Xuất siêu "có tiếng không có miếng": Cá tra càng xuất, càng giảm giá

Từ vị thế một sản phẩm độc quyền của VN, chỉ sau vài năm mặt hàng cá tra xuất khẩu đã rớt giá thê thảm. Đáng buồn hơn, ngành này còn để lại một ấn tượng xấu cho khách hàng nước ngoài về kiểu làm ăn chụp giật, bát nháo, tự phá giá lẫn nhau của doanh nghiệp Việt…

Năm 1997 - 1998, giá cá tra xuất khẩu (XK) bình quân 4,93 USD/kg. Hơn 12 năm sau, các doanh nghiệp (DN) VN chào bán cá tra tại Mỹ chỉ còn 1,8 - 2,5 USD/kg, giảm khoảng 40%. Đáng nói là giá cá giảm mạnh trong khi chi phí (thức ăn, nhân công, thuốc thú y…) ngày càng tăng.

Tự hại mình

Cá tra VN từng được các nhà nhập khẩu quốc tế công nhận là một sản phẩm tuyệt vời với cơ thịt săn chắc, phù hợp khẩu vị của hầu hết người tiêu dùng trên thế giới, có thể chế biến thành nhiều món ăn. Hơn thế, giá cá tra rất cạnh tranh so với các loài cá khác do hiệu quả sử dụng nguồn đạm từ bột cá để nuôi cá tra so với các loài cá khác tốt hơn rất nhiều… Với nhiều lợi thế như vậy, nhưng chỉ sau một thời gian phát triển nóng, mặt hàng cá tra đang dần bị các nhà nhập khẩu (NK) quay lưng. Lý do là giá cá tra ngày càng thấp, thậm chí giá bán hôm trước có thể thấp hơn vào ngày hôm sau. Tình trạng này khiến các nhà NK không yên tâm kinh doanh vì ngày càng khó kiếm lời từ việc NK mặt hàng này.

Diện tích nuôi cá tra tăng mạnh ở ĐBSCL nhưng người nuôi cá ngày càng thua lỗ do giá cá giảm - Ảnh: Diệp Đức Minh

Nguyên nhân của tình trạng trên, thật đáng buồn là do chính các DN VN tự cạnh tranh phá giá lẫn nhau. Trong khi lẽ ra với ưu thế chiếm trên 80% thị phần thế giới, các DN VN hoàn toàn có thể chủ động định giá cá. Ông Jean-Charles Diener, Giám đốc Công ty Ofco Sourcing (một nhà NK và phân phối cá tra VN tại châu Âu), cho biết hầu hết nhà NK cá tra hiện không còn muốn kinh doanh loài cá này, vì dù lượng tiêu thụ ngày càng cao nhưng lợi nhuận ngày càng giảm do các DN VN cứ thi nhau hạ giá.

Người nuôi cá lỗ nặng

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), nhìn nhận: “Để có 1 kg cá tra phi lê XK dù là loại gì, sau khi cộng tất cả chi phí thì người bán cũng phải thu về ít nhất 2,7 - 2,8 USD mới có thể tiếp tục tái sản xuất. Vậy mà tôi không thể hiểu tại sao vẫn có những người bán giá thấp hơn. Các nhà NK EU đang phát ngán với việc các DN cá tra VN bán phá giá. Nhiều DN XK cá tra chào hàng, khi chưa nghe đối tác phản ứng gì đã vội tiếp tục giảm giá. Nên nhớ là không phải lúc nào nhà NK cũng trông đợi vào chuyện giảm giá bán”.

Cá tra VN đã có mặt tại 135 quốc gia và vùng lãnh thổ. ĐBSCL có 136 DN XK cá tra (trong đó 64 DN có nhà máy chế biến với tổng công suất thiết kế hơn 1,2 triệu tấn/năm). Việc có quá nhiều DN XK đã dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh. Hậu quả là hiện đã có khoảng 50% số DN này đã phải ngưng hoạt động; chỉ có khoảng 20 DN XK ổn định.

Trong thập niên qua, diện tích nuôi cá tra đã tăng gấp 5 lần, lên 6.000 ha; sản lượng tăng 35 lần, hiện đạt 1,2 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, người nuôi cá thì đang thua lỗ do giá thu mua cá của các DN giảm quá nhanh, trong khi chi phí nuôi cá tăng mạnh. Cách đây 5 năm, giá cá tra nguyên liệu chỉ trên dưới 13.000 đồng/kg nhưng người nuôi đã có lãi. Trong năm 2012, giá cá tra giảm từ 23.000 - 23.500 đồng/kg còn 20.000 - 22.000 đồng/kg, có thời điểm còn 18.000 đồng/kg, khiến người nuôi cá lỗ từ 3.000 - 5.000 đồng/kg. Kim ngạch XK cá tra năm 2012 đạt 1,8 tỉ USD, bằng với năm trước, sản lượng cũng bằng với năm trước, nhưng lợi nhuận thu về chẳng đáng là bao.

Phải bỏ ngay cách làm ngược

Trong những ngày này, VASEP đang phát động cuộc góp ý “Làm thế nào để trả lại giá trị thực của cá tra”, để kêu gọi ý thức của cộng đồng DN. Theo các chuyên gia trong ngành, nếu có một chiến lược kinh doanh tốt trong những năm trước đây cùng sự tuân thủ nghiêm của các DN thì giá cá tra XK có thể tăng hơn 30 - 40% so với mức giá hiện nay ở châu Âu.

Trước tình trạng tự phá giá như hiện nay, VN cần xây dựng giá sàn xuất khẩu đối với cá tra. Mức giá tối thiểu phải được xác định không chỉ căn cứ trên tình hình sản xuất thực tế cá tra tại VN, mà còn phải phù hợp thị trường cá phi lê thịt trắng trên thế giới. Ông Trần Huy Hiển, một người kinh doanh XK cá tra hơn 10 năm, góp ý: “Thật ra, tình hình cá tra lộn xộn như hiện nay bên cạnh bản thân các DN tự tranh bán với nhau bằng cách hạ giá, hạ chất lượng thì lỗi lớn nhất là chính sách quản lý của nhà nước chưa tốt. Để cá tra phát triển tốt hơn, theo tôi không thể giải quyết một sớm một chiều mà cần phải có một số giải pháp căn cơ từ tái cơ cấu ngành cá tra, chỉ duy trì khoảng 50 nhà máy lớn. Dứt khoát không cho phát triển thêm nữa trong ít nhất 5 năm tới để tập trung lo chuyện ổn định nội bộ ngành và tiêu chuẩn chất lượng. Đồng thời giảm sản lượng còn 1 triệu tấn/năm trong 5 năm tới để tái cơ cấu ngành, ổn định chất lượng và bảo vệ môi trường”.

Cũng theo ông Hiển, một điều cần làm khác là xem xét hạn chế việc XK cá tươi còn thịt đỏ (hàng Untrimmed) vì đây là tác nhân góp phần giảm giá trị con cá tra VN. “Cách đây 10 năm, chúng ta chỉ XK mặt hàng chế biến sâu nên không mấy phức tạp, gần đây chuyển sang XK cá phi lê tươi, cần sản lượng rất lớn khiến diện tích nuôi tăng đột biến. Nay thị trường này co hẹp lại nên mới dư thừa, tồn kho rất nhiều. Hơn nữa, XK Untrimmed là làm ngược, đi ngược lại chủ trương tăng hàm lượng giá trị gia tăng của cá tra. Đáng lẽ, phải tiến tới XK cá tẩm bột, tẩm gia vị... thì chúng ta cứ mãi chạy theo sản lượng nên mới ham làm hàng Untrimmed giá rẻ”, ông Hiển nói.

Nhiều chuyên gia thủy sản cũng khuyến cáo phải thay đổi xu hướng độc canh XK sản phẩm cá tra phi lê đông lạnh (chỉ có 1% tổng kim ngạch XK cá tra hiện nay là các sản phẩm chế biến, 99% là cá phi lê). Việc đa dạng hóa sản phẩm cá tra XK không chỉ giúp tăng giá trị, mà còn giúp giảm nguy cơ bị các nước kiện bán phá giá.

Quang Thuần

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005