Hành động bền vững vì con cá tra của ĐBSCL

Trong vòng 15 năm qua, sản lượng cá tra Việt Nam tăng gấp 50 lần, kim ngạch XK tăng gấp 65 lần và hiện chiếm 99% thị phần toàn cầu. Có thể nói, trên thế giới, chưa có sản phẩm thuỷ sản nào đạt tốc độ phát triển nhanh đến thế.

Trong cuộc hành trình dài hơn 4.000 cây số từ cao nguyên Thanh – Tạng chảy ra biển Đông, băng qua lãnh thổ của 6 nước, sông Mêkông hào phóng ban phát biết bao lợi ích cho 90 triệu người thuộc hơn 100 dân tộc sống trong lưu vực. Đặc biệt, dòng Mêkông còn dành riêng một món quà lớn cho vùng hạ lưu; giá trị của món quà ấy, mãi đến đầu thế kỷ 21 mới được giới khoa học khẳng định: ĐBSCL chính là “vùng nước vàng” của chặng hành trình 4.000 cây số, nơi nuôi cá tra cho năng suất cao nhất thế giới.

Giáo sư Michael Porter - chiến lược gia số 1 thế giới về cạnh tranh - từng nhận xét rằng: Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam chính là sự khác biệt dựa trên nền nông nghiệp. Có thể coi cá tra là một sự khác biệt mang tính lợi thế tối ưu, khi nhiều nước có đặc điểm khí hậu tương tự, nhưng không thể nuôi và XK thành công như Việt Nam.

Dưới áp lực của biến đổi khí hậu, từ nửa cuối thế kỷ 20, nhân loại được khuyến khích chuyển sang ăn cá, thay cho thịt. Sự chuyển hướng này không chỉ đơn giản vì cá có nhiều axít béo omega 3 rất cần thiết cho quá trình phát triển não bộ, dồi dào protein, vitamin, khoáng chất, rất có ích cho hệ tiêu hóa, tim mạch; mà sâu xa hơn, chăn nuôi gia súc được kết luận là nguyên nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính. Tổng lượng khí thải của quá trình sản xuất thịt quy ra thán khí CO2 chiếm tỉ lệ tới 20% tổng lượng khí gây hại trên toàn cầu. Nhu cầu ăn cá của nhân loại tăng vọt đã và đang tạo ra cơ hội lớn cho phát triển nghề nuôi cá tra ViệtNam.

Điều độc đáo là việc nuôi và XK cá tra hầu như chỉ thực hiện được ở ĐBSCL, mọi cuộc thử nghiệm bên ngoài “vùng nước vàng” đều không cho kết quả khả quan. Khi nhiệt độ dưới 25 độ C, cá tra chậm lớn và bỏ ăn. Mỹ, Trung Quốc nuôi cá nheo phải mất 2 năm mới đủ lớn, còn Việt Nam nuôi cá tra chỉ cần 6 - 7 tháng.

Thấy được nguồn lợi từ con cá tra Việt Nam, những nước ngang vĩ độ như Philippines, Thái Lan có điều kiện thời tiết tương tự như Việt Nam, hiện nay cũng bắt đầu mày mò, nghiên cứu nuôi cá tra. Tuy nhiên, xét về điều kiện tự nhiên, Philippines không có sông lớn như Mêkông. Thái Lan chỉ có nhánh sông Mêkông chảy qua, nên tài nguyên nước không thể so với ĐBSCL.

Từ cuối thế kỷ 17, người Việt đã sớm chọn cá tra làm vật nuôi gia đình, tạo nguồn thực phẩm dự trữ giá rẻ. Đây chính là cơ sở xã hội sâu sắc và vững chắc, khiến hạ lưu sông Mêkông có sẵn lực lượng lao động nghề cá thiện nghệ, thừa sức đáp ứng bất cứ nhu cầu nào của thị trường XK. Song song đó, không thể không nhấn mạnh vai trò hỗ trợ đắc lực của giới khoa học trong khâu chọn tạo giống, nghiên cứu quy trình nuôi và chăm sóc phù hợp. Với sự đồng hành của nhà khoa học và DN, người nuôi cá tra tiếp thu tiến bộ KHKT rất chủ động, nhanh chóng.

So với lúa, gạo, cá tra có giá trị hơn hẳn. XK 1 tấn gạo chỉ 400 USD, tức 1 kg gạo là 0,4 USD trong khi 1 kg fillet cá tra có giá hơn 3 USD - gấp 10 lần. Nông dân nuôi cá tra năng suất rất cao, bình quân 1ha đạt từ 300 - 400 tấn, coi như đứng đầu thế giới. Tuy nhiên, việc phát triển nghề nuôi và chế biến cá tra tại ĐBSCL không phải toàn "gam màu hồng". Với cơ chế tự do phát triển, nhà nhà nuôi cá, người người XK đã đưa ngành cá tra Việt Nam vào con đường “tiến thoái lưỡng nan”.

Kể từ khi bước ra thị trường thế giới, sự phát triển mạnh mẽ và kim ngạch XK mà con cá tra đem về cho đất nước được xem là một kỳ tích. Năm 2001, ĐBSCL mới sản xuất vài chục ngàn tấn, nhưng với tốc độ thâm nhập thị trường chóng mặt. Nghề nuôi cá tra chỉ sử dụng chưa tới 6.000 ha diện tích mặt nước nuôi, nhưng với hệ thống gần trăm nhà máy chế biến trang bị hiện đại, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động. Năm 2012 cá tra Việt Nam đã XK sang 136 quốc gia và vùng lãnh thổ, đem lại doanh thu gần 1,8 tỷ USD. Trong quá trình phát triển và chiếm lĩnh thị trường thế giới, những đợt khủng hoảng thừa của con cá tra là những thảm họa với người nuôi và DN XK cá tra.

Có thể nói, chúng ta phát triển nhưng quên mất bài học lạnh lùng từ sự tự điều tiết của thị trường. Khi cung nhiều thì giá giảm, khi cầu nhiều thì giá tăng. Đối với con cá tra, thực tế xảy ra nhiều năm nay là một minh chứng: Khi giá cá lên, ai cũng ùn ùn nuôi dù có am hiểu kỹ thuật nuôi hay không, nhiều lúc còn “neo” cá để chờ mức lợi nhuận cao hơn. Khi giá cá giảm thì “bán tháo, bán đổ” làm đảo lộn cả thị trường, thậm chí, cầu cứu sự can thiệp của Nhà nước. Trong khi đó, các nhà máy chế biến đua nhau mọc lên, đua nhau chào giá bán sản phẩm ra nước ngoài khiến rối ren cả thị trường trong và ngoài nước... Hiện nay chưa có một cơ quan nào đứng ra nhận trách nhiệm và chưa có một đơn vị nào bị xử lý về hành vi bán giá thấp, ảnh hưởng đến giá trị của mặt hàng XK mang tính chiến lược quốc gia này. Điều này không chỉ làm sụt giảm uy tín chất lượng sản phẩm thủy sản của Việt Nam trên thị trường thế giới, mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế, nhất là đối với 2 tác nhân chính của chuỗi ngành hàng là DN và người nuôi.

Chúng ta đã tốn quá nhiều thời gian và công sức cho những bàn cãi tại các hội nghị từ năm 2005 đến nay. Đã có rất nhiều ý kiến, giải pháp hết sức tâm huyết được đưa ra, nhưng trên thực tế, việc sản xuất và XK cá tra lại ngày càng bất ổn. Phải chăng chúng ta nói nhiều mà làm chẳng bao nhiêu, chưa đạt kỳ vọng chinh phục và chiếm lĩnh thị trường thế giới, chưa đảm bảo lợi nhuận cho người nuôi? Càng bàn càng rối và chúng ta đã quá chậm chân. Vấn đề cần làm là phải hành động ngay từ bây giờ bằng những giải pháp thực sự khả thi.

Điều chúng ta thiếu cơ bản hiện nay là sự quản lý toàn chuỗi sản xuất, tiêu thụ, XK cá tra: Từ việc quản lý chất lượng cá tra bố mẹ đến sản lượng và chất lượng cá giống hàng năm; từ chất lượng và giá thức ăn đến thú y thủy sản; Từ giá nguyên liệu đến giá bán thành phẩm ra nước ngoài; Từ sản lượng nuôi đến chất lượng sản phẩm… Tất cả phải được điều tiết chung vì thương hiệu quốc gia, vì lợi ích dài lâu và bền vững của cả chuỗi sản xuất. Phải hành động ngay vì thời gian không chờ chúng ta được nữa!

Trần Thanh Hải – Chi cục Thủy sản Cần Thơ

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005