Nghề nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu: Bao giờ trở lại thời “hoàng kim”?

Ngành cá tra từng có giai đoạn phát triển mạnh đến khó tin, đem lại lợi nhuận cao cho người nuôi, phất lên nhanh chóng của các doanh nghiệp chế biến và đem lại hàng tỷ USD kim ngạch xuất khẩu cho đất nước. Thế nhưng sự tăng trưởng “thần kỳ” này chưa được bền vững và nhà nước đã đưa ra nhiều giải pháp để đưa ngành cá tra trở lại thời “hoàng kim”.

Thăng trầm cá tra

Nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu từng được xem là ngành sản xuất có sự tăng trưởng ngoạn mục nhất trong lịch sử phát triển ngành thủy sản. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Thủy sản, chỉ trong 10 năm trở lại đây, diện tích nuôi cá tra cả nước đã tăng gấp 5 lần (đạt 6.000 ha), sản lượng tăng 36 lần (đạt 1.350 ngàn tấn), giá trị cá tra xuất khẩu tăng gần 45 lần (từ 40 triệu USD lên 1,74 tỷ USD), chiếm 34,4% tổng giá trị xuất khẩu ngành thủy sản và đóng góp khoảng 2,2% GDP của cả nước. Thị trường xuất khẩu cũng có sự bứt phá ngoạn mục khi cá tra được hơn hơn 140 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới nhập khẩu so với chỉ một vài nước ở Châu Á và Mỹ sau sự kiện cá tra bị điều tra chống bán phá giá tại thị trường Mỹ vào năm 2003.

Đến nay, cá tra Việt Nam vẫn là sản phẩm “độc tôn” trên thị trường thế giới mà không có bất cứ loài thủy sản nào khác có thể cạnh tranh được. Cá tra được đánh giá có chất lượng cao, cơ thịt dai, mùi vị thơm ngon, nhiều chất dinh dưỡng tốt cho sức khỏe và có thể chế biến nhiều loại thức ăn. Năng suất cá tra có thể đạt tới 300 - 400 tấn/ha chỉ trong 7 - 8 tháng nuôi với các loại thức ăn có nguồn gốc chủ yếu từ thực vật nên giá thành sản xuất rất rẻ. Chính vì vậy, vào thời điểm “hoàng kim” của ngành cá tra, nông dân nuôi cá lãi hàng tỷ đồng chỉ với mỗi hecta ao nuôi cá tra, rồi cất nhà lầu, mua xe hơi là chuyện bình thường, và giá xuất khẩu cá tra phi-lê khi đó cũng lên đến 3,2 USD/kg, thậm chí 4USD/kg.

Hy vọng với những nỗ lực của Chính phủ, doanh nghiệp và nông dân ngành cá tra sẽ trở lại thời hoàng kim và phát triển bền vững (Ảnh chụp tại xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang).

Dù vậy, thời gian gần đây, nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu luôn gặp nhiều khó khăn, trong đó vấn đề thiếu vốn, cạnh tranh không lành mạnh, chi phí đầu vào nuôi cá liên tục tăng là những khó khăn lớn nhất mà ngành cá tra phải đối mặt. Báo cáo của ngành nông nghiệp cho thấy, trong vòng 5 năm gần đây, giá thành nuôi cá tra đã tăng hơn 1,8 lần, hiện ở mức 23.000 - 24.000 đồng/kg; trong đó chi phí con giống tăng 1,59 lần, thuốc và hóa chất tăng 1,67 lần, thức ăn tăng 1,7 lần, lãi vay ngân hàng tăng 3,76 lần.

Đáng chú ý, ngành cá tra gặp khó khăn nhất kể từ quý II/2012 khi các ngân hàng bắt đầu siết chặt cho vay, hạn mức tín dụng giảm mạnh bắt buộc doanh nghiệp cá tra, nhất là các doanh nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào vốn vay phải bán tháo hàng với giá thấp để nhanh chóng thu hồi vốn trả nợ ngân hàng. Số lượng doanh nghiệp xuất khẩu cá tra năm 2012 đã giảm hơn 40% so với năm trước, từ hơn 136 doanh nghiệp xuống còn hơn 60 doanh nghiệp.

Đối với hoạt động nuôi cá tra, do giá cá không ổn định, giá bán dưới giá thành sản xuất thời gian dài cộng với tình trạng thiếu vốn sản xuất nên đã phải giảm sản lượng hoặc ngừng nuôi. Bên cạnh đó, giá xuất khẩu giảm đã kéo theo giá thu mua nguyên liệu cá tra trong nước giảm tương ứng, từ mức 27.000 đồng/kg trong những tháng đầu năm 2012 xuống 22.000 đồng/kg vào giữa năm và hiện nay chỉ còn 21.000 - 22.000 đồng/kg; trong khi giá thành sản xuất đã là 23.000 - 24.000 đồng/kg. Năm 2012, ngành cá tra cũng thể hiện sự “hụt hơi” khi lần đầu tiên không đạt kế hoạch, với giá trị xuất khẩu năm 2012 chỉ đạt 1,74 tỷ USD, giảm 3,4% so với mục tiêu 1,8 tỷ USD đề ra hồi đầu năm, trong khi tất cả các chỉ tiêu diện tích, sản lượng đều vượt so với năm trước.

Để cá tra trở lại thời hoàng kim

Bước sang năm 2013, thị trường Châu Âu được dự báo vẫn là thị trường hàng đầu tiêu thụ cá tra Việt Nam cho dù khủng hoảng kinh tế sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng người dân khu vực này. Cơ sở để đưa ra điều này là bởi thời gian gần đây, người tiêu dùng Châu Âu đang có xu hướng mua các sản phẩm cá thịt trắng giá rẻ hơn, cộng với việc cá tra philê cũng được các siêu thị tại EU lựa chọn để kinh doanh do nguồn cung ổn định, chi phí giao nhận hàng thấp. Hơn nữa, nhiều thị trường khác cũng đang tăng cường nhập khẩu cá tra để phục vụ nhu cầu người tiêu dùng trong nước.

Đến nay, cá tra Việt Nam vẫn là loài cá cung cấp trên 90% nhu cầu tiêu thụ cá da trơn trên thế giới, đây là là lợi thế cạnh tranh đặc biệt để sản phẩm cá tra nâng cao giá trị và ngành cá tra hoạt động hiệu quả trong những năm tới. Bên cạnh đó, cuối năm 2012, ngành cá tra Việt Nam đã hoàn thành mục tiêu có 10% sản lượng cá tra đạt chứng nhận ASC (chứng nhận của Hội đồng Nuôi trồng thủy sản bền vững) và đến nay đã có 13 doanh nghiệp cá đạt chứng nhận này; đồng thời phấn đấu đến năm 2015 có 100% sản lượng cá tra được cấp chứng nhận nuôi có trách nhiệm, trong đó 50% đạt chứng nhận ASC.

Trên cơ sở những nỗ lực và thành quả của phía Việt Nam về việc tổ chức nuôi cá tra theo hướng có trách nhiệm, giảm thiểu tối đa tác động xấu đến môi trường, đến các nhân viên của doanh nghiệp và cộng đồng dân cư xung quanh thông qua chứng nhận ASC, Quỹ bảo tồn động vật hoang dã thế giới (WWF) đã đưa cá tra vào “danh mục xanh” trong cẩm nang hướng dẫn tiêu dùng ở Châu Âu để khuyến khích người tiêu dùng khu vực này lựa chọn cá tra trong thực đơn hàng ngày. Ngoài ra, chứng nhận ASC cũng giúp nâng cao giá trị cá tra xuất khẩu hơn 20 cent/kg (hơn 4.100 đồng/kg), góp phần nâng cao uy tín và giá trị cá tra trong thời gian tới.

Mặc dù, ngành cá tra đã có một số dấu hiệu tích cực nhưng để ngành hàng “đặc hữu” này khởi sắc trong thời gian tới cần phải có giải pháp căn cơ để giải quyết những khó khăn còn tồn tại. Nhận thấy rõ đều này, ngay từ đầu năm 2013, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày về một số giải pháp tháp gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ thị trường, giải quyết nợ xấu; trước đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành Thông tư 37/2012/TT-NHNN đồng ý kéo dài thời hạn cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản được vay ngoại tệ, lãi suất thấp đến hết năm 2013.

Bên cạnh đó, Nghị định về quản lý sản xuất và xuất khẩu cá tra sẽ sớm được ban hành trong thời gian tới cùng với việc thành lập Hiệp hội cá tra Việt Nam. Đây sẽ là động lực để cơ cấu, sắp xếp lại ngành hàng cá tra mang tính chuyên nghiệp hơn, cân bằng giữa sản xuất nguyên liệu và xuất khẩu, tạo điều kiện để ngành cá tra trở lại thời “hoàng kim”, phát triển ổn định, hiệu quả và bền vững.

THÀNH CÔNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005