Bùn đáy ao cá tra - Không còn là nỗi ám ảnh

“Dùng bùn đáy ao cá tra để trồng một số cây nông nghiệp như lúa, bắp, nhãn, … không những có thể nâng cao cao trình đất, tăng năng suất cây trồng, giảm chi phí ph ân bón, mà còn góp phần hạn chế tối đa những tác động tiêu cực đối với môi trường”- đó là những chia sẻ rất đỗi chân tình của hầu hết nông dân vùng ĐBSCL đã sử dụng bùn từ đáy ao nuôi cá tra để bón cho cây trồng của họ.

Bùn đáy ao không còn là “đồ bỏ”

Nghề nuôi cá tra đã có từ lâu ở ĐBSCL, nhưng nó mới trở thành một ngành sản xuất quan trọng từ năm 2000 trở lại đây, với mức tăng trưởng khoảng 15 – 20% mỗi năm, sản phẩm được XK sang hơn 100 quốc gia trên thế giới. Sản lượng cá tra đã tăng từ 265.000 tấn năm 2004 lên đến hơn 1,3 triệu tấn vào năm 2011.

Việc nuôi cá tra mang lại cho người dân rất nhiều lợi ích, cho nền kinh tế đất nước nhiều tỷ đôla; song, nó cũng đưa vào môi trường một lượng chất thải không hề nhỏ, trong đó phần lớn là bùn đáy ao. Theo nghiên cứu của Khoa Thủy Sản, Đại học Cần Thơ, bùn đáy ao hình thành từ nhiều nguồn: thức ăn cho cá dư thừa; phân và chất bài tiết từ cá; thuốc, hóa chất; chất lơ lửng; đất xói mòn, …Ước tính để sản xuất 1,5 triệu tấn cá nguyên liệu, sẽ có 8 – 9 triệu tấn bùn đáy ao thải ra môi trường.

Theo anh Trần Văn Lắm, Trưởng trạm Thủy sản huyện Thanh Bình, Đồng Tháp, nhiều công ty và nhất là người nuôi quy mô nhỏ, không đủ điều kiện xây dựng ao chứa bùn thải ở vùng nuôi. Từ các ao nuôi, phần lớn bùn đáy chưa qua xử lý sẽ thải trực tiếp ra sông. Chính lượng bùn này cùng với nước thải là những tác nhân làm suy giảm chất lượng nước sông. Hơn nữa, trong bùn đáy chứa nhiều khí độc (NH3, H2S, CH4, …) làm giảm oxy trong nước, giảm chất lượng môi trường nuôi, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cá.

Theo nghiên cứu của Dự án Nuôi trồng Thủy sản Bền vững theo Tiêu chuẩn Thương mại (SEAT), hiện nay có nhiều phương pháp xử lý bùn đáy ao nuôi cá tra, như bơm đến ao chứa, bơm đến vườn, bơm đến nơi cấp/thoát nước, bơm đến ruộng lúa/mương vườn, … Trong đó, hai cách đầu tiên được khoảng 33 – 45% người nuôi áp dụng.

Tuy bùn đáy ao nuôi cá tra có nhiều mặt tiêu cực, song nó cũng chứa lượng lớn các chất dinh dưỡng rất tốt cho sự tăng trưởng của cây trồng. Các chuyên gia khuyến cáo người dân nên sử dụng bùn đáy ao cá tra làm nguồn phân bón hữu cơ cho hoa màu, cây ăn quả, góp phần tăng năng suất cây trồng, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường.

Trong vài năm gần đây, nhờ tận dụng bùn thải, năng suất cây trồng của nhiều nông dân khu vực ĐBSCL tăng đáng kể. Theo nhiều hộ dân, bùn đáy ao giờ “rất hiếm”, đôi khi không đủ để bơm cho rẫy hoặc vườn cây ăn trái của họ, vì nhiều người cần nhưng bùn lại ít.

Năng suất và lợi nhuận tăng bất ngờ

Anh Lắm cho biết, huyện Thanh Bình là nơi có truyền thống làm rẫy lâu năm. Trong những năm gần đây, từ khi được khuyến cáo sử dụng bùn đáy ao nuôi, năng suất và lợi nhuận từ lúa, cây ăn trái và hoa màu tăng rõ rệt, người dân nơi đây rất phấn khởi.

Anh Trần Sol Ri ở ấp Nam, xã Tân Thạnh, huyện Thanh Bình, Đồng Tháp, cho biết, gia đình có 10 ha đất trồng bắp cách ao nuôi cá tra của công ty Tô Châu một bờ đất (khoảng 20 cm). Sau mỗi vụ nuôi, ao nuôi này phải nạo vét bùn lắng tụ dưới đáy ao để cải tạo chuẩn bị cho vụ nuôi mới. Anh Ri xin bùn này để bón cho 5 ha bắp. Sau 2,5 – 3 tháng, đến thời gian thu hoạch, so sánh với 5 ha còn lại không bón bùn, khu vực bắp có bón bùn đáy ao đạt năng suất 1,3 tấn. Với giá bắp khoảng 5.800 đồng/kg, lợi nhuận anh Ri đạt được tăng khoảng 600.000 đồng/ha so với trước đây. Ngoài ra, do có sử dụng bùn đáy ao, anh Ri còn giảm được 15% lượng phân hóa học bón cho bắp, tiết kiệm được từ 700.000 đến 720.000 đồng/ha tiền phân bón.

“Chỉ thử dùng bùn đáy ao cho bắp ở vụ đầu mà hiệu quả mang lại cao như thế, tôi thật không tin nổi. Vì vậy, những vụ sau đó, tôi vẫn tiếp tục sử dụng loại bùn này để bón cho rẫy bắp để kiểm chứng. Đến nay được 3 năm, tôi thật sự bị thuyết phục vì năm nào rẫy bắp cũng đạt năng suất và lợi nhuận cao như vậy” - anh Ri vui vẻ nói.

Ngoài anh Ri, nhiều nông dân gần đó cũng sử dụng bùn cho rẫy ớt, chanh hoặc hành của họ. Đơn cử là chú Út Khi ở xã Tân Thạnh, huyện Thanh Bình, Đồng Tháp, có 3 ha ớt canh tác từ năm 1975. Những năm trước, rẫy ớt của gia đình không sử dụng bùn, năng suất chỉ khoảng 2,3 – 3,0 tấn/1000 m2. Từ năm 2008 – 2009 đến nay, thấy nhiều hộ dân xung quanh sử dụng bùn đáy ao nuôi cá tra đạt hiệu quả cao, chú Út cũng mạnh dạn bơm bùn từ ao nuôi cá của công ty Vĩnh Hoàn cho rẫy ớt của mình. Sau vài tháng trồng, năng suất thu hoạch ớt cao hơn hẳn, đạt 4 tấn/1000 m2, tăng gấp 1,5 lần so với khi chỉ dùng phân hóa học, lợi nhuận tăng 15 - 20 triệu đồng/ha.

“Mọi người trong gia đình đều bất ngờ. Chỉ tốn khoảng 350 - 500 nghìn đồng/lần hỗ trợ tiền dầu để bơm bùn từ ao qua rẫy ớt nhưng hiệu quả đạt được không nhỏ chút nào, giảm tiền bón phân mà năng suất tăng”- chú Út hớn hở kể.

Thêm nhiều cái lợi khác

Cao trình đất được nâng lên

Kinh tế vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chủ yếu là nông nghiệp. Đây là vựa lúa lớn nhất nước, song hằng năm lũ sông Mêkông tràn về gây ngập lụt gần 2,0 triệu ha, kéo dài 4 – 6 tháng, ngập sâu 0,5 – 4,0 m, không những gây trở ngại đối với sản xuất mà còn thiệt hại lớn về người và tài sản. Dùng bùn đáy ao bón cho cây ăn trái, hoa màu góp phần nâng cao cao trình đất giúp đối phó với lũ dễ dàng hơn.

Theo anh Ri, từ khi bơm bùn cho rẫy bắp đến nay, độ cao của đất trồng và đê bảo vệ rẫy tăng lên khoảng 15 – 20 cm, tránh được nước dâng mỗi khi mùa lũ kéo đến. Đồng ý kiến với anh Ri, chú Út Khi cho biết, lớp đất trồng ớt của gia đình chú cũng được nâng lên đáng kể.

Bên cạnh đó, bùn làm cho đất trồng tơi xốp và rễ cây ăn sâu vào đất hơn, cây cứng cáp không bị ngã đổ do gió mưa, nhất là khi trên cây có nhiều quả và gần đến thời gian thu hoạch, anh Lắm giải thích thêm.

Môi trường được khôi phục

Trong mấy năm trở lại đây, theo khảo sát của các cơ quan môi trường một số tỉnh vùng ĐBSCL, tình trạng thải bùn đáy ao ra môi trường giảm đáng kể ở một số khu vực có dùng bùn để bón cho ruộng lúa hoặc rẫy hoa màu hay mương vườn. Từ đó, môi trường nước và chất lượng nước sông, kênh rạch được cải thiện và khôi phục dần.

Việc đáp ứng những yêu cầu liên quan đến xử lý chất thải đáy ao trong các tiêu chuẩn, chứng nhận quốc tế như ASC, GlobalGAP, BAP, … cũng ngày càng dễ hơn.

Một số hạn chế nhất định

“Tôi chỉ bơm bùn được 5 ha đất trong số 10 ha bắp vì 5 ha đất còn lại nằm ở khá xa ao nuôi cá, muốn bơm tới thì ống bơm phải dài và lượng dầu cho máy bơm phải nhiều gấp 2 – 3 lần, như vậy chi phí trồng bắp nâng lên nhiều, lợi nhuận giảm, thậm chí có thể lỗ. Do đó, chỉ những khu vực trồng bắp gần ao nuôi cá mới có cơ hội” - anh Ri bộc bạch.

“Do thấy hiệu quả mang lại từ bùn, nhiều người trồng rẫy cũng muốn dùng nhưng lượng bùn của ao nuôi cá xung quanh hạn chế, nhiều khi không có để bơm. Vì vậy, chỉ người nào nhanh chân xin trước mới có. Nếu rẫy bắp được bơm bùn mỗi năm thì tốt biết mấy” - anh nói thêm.

Thêm vào đó, khó khăn hiện nay là vấn đề “thời điểm gặp nhau phù hợp” giữa người nuôi cá và người trồng rẫy hay cây ăn trái. Nếu ao nuôi cá đến kỳ thu hoạch và phải cải tạo ao chuẩn bị cho vụ nuôi mới đúng vào lúc ruộng lúa hoặc cây hoa màu đang trong giai đoạn sinh trưởng hoặc sắp thu hoạch thì không thể bơm bùn sang được. Khi đó, các ao nuôi cá buộc phải xả nước thải và bùn vào ao chứa hoặc ra sông, tình trạng ô nhiễm lại tiếp diễn. Ngược lại, cũng có lúc người cần bùn bón cho vườn, rẫy thì ao cá đang trong giai đoạn nuôi, chưa đến thời gian bơm.

“Biết khó khăn như vậy nhưng những cơ quan chức năng như chúng tôi khó khuyến cáo cho hai đối tượng này “gặp nhau” được vì thời vụ sản xuất nông nghiệp của từng đối tượng, từng loại cây trồng hoặc vật nuôi chưa đồng bộ cùng nhau” - anh Lắm cho biết thêm.

Nhìn chung, việc sử dụng bùn đáy ao nuôi cá tra cho sản xuất nông nghiệp ngày càng được nhiều người dân ủng hộ, áp dụng do hiệu quả cả về năng suất lẫn lợi nhuận. nhưng cũng còn những hạn chế, bất cập. Do vậy các cơ quan quản lý và nghiên cứu cần có chủ trương, biện pháp quản lý phù hợp và nghiên cứu để việc xả thải bùn đáy ao nuôi cá tra hợp lý hơn, nhằm tránh tác động tiêu cực đối với môi trường, góp phần phát triển bền vững nghề nuôi cá tra nói riêng và ngành NTTS Việt Nam nói chung.

Trương Ngô Bích Ngọc

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005