoảng mới có con to bằng đầu đũa và chúng bơi ngược dòng sông. Dân ở đây ví cá chình giống trên sông Cái như món "lộc" trời ban tặng hằng năm.

Anh Nguyễn Ngọc Dũng (SN 1968, ở Hội Tín, xã An Thạch) tay xúc chình, miệng nói: "Chúng tôi như mèo rừng, ngày ngủ đêm thức, dù tay chân mỏi rã rời, tê cóng nhưng phải nhẫn nại chịu đựng cái lạnh canh thâu với trên sương, dưới nước, có khi mưa gió ào ào, để xúc chình giống. Đêm nào có "lộc", gặp luồng cá chình thì làm liên tục đến 5 giờ sáng cũng được 800-1.000 con, bán được vài triệu đồng. Nếu chỉ xúc vài tiếng thì mỗi cặp (hai người) trung bình được từ 200-300 con; song cũng có rất nhiều người không gặp luồng cá và chỉ xúc được vài chục con/đêm".

Dù phải dầm lạnh canh thâu, nhưng bù lại "săn" cá chình giống có đêm kiếm được tới vài triệu đồng.

Hiện giá chình giống hạ từ 3.000 đồng xuống còn 2.000 đồng/con, nhưng vẫn còn cao hơn gấp đôi so với năm trước, nên bà con có thu nhập khấm khá.

Bà Nguyễn Thị Hoa (thôn Hội Tín) nói: "Có đêm, tui cùng một người khác xúc nhiều nhất được 400 con. Tính ra mỗi vụ "lộc" chình giống, trừ chi phí, tui cũng kiếm được 20 triệu đồng, hơn hẳn tiền công đi làm thuê, làm mướn ở vùng nông thôn này!".

Sau một đêm thức trắng "săn" cá chình giống trên sông Cái, ngày mới, bà con lại hồ hởi đem bán tại 2 cơ sở thu mua ở thôn Hội Tín. Nhiều người dân ở đây, như các anh Nguyễn Ngọc Dũng, Nguyễn Tấn Khảnh, bà Nguyễn Thị Hoa, chị Võ Thị Linh... đã "xúc" lên tiền triệu trong một đêm "săn" chình giống.

Chị Phạm Thị Phụng - người chuyên thu mua chình giống - cho biết: "Những ngày sau bão số 1, cá chình giống xuất hiện "rộ" trên sông Cái, bình quân tôi thu mua được hơn 10.000 con/đêm, đóng thùng ôxy vận chuyển đi tiêu thụ ở các đại lý lớn tại TPHCM và Đà Nẵng".

Người "khai sinh" nghề xúc chình giống

Hai đêm "ăn sương", lặn lội ở Phú Hội, Hội Tín, tôi lần tìm ra manh mối và gặp được "thủy tổ" nghề xúc cá chình giống trên sông Cái. Ông tên Nguyễn Văn Lam - SN 1954, quê gốc Nghệ An, năm 1987 vào định cư ở Hội Tín, xã An Thạch. Hơn 25 năm gắn bó với công trình Trạm thủy nông Tam Giang (nay là Văn phòng đại diện Trạm thủy nông Tuy An), ông Lam am tường nhiều loài thủy đặc sản sinh sống trên dòng sông Cái.

Đêm trong ngôi nhà ba gian cũ kỹ ở gần đập Tam Giang, ông Lam nhớ lại bên tách trà: "Hơn 10 năm trước, cùng với tôm càng, cá sảnh, ba ba, cá vược, cá mương, nguồn cá chình hoa (Anguilla marmorota), dân địa phương gọi là cá chình bông, trên sông Cái dồi dào vô kể, nhiều con to 5-7kg.

Cá chình giống thì thân nhớt, trông giống con rắn và bơi lúc nhúc như giun; tuy nhỏ nhưng chúng rất khỏe, có thể trườn lên thân đập cao 1-2m. Lúc ấy, cá chình giống không ai mua nên không có giá trị.

Sau mỗi mùa mưa lũ và mỗi lần đóng cống xả cát đập Tam Giang, tôi lấy xô xúc cá chình hàng chục kilôgram đem nấu... cho heo ăn.

Từ những năm 2002-2003, tôi là người đầu tiên trong cả nước xúc cá chình giống để bán cho các nhà khoa học ở Viện Sinh học nhiệt đới tại TPHCM, Trường Đại học Nông lâm TPHCM, Trung tâm Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III Nha Trang (nay là viện)... để nuôi thử nghiệm.

Thời điểm ấy, chình giống bán 400.000 đồng/kg (khoảng 6.000-8.000 con). Mỗi lần đóng thùng bán từ 10-15kg cá chình giống, thu 4-6 triệu đồng.

Sau khi nuôi thử nghiệm thành công, các viện nhân rộng phong trào ương nuôi cá chình hoa trong ao hồ ở một số tỉnh miền Trung và miền Nam.

Và khi có "đầu ra", người dân sinh sống ở ven sông đã đổ xô làm nghề xúc cá chình giống để cung ứng cho người nuôi cá chình thương phẩm trong cả nước. Từ đó, "danh ngư" cá chình giống sông Cái nổi tiếng khắp nơi.

Vì công việc quản lý đập Tam Giang, mấy năm sau tôi "giải nghệ" nghề xúc và mua chình giống đem bán. Còn dân cả làng An Thổ, Bình Hòa (xã An Dân), Hội Phú (xã An Ninh Tây), Hội Tín (xã An Thạch) ở ven sông Cái đã hình thành nghề chuyên nghiệp khai thác cá chình giống.

Bây giờ, không chỉ hành nghề ở địa phương, sau mùa mưa bão, họ còn kéo nhau đi xúc cá chình trên sông Đà Rằng (TP.Tuy Hòa), các sông ở tỉnh Bình Định, Khánh Hòa...".

Nguy cơ tuyệt chủng

Theo các nhà khoa học, cá chình là loài di cư, cá mẹ đẻ ở biển sâu, cá con sau khi nở trôi dạt vào bờ biển, cửa sông và lớn lên trên sông. Khi trưởng thành, cá lại di cư ra biển sâu để đẻ.

Cá chình ngoài tự nhiên chỉ phân bổ ở một số con sông ở miền Trung, như sông Ngàn Phố (Hà Tĩnh), sông Hương (Thừa Thiên - Huế), sông Trà Khúc (Quảng Ngãi), sông Cái, sông Ba (Phú Yên), đầm Châu Trúc (Bình Định)...

Hiện chưa có nước nào nghiên cứu thành công việc sinh sản nhân tạo cá chình. Trong khi, cá chình là loài thủy đặc sản cao cấp, thịt thơm ngon, giá trị dinh dưỡng rất cao và còn là một vị thuốc bổ dưỡng. Các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Indonesia... là thị trường tiêu thụ cá chình rất sôi động và giá cả cao ngất ngưởng từ 70 - 100USD/kg; riêng Nhật Bản phải nhập thêm hàng chục ngàn tấn cá chình/năm.

Tại Việt Nam, nông dân cần số lượng lớn cá chình giống để thả nuôi ao hồ và giá cá chình thương phẩm liên tục tăng cao, 450.000 - 500.000 đồng/kg. Chính "hấp lực" này khiến người dân ở miền Trung nói chung, ở ven sông Cái, tỉnh Phú Yên nói riêng, không chỉ tận thu cá chình giống, mà còn ồ ạt hành nghề châm điện tận diệt cá chình thịt trên các sông, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng loài cá này.

Không phải ngẫu nhiên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải mới đây đã ký quyết định phê duyệt Đề án "Bảo tồn các loài thủy sinh quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2020", trong đó có việc bảo tồn cá chình, đặc biệt là cá chình hoa trên sông ở tỉnh Phú Yên và Thừa Thiên - Huế. Đã đến lúc ngành chức năng Phú Yên và nhiều địa phương có cá chình sớm có giải pháp quản lý và hướng dẫn cho người dân khai thác hợp lý cá chình giống trên sông Cái, nhằm bảo vệ nguồn lợi này được bền vững, lâu dài.

Lưu Phong

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005