Nô lệ trên tàu cá Thái Lan

Tờ Global Post, qua một cuộc điều tra kéo dài ba tháng, vừa phanh phui những góc tối khủng khiếp của ngành công nghiệp thủy sản trị giá hàng tỉ USD của Thái Lan: nô lệ khổ sai.

Một lao động nhập cư làm việc trên một tàu cá Thái Lan ở Sattahip, thuộc tỉnh Rayong - Ảnh: AFP

Năm ngoái, báo cáo viên Joy Ezeilo của Liên Hiệp Quốc, sau chuyến thăm Thái Lan, đã khẳng định tình trạng lao động bị cưỡng bức là vô cùng phổ biến trong ngành đánh cá nước này, thậm chí còn được sự tiếp tay của lực lượng cảnh sát.

“Nó không giống như giám sát nhà thổ, các nhà máy... sự lao động cưỡng bức ở đây diễn ra ngoài biển - chuyên gia cấp cao Lisa Rende Taylor thuộc Dự án về buôn bán người của Liên Hiệp Quốc nhận định - Nó là một thế giới nơi thuyền trưởng là vua. Một số cố kiếm nhiều tiền bằng cách bắt các lao động làm việc cả ngày và cho mình quyền đối xử độc ác tùy thích”.

Thảm họa và lòng tham

Sakho là một nô lệ may mắn trốn trở lại được quê nhà Campuchia cuối năm ngoái sau hai năm bị cầm tù. Anh cùng con trai và hai người cháu đã bị bán với giá 650 USD. Những kẻ môi giới hứa giúp họ một công việc ổn định ở một nhà máy cá đóng hộp. Nhưng rồi họ bị đưa sang Thái Lan, bị đẩy lên một chiếc thuyền gỗ thẳng ra vùng biển mà luật pháp không thể chạm tới.

“Chúng tôi phải làm việc liên tục, không được trả lương, dù bệnh tật hay nôn mửa, đôi khi phải làm hai ba ngày liền” - anh Sakho, 39 tuổi, nhớ lại. Tất cả họ phải tuyệt đối tuân theo lời của tay thuyền trưởng luôn lăm lăm khẩu súng ngắn K-54, kẻ đã từng rạch mặt một thuyền viên trước mặt thủy thủ đoàn. 20 giờ làm việc mỗi ngày, họ bị buộc phải đánh bắt và phân loại thủy sản dưới ánh nắng mặt trời thiêu đốt.

Nhưng những gì đánh bắt được không dành cho họ. “Thị trường hải sản Thái Lan chủ yếu xuất khẩu. Thử làm phép tính và chúng ta sẽ biết ngay số thủy sản này được xuất khẩu đến những nước nào” - Rende Taylor nói.

Mỹ là nước đứng thứ hai trong tiêu thụ hải sản của Thái Lan với hơn 2,5 tỉ USD vào năm 2011. Nước tiêu thụ hàng đầu hải sản từ Thái Lan là Nhật Bản.

Điều trớ trêu là các bên liên quan đều cho rằng rất khó để quản lý nguồn gốc những hải sản “đen” được đánh bắt bởi sức lao động của nô lệ. Các nhà xuất khẩu nói rằng họ không có quyền hạn gì với những đối tác cung cấp nguyên liệu cho họ. “Chúng tôi chỉ có quyền với các thành viên chứ không phải các con tàu hay thủy thủ”, Tổng thư ký Hiệp hội Thực phẩm đông lạnh Thái Lan Arthon Piboonthanapatana giải thích. Những nhà nhập khẩu Mỹ cũng chấp nhận bó tay trong việc theo dõi nguồn hàng.

Không chỉ vậy, nhu cầu sử dụng nô lệ cũng bắt nguồn từ những chuyển biến của ngành ngư nghiệp Thái Lan. Tỉ lệ đói nghèo giảm mạnh ở nước này hai thập niên qua đã khiến lượng ngư dân trở nên thiếu hụt nghiêm trọng khi nhiều người không cần phải mạo hiểm cuộc sống trên các tàu đánh bắt xa bờ. Trong khi đó, sự cạn kiệt hải sản do đánh bắt quá mức đã đẩy các con tàu phải mỗi ngày đi xa hơn, thậm chí đến tận Somalia, để tìm các loại hải sản giá trị hơn như mực, cá thu.

Do thiếu hụt hơn 70.000 lao động cùng áp lực tài chính, giá nhiên liệu, chi phí tăng..., các chủ tàu đã phải tìm đến các lao động “miễn phí”. Ban đầu đó chỉ là các vụ bắt cóc thanh niên trong nước, nhưng sau đó nguồn lao động chủ yếu đến từ nước ngoài, cụ thể là các vùng giáp ranh biên giới với Myanmar và Campuchia. Cuộc sống nghèo khổ và khắc nghiệt đã khiến nam giới những khu vực này không mảy may nghi ngờ lời dụ dỗ của những kẻ môi giới.

“Ở làng tôi chỉ kiếm được 1,5 USD cho một ngày lao động. Họ hứa cho tôi công việc với mức lương 260 USD/tháng ở một nhà máy Thái Lan. Con tôi vừa chào đời lại bị mắc bệnh tim, làm sao tôi có thể từ chối” - anh Sakho nói.

Không ai thật sự biết có bao nhiêu nô lệ đang bị giam giữ ngoài khơi hay số tàu cá sử dụng lao động cưỡng bức. Sự quản lý lỏng lẻo đến mức các quan chức Thái Lan thậm chí cũng không chắc về số lượng tàu và thủy thủ đánh cá hợp pháp. Các tổ chức chống buôn người ước tính số nô lệ đánh cá lên đến hàng ngàn người, còn Tổ chức Mirro đặt tại Bangkok khẳng định số nô lệ chiếm một tỉ lệ không thể tưởng tượng được trên tổng số 250.000 thủy thủ của Thái Lan.

Bên cạnh đó, Tổ chức Di trú thế giới năm 2011 cho biết hơn một nửa số tàu đánh cá toàn cầu không có đăng ký. Những chiếc “tàu ma” thường sao chép hoàn toàn một chiếc tàu đánh cá hợp pháp, từ giấy tờ đến hình thức. “Nếu một chủ tàu có 10 tàu thì bốn chiếc hợp pháp, trong khi sáu chiếc khác là được “nhân bản”, một quan chức Thái Lan cho biết. Những giấy tờ giả, gồm giấy đăng ký tàu và thủy thủ, nhật ký hải trình, đều dễ dàng qua mặt cảnh sát hàng hải. Nếu bị hải quân hỏi thăm thì đã có mức giá hối lộ.

“Nếu hải quân Indonesia muốn bắt thuyền, bạn phải hối lộ họ 10 triệu rupiah (khoảng 1.000 USD). Còn ở Thái Lan mức giá là 20.000 baht (khoảng 650 USD). Bạn có thể đút lót ngay tại chỗ rồi tiếp tục đánh cá, hoặc đưa tiền khi bị kéo vào bờ. Nhưng kiểu nào cũng phải hối lộ họ thôi”, một chủ tàu tiết lộ.

Cuộc sống tuyệt vọng và những cuộc tẩu thoát

Cuộc sống nô lệ bắt đầu bằng một giao kèo trong đó ghi món nợ mà những thanh niên trót dại không thể nào trả nổi. Còn những tay buôn người nhận được 600 USD cho mỗi lao động. Các thuyền trưởng có quyền chọn trả công cho các nô lệ, cầm tù họ hoặc bán lại như một món đồ.

Một nhân viên thuộc Bộ An ninh con người và phát triển xã hội Thái Lan cho biết qua một số vụ truy quét, cảnh sát đã phát hiện danh sách dài dằng dặc những nô lệ và số tiền họ nợ. “Họ còn lưu danh sách những người bỏ trốn và bị bắt lại. Nếu trốn và bị bắt lại lần đầu nợ sẽ bị tăng gấp đôi, lần tiếp theo là tăng gấp ba. Thậm chí nếu không bỏ trốn họ cũng không tài nào trả được nợ”, nhân viên này cho biết.

Một khi lên tàu, họ bắt đầu cuộc sống mà như nô lệ Jord mô tả là một cuộc chiến đấu liên tu bất tận với điều kiện khắc nghiệt, bị đánh đập và cả nguy cơ bị giết chết. “Nhiều năm trước tôi chứng kiến cả một toán thủy thủ nước ngoài bị bắn chết - Da, một thủy thủ người Thái 39 tuổi nhưng từng trải hơn 20 năm trên biển, kê: - Tổng cộng 14 người. Họ đã lênh đênh năm năm mà không được trả tiền. Sếp không muốn bỏ tiền nên bắt họ xếp hàng dọc mạn tàu và bắn từng người một”. Da là người quăng xác xuống biển và dọn dẹp hậu quả.

Các vụ giết nô lệ rất phổ biến. Trong bảy cựu nô lệ được tờ Global Post phỏng vấn ở Thái Lan và Campuchia, bốn người từng chứng kiến tận mắt ít nhất một vụ thanh toán nô lệ. 60% nô lệ được nhóm chống buôn người của Liên Hiệp Quốc giải cứu trong năm 2009 cũng thừa nhận điều tương tự. Nếu không bị bắn chết thì những nô lệ cũng chết mòn trên tàu. Thời gian làm việc trung bình 18 - 20 giờ mỗi ngày và chỉ sau khi cá đã được phân loại và lưới được vá họ mới được phép ngủ, ngay trên sàn tàu. Bữa cơm hằng ngày chỉ là cháo với một chút thịt bằm. Suy dinh dưỡng và mất nước dần dần biến các nô lệ thành những thây ma. Chưa kể họ cũng bị đánh đập, điều thường xảy ra với các nô lệ Campuchia và Myanmar do bất đồng ngôn ngữ dẫn đến hiểu lầm.

Có người mất 10 năm lênh đênh trên biển, bị bán lại không biết bao nhiêu lần, nhưng cũng có một số ít may mắn trốn thoát.

Nhưng câu chuyện vượt ngục của nô lệ Sanh, người Myanmar, và hai người bạn còn nguy hiểm hơn khi họ trốn xuống một hòn đảo của Thái Lan năm 2010. Sau khi thoát khỏi sự truy đuổi của chủ tàu, họ phải bơi qua hai hòn đảo để vào bờ. “Đói và khát, tôi luôn nhủ thầm phải tiếp tục bơi. Ngừng lại có nghĩa là chết”, Sanh kể.

Chỉ hai người vào được đến bờ. Sanh sống lây lất trên bờ biển Thái Lan trong hơn nửa tháng, thậm chí xin cảnh sát bắt giữ nhưng bị từ chối. Anh cùng người bạn Myanmar sau đó được chuyển đến cơ quan nhập cư Thái Lan và hiện đang sống tại Bangkok.

Sở dĩ tình trạng đánh bắt cá lậu và lao động cưỡng bức tồn tại là dựa vào dây chuyền cung ứng hải sản bắt đầu từ những vùng biển sâu ngoài khơi. Ở đó, những “tàu mẹ” cỡ lớn vừa đóng vai trò là kho lưu trữ hải sản vừa cung cấp nhiên liệu, nhu yếu phẩm và thậm chí nô lệ cho các tàu cá để thay thế những người đã bỏ mạng.

Hầu hết hải sản, hợp pháp hay do nô lệ đánh bắt, đều đi qua cùng quá trình từ tàu cá, tàu mẹ đến những người thu mua trên đất liền, các nhà máy chế biến, nhà xuất khẩu, nhập khẩu và cuối cùng là bán ra các siêu thị hay nhà hàng. Nhưng một khi hải sản đã được đưa vào kho đông lạnh của tàu mẹ để đưa về đất liền, không ai có thể biết được đâu là nguồn gốc của chúng.

NGÔ HẠNH

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005