Bài ca con cá tra: Từ nốt nhạc vui đến những dấu lặng

Tết Dương lịch đã qua, Tết Nguyên đán cận kề song ước mong một cái tết đầy đủ, đầm ấm của nhiều người nuôi và chế biến cá tra năm nay có lẽ khó thành hiện thực. Buồn! Vui sao được khi giá cá tra nguyên liệu ở ĐBSCL tiếp tục sụt giảm, dao động từ 19.000 - 20.000 đ/kg? Với giá này, người nuôi cá cầm chắc lỗ ít nhất là 3.000 đ/kg.

Ngành cá tra Việt Nam đạt mục tiêu xuất khẩu bền vững theo tiêu chuẩn ASC năm 2012. Ảnh: PHẠM THỊ THU HỒNG

Từ những nốt nhạc vui “tăng trưởng thần kỳ”...

Cá tra là đối tượng nuôi phổ biến ở các tỉnh trong vùng ĐBSCL, đặc biệt là các tỉnh ven sông Tiền và sông Hậu. Nhiều năm qua, đã có sự phát triển vượt bậc đóng góp lớn trong tỷ trọng xuất khẩu của ngành thủy sản Việt Nam.

Trong vòng 12 năm (2000 – 2011), diện tích nuôi tăng 5 lần, từ 1.200 ha lên 6.000 ha; sản lượng tăng 36 lần, từ 37.500 tấn lên 1.350.000 tấn; sản phẩm thành phẩm xuất khẩu tăng gần 40 lần, từ 17.000 tấn lên 660.000 tấn.

Giá trị kim ngạch xuất khẩu tăng gần 45 lần, từ 40 triệu USD lên 1,74 tỷ USD, chiếm 34,4% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước và đóng góp khoảng 2,2% GDP của cả nước. Có lẽ, chưa từng có ngành hàng nào lại có tốc độ tăng trưởng “nóng” như thế!

Sau sự cố cá tra bị kiện bán phá giá vào năm 2003 là sự bứt phá về thị trường xuất khẩu, trước chỉ vài nước ở Châu Á nay cá tra đã có mặt trên 142 nước và vùng lãnh thổ ở tất cả châu lục. Tính cả trên thế giới, chưa có một đối thủ sản phẩm thủy sản nào cạnh tranh với cá tra Việt Nam về năng suất: 1 ha mặt nước ao nuôi từ 7 – 8 tháng đạt 300 - 400 tấn là chuyện bình thường!

Và đã từng có thời kỳ “vàng son” giá xuất khẩu cá tra phi lê lên đến 3,2 USD/kg, thậm chí 4 USD/kg và người nuôi kiếm lời tiền tỷ/1 ha ao sau 1 vụ nuôi là “chuyện dễ như chơi”! Chuyện những nông dân nuôi cá tra thời bấy giờ xách giỏ đệm đựng tiền đi mua xe hơi là chuyện có thật.

... Đến những dấu lặng lao đao!

Trong sản xuất vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro về dịch bệnh, môi trường, thị trường. Hầu hết người dân nuôi cá tự phát, với mật độ quá cao trong khi chưa có hệ thống cơ sở hạ tầng hỗ trợ (xử lý nước thải, chất thải,…) dẫn đến môi trường trong và ngoài ao nuôi dễ bị ô nhiễm, dịch bệnh phát sinh. Nếu như trước đây tỷ lệ sống nuôi thương phẩm đạt từ 80 – 95% thì thời gian gần đây cứ giảm dần, còn 65 - 85%!

Con thuyền cá tra vươn buồm ra khơi xa đã lâu, thế nhưng trong thời gian gần đây, luôn đối mặt với 3 khó khăn lớn nhất: thiếu vốn, cạnh tranh không lành mạnh, giá thức ăn tăng liên tục. Tính riêng trong vòng 5 năm trở lại đây, giá thành sản xuất đã tăng 1,77 lần (13.000 - 23.000 đ/kg) trong đó: chi phí thức ăn tăng 1,7 lần, con giống tăng 1,59 lần, thuốc và hóa chất tăng 1,67 lần, lãi vay ngân hàng tăng 3,76 lần.

Sự gia tăng này đã đẩy vốn lưu động sản xuất tăng từ 4 – 8 tỷ đồng/ha mặt nước ao. Trong khi đó, 100% cơ sở sản xuất và chế biến cá tra đều phải vay ngân hàng song không phải người nuôi nào cũng có thể tiếp cận khi ngân hàng thắt chặt tín dụng. Thiếu vốn trong bối cảnh lãi suất ngân hàng đứng ở mức cao (18 - 24%/năm) thời gian dài, tất cả thành phần tham gia chuỗi sản xuất ngành hàng đều “xây xẩm mặt mày”.

Nếu trước đây chỉ có người nuôi lao đao với cơn sóng về giá thu mua nguyên liệu, thì nay các doanh nghiệp (DN) chế biến cũng ba chìm bảy nổi và nguy cơ phá sản ngày càng tăng. Đỉnh điểm là năm 2012, do thiếu vốn nên nhiều người nuôi và DN cá tra phải giảm đáng kể quy mô sản xuất (40% diện tích), ảnh hưởng đến việc làm và đời sống của nhiều người lao động trong ngành.

Từ quý II, khi tín dụng bị siết chặt đột ngột, hạn mức cho vay giảm mạnh, một số DN đã phải bán tháo hàng, nhằm thu hồi vốn, có nguồn trả lãi và vốn vay ngân hàng. Nhiều hộ dân và DN nuôi bị lỗ đã phải giảm sản lượng hoặc ngừng nuôi. DN sản xuất thức ăn cũng bị khủng hoảng theo do nhu cầu giảm và khó thu hồi nợ.

Số lượng DN xuất khẩu thủy sản cá tra năm 2012 đã giảm hơn 40% so với năm trước, từ hơn 136 DN xuống còn hơn 60 DN. Phần lớn DN bị “xóa tên” là các DN thương mại thuần túy, không có nhà máy chế biến cá tra, cạnh tranh không lành mạnh bằng giá thấp gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường, chất lượng và hình ảnh cá tra Việt Nam.

Bên cạnh đó, giá xuất khẩu giảm đã kéo theo giá thu mua nguyên liệu cá tra trong nước giảm tương ứng, từ mức 27.000 đ/kg trong những tháng đầu năm xuống 23.000 đ/kg vào giữa năm và hiện nay chỉ còn 20.000 đ/kg.

Trong khi đó, giá thành sản xuất đã là 23.000 – 24.000 đ/kg và càng nuôi càng lỗ! Năm 2012, tất cả chỉ tiêu kế hoạch sản xuất đều vượt so cùng kỳ 2011: diện tích 5.910 ha (tăng 480 ha), sản lượng 1.285.000 tấn (tăng 90.256 tấn), thế nhưng lần đầu tiên trong lịch sử ngành hàng, giá trị xuất khẩu cá tra lại không tăng tương ứng mà lại giảm 3,4%, chỉ đạt 1,744 tỷ USD so với kế hoạch là 1,8 tỷ USD!

Và những thăng, giáng bất thường: đuối sức!

Cả người nuôi và đa số DN đều kiệt sức trong tình cảnh thiếu vốn sản xuất. Từ cuối năm 2011, nhiều kiến nghị tháo gỡ khó khăn về vốn cho cá tra được đặt ra. Đến tháng 7, Chính phủ đã thống nhất chủ trương gói hỗ trợ 9.000 tỷ cho người nuôi cá tra và cụ thể hóa việc triển khai thực hiện thông qua Công văn số 1149/TTg-KTN ngày 8/8/2012.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã giao cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng thương mại nhà nước thực hiện giãn nợ tối đa 24 tháng và hạ lãi suất đối với khoản vốn đã vay; tiếp tục cho vay mới với lãi suất thị trường thấp nhất.

Theo chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, gần đây lãi suất huy động có giảm từ 14% xuống 13%, 12% rồi 9% và hiện nay là 8% nhưng lại không quy định trần lãi suất đầu ra. Một số ngân hàng thương mại tại các tỉnh đã điều chỉnh giảm lãi suất xuống 12% đến 14%, tùy theo đánh giá mức độ tín nhiệm của ngân hàng đối với từng DN.

Tuy nhiên, việc điều chỉnh lãi suất diễn ra rất chậm chạp, khiến nhiều DN vẫn phải xoay xở trả nợ với lãi suất cao. Thiếu vốn, lãi suất cao, hạn mức cho vay thấp nên khi thị trường biến đổi bất lợi do DN không thể dự trữ hàng mà phải bán ngay với bất kỳ giá nào dẫn đến thua thiệt, khó khăn chồng lên khó khăn.

Người nuôi cá tra vẫn cứ thấp thỏm, chờ được “giải cứu”. Ảnh: VINH HIỂN

Ngành hàng cá tra kiệt sức và mỏi mòn chờ đợi “cấp cứu”. Trước dư luận người nuôi cá tra và DN không tiếp cận được nguồn tín dụng ưu đãi, Ngân hàng Nhà nước cho biết: Trong 9 tháng đầu năm 2012, doanh số cho vay đối với hoạt động nuôi trồng, thu mua chế biến cá tra tại các tỉnh ĐBSCL đạt 38.218 tỷ đồng, doanh số thu nợ đạt 35.907 tỷ đồng; dư nợ cho vay cá tra tại khu vực này tính đến ngày 31/12/2012 là 22.777,5 tỷ đồng, tăng 24,97% so với dư nợ cho vay cuối năm 2011.

Tuy nhiên, thực tế không phải ai cũng dễ dàng tiếp cận chính sách này. Đến nay, đa số các DN vẫn chưa thể tiếp cận được việc tháo gỡ khó khăn thông qua việc miễn, giảm các loại thuế, nợ. Vì thế có người hoài nghi những con số kia là “ảo” không phải là vô căn cứ, bởi nếu nguồn vốn ấy đến đúng đối tượng và sử dụng đúng mục đích thì có lẽ cả ngành hàng cá tra không kiệt quệ như thế.

Trong những ngày cuối năm, lĩnh vực bất động sản đã được “giải cứu” để “phá băng” bằng nhiều giải pháp thông qua các cơ chế chính sách của Chính phủ, người sản xuất và kinh doanh cá tra cảm thấy chạnh lòng và tự hỏi: “đại gia bất động sản” đã được cứu, vậy khi nào đến lượt “tiểu gia cá tra”?

Th.s PHẠM THỊ THU HỒNG (Hiệp hội Thủy sản Vĩnh Long)

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005