Cà Mau: 13 năm với ước vọng đổi đời

“Vượt rào” tạo dựng ước mơ

Hơn 13 năm về trước, chính quyền nhiều nơi mất ăn mất ngủ vì người dân ồ ạt bửa đập, phá cống… để đưa nước mặn vào nuôi tôm.

Năm 2000, một số vùng sản xuất lúa kém hiệu quả được phép chuyển đổi sang nuôi tôm, nhiều nông dân tưởng chừng đã bước được một chân vào cánh cửa đổi đời.

Con tôm bỗng chốc trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh Cà Mau. Nhưng cũng từ đây, nhiều câu chuyện vui, buồn và hệ luỵ cũng bắt đầu…

Trước năm 1999, phong trào bửa đập đưa nước mặn vào nuôi tôm chỉ mới bắt đầu nhen nhóm ở một số nơi. Thế nhưng, sau đó không lâu, làn sóng ấy trở thành rầm rộ tại nhiều địa phương trong tỉnh. Chính quyền dù đã cố hết sức xịa cây, đắp lại những con đập mới nhưng vừa gia cố xong thì tiếp tục bị phá.

Không chỉ phải chịu tác động của biến đổi khí hậu, những trà lúa 2 vụ của huyện Thới Bình hiện đang đứng trước nguy cơ không sản xuất được do người dân đưa nước mặn vào nuôi tôm. Ảnh: NGUYỄN PHÚ

Khơi lại chuyện xưa, ông Trần Văn Út, nguyên Bí thư Chi bộ ấp 2, xã Hồ Thị Kỷ, huyện Thới Bình, vẫn còn nhớ như in: “Đêm đó là ngày 14 tháng chạp năm 1999. Mặt trời vừa lặn, tôi cùng hàng trăm người dân cùng nhau dùng dá đào đất, búa… bửa đập ngăn mặn ở các đầu kinh. Trong một đêm, nhóm chúng tôi bửa hết 5 đập ngăn mặn từ Vườn Cò kéo dài đến đập Rạch Mới. Vài hôm sau mới biết, vùng Đầm Dơi, Cái Nước, Phú Tân… khí thế bửa đập còn sôi nổi hơn rất nhiều”.

Vượt rào

Động cơ chính để người dân cùng nhau bửa đập là do sản xuất chỉ độc canh cây lúa, năng suất thấp, đời sống bấp bênh. Vùng chuyên canh lúa của tỉnh ngày trước do chưa chủ động được nước ngọt nên trồng lúa nhờ nước trời, kém hiệu quả.

Trước làn sóng bửa đập rầm rộ, năm 2000, Nghị quyết 09/2000/NĐ-CP ngày 15/6/2000 của Chính phủ cho phép tỉnh Cà Mau chuyển đổi diện tích trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi thuỷ sản.

Sau ngày ấy, diện tích nuôi thuỷ sản của tỉnh tăng vọt từ 30.000 ha nhanh chóng tăng lên 75.000 ha chỉ trong năm 2000, đến nay là hơn 295.000 ha. Con số tăng ấy, phần lớn được hoán đổi từ diện tích đất trồng lúa sang nuôi tôm.

Nhà nông từ canh tác lúa được chuyển qua nuôi tôm cảm thấy hả hê vì kinh tế gia đình nhanh chóng “phất” chỉ sau vài vụ tôm trúng đậm. Những cánh đồng năn trước kia chỉ chủ yếu dùng để cầm trâu như: Nổng Bồng Bông, một số vùng của xã Biển Bạch Đông, Biển Bạch, Cái Sắn Ngọn… trở thành đất sinh vàng. Hộ này nuôi trúng, hộ kế lại bắt chước làm theo, từ đó mà diện tích tôm nuôi không rừng tăng.

Anh Nguyễn Văn Trận, xã Biển Bạch Đông, nhớ lại: “Thấy anh em nuôi tôm trúng quá, không cách nào cưỡng lại nên tôi âm thầm đi kiếm tiền lên bờ bao, cải tạo đất chuyển hướng qua nuôi tôm”.

Cây lúa lép vế

Từ khi Chính phủ cho chuyển dịch sản xuất, giấc mơ ngọt hoá bán đảo Cà Mau (BĐCM) trở nên xa vời. Dự án Quản lộ Phụng Hiệp ngọt hoá BĐCM được triển khai vào năm 1990 với tổng vốn đầu tư 1.400 tỷ đồng, từ vốn vay của Ngân hàng Thế giới bỗng chốc phải tạm dừng. Hàng trăm công trình cống đập, đê biển, đê sông ngăn mặn, giữ ngọt đã được đầu tư trở nên vô tác dụng.

Điều đó đồng nghĩa với hoạch định biến BĐCM thành cánh đồng lúa trù phú, trong đó Cà Mau có 66.000 ha, để bảo đảm an ninh lương thực và phục vụ xuất khẩu đã không thực hiện được. Không chỉ vậy, việc chuyển qua nuôi tôm khiến nhiều công trình thuỷ lợi như cống Cà Mau, Âu thuyền Tắc Thủ và rất nhiều cống, đập xây dựng nhằm ngăn mặn, giữ ngọt, được đầu tư kiên cố tiền tỷ, phải dỡ bỏ.

Nhiều công trình trong số ấy lại trở nên cản trở việc sản xuất và đi lại của người dân. Ông Dương Quốc Việt, Phó Chủ tịch UBND xã Hồ Thị Kỷ, cho biết: “Âu thuyền Tắc Thủ hoàn thành khoảng năm 2005 nhưng “thả cửa” nên dòng chảy lưu thông tự do, không ngăn được mặn và chưa giữ được ngọt.

Vì vậy, dân sống thượng nguồn cũng như hạ lưu sản xuất theo mô hình nước mặn chứ không sản xuất theo mô hình sinh thái nước ngọt. Nhiều lần tiếp xúc cử tri, người dân phản ánh đầu tư tiền tỷ xây âu thuyền mà không phát huy tác dụng, gây lãng phí”.

Tình hình dịch bệnh hiện nay đang làm cho nghề nuôi tôm trong tỉnh gặp rất nhiều khó khăn. (Trong ảnh: Anh Lâm Hồng Tới kiểm tra thiết bị phục vụ ao nuôi). Ảnh: HOÀNG DIỆU

Còn rất nhiều công trình thuỷ lợi phục vụ ngọt hoá BĐCM phải bỏ dở giữa chừng vì con tôm. Sự lên ngôi của con tôm vô hình trung đã làm “chết yểu” giấc mơ ngọt hoá.

PGS-TS Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, Trường Đại học Cần Thơ, cho rằng: “Giai đoạn đầu thập niên 1980 đến 1990, do áp lực an ninh lương thực quốc gia nên hầu hết các công trình thuỷ lợi đều được thực hiện theo hướng tập trung giữ ngọt để trồng lúa. Trong đó, vấn đề ngọt hoá BĐCM cũng nằm trong xu thế chung nhằm đưa nước ngọt từ sông Hậu về theo hệ thống kinh thuỷ lợi để phục vụ việc trồng lúa, nhưng chính việc con tôm lên ngôi đã làm cho chủ trương này phải dở dang và kéo theo là nguy cơ phá vỡ cân bằng sinh thái như hiện nay”.

PGS-TS Lê Anh Tuấn nhận định, chủ trương ngọt hoá vùng BĐCM là một chủ trương đúng nhưng việc triển khai thực hiện chưa đồng bộ, thiếu quy hoạch đã làm cho chủ trương này không thể trở thành hiện thực.

Ông đánh giá: “Chúng ta cần đưa nước ngọt về phục vụ sản xuất nhưng không phải toàn vùng, mà phải quy hoạch khoanh vùng cụ thể khu vực nào cần nước ngọt sản xuất, khu vực nào cần nước ngọt sử dụng. Chúng ta không nên tác động quá nhiều vào thiên nhiên dẫn đến mất cân bằng sinh thái”.

Còn rất nhiều chuyện xoay quanh vấn đề tranh chấp mặn -ngọt ở nơi được xem là thủ phủ của con tôm. Tuy nhiên, một hệ luỵ đang hiện hữu mà ai cũng phải thừa nhận chính là sự mất cân bằng sinh thái, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh trên tôm và kéo theo đó là nỗi cơ cực của nhiều nông dân một thời chuộng mặn bỏ ngọt.

Nguyễn Phú - Hải Yến

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005