Vĩnh Long: Để nghề nuôi cá tra phát triển bền vững: Liên kết - lời giải cho cá tra

Để phát triển bền vững, ngành cá tra cần có một “nhạc trưởng” liên kết các nhà.

Trong nửa đầu tháng 7/2013, có 2 cuộc họp quan trọng tại ĐBSCL do Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng và Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh chủ trì để bàn giải pháp cứu ngành cá tra.

Trước đó, đã có rất nhiều cuộc họp bàn, hội thảo và vấn đề bao tiêu sản phẩm, hợp đồng liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp (DN) thức ăn- chế biến- xuất khẩu không còn xa lạ. Nhưng từ hội thảo đến thực tiễn vẫn còn rất xa.

Cung - cầu chưa gặp nhau

Xuất khẩu cá tra Việt Nam chiếm 97% thị trường thế giới, nhưng 3 năm nay, giá xuất khẩu bình quân giảm, hàng loạt DN, người nuôi liên tục thua lỗ và phá sản dẫn đến diện tích nuôi cũng giảm mạnh.

Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và PTNT), diện tích nuôi cá tra đến ngày 20/9/2013 bằng 91,9% cùng kỳ năm 2012, hầu hết các tỉnh đều giảm diện tích do người nuôi thiếu vốn. Giá cá trung bình từ 19.500- 23.500 đ/kg.

Theo Trường Đại học Cần Thơ, tỷ trọng giá trị gia tăng mặt hàng cá tra xuất khẩu mang về quá thấp, chỉ 0,86%, trong khi tôm xuất khẩu là hơn 27%, cá ngừ hơn 37%. Điều này cho thấy ngành chế biến và xuất khẩu cá tra hầu như không có lãi.

Trong khi tỷ lệ số hộ nuôi bị lỗ ngày càng tăng, năm 1993 tỷ lệ là 9,4%; giai đoạn 2002- 2005 lên 25%; giai đoạn 2005- 2009 là 30% và giai đoạn 2010- 2012 lên tới gần 50%.

Hội thảo về cá tra diễn ra tuần trước ở TP Cần Thơ đưa ra thực trạng, nhiều người nuôi cá tra phải treo ao do chi phí đầu vào tăng, giá bán ra thấp. DN chế biến xuất khẩu nợ tiền chậm trả nông dân, các nhà nhập khẩu nợ tiền DN, khiến cả DN và người nuôi cá trong nước đều gặp khó…

Mà nguyên nhân sâu xa là do sản lượng cá tra trong nước đang “cung vượt cầu”. Nông dân còn bị động trong tiêu thụ sản phẩm, nên khả năng thương lượng, đàm phán với DN còn hạn chế, đôi khi phải năn nỉ DN “mua dùm tui mang ơn”.

Con cá tra góp phần chuyển dịch kinh tế nông hộ của người dân tuyến kinh Ruột Ngựa (xã Chánh An, Mang Thít, Vĩnh Long) hơn 10 năm nay và “đâu ngành nào làm lời nhiều như cá tra”. Nên kỹ thuật hạn chế, ô nhiễm môi trường từ những ngày đầu nay đã được khắc phục.

Tuy nhiên, cái thời “dễ nuôi, dễ bán, dễ ăn” đã qua đi, “hiện không ít hộ dân treo ao, bỏ ao không nuôi, một số chuyển nuôi cá khác. Hầu hết người nuôi nợ ngân hàng, tình trạng bị DN “neo” tiền bán cá, lừa gạt vẫn diễn ra”- ông Trương Tấn Được- Trưởng Phòng Nông nghiệp và PTNT Mang Thít cho biết.

Ông Nguyễn Việt Thắng- Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam, cho rằng tuy là mặt hàng chiến lược nhưng ngay trong khâu tiêu thụ đã khó, giá bán thấp hơn giá thành (người nuôi lỗ 1.000- 2.000 đ/kg, có lúc trên 3.000 đ/kg). Vì thế, “làm sao để cân đối cung cầu, người nuôi được hưởng lợi” là những vấn đề bức xúc đặt ra hiện nay.

Theo nhận định của ông Trương Đình Hòe- Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, cái vòng luẩn quẩn khủng hoảng thừa- thiếu là do chưa có một quy hoạch rõ ràng để cân đối cung cầu. Sự phát triển nghề nuôi cá tra theo phong trào, liên kết rời rạc giữa người nuôi cá và DN.

Chuyện người nuôi không biết về nhu cầu thị trường, người chế biến không nắm được sản lượng cá thực có tại các ao. Mạnh ai nấy làm. Trong khi đó, giá thức ăn cho cá cũng leo thang theo lạm phát, ngân hàng lại siết chặt tín dụng. Hệ quả lượng cung cá nguyên liệu giảm và người nuôi lao đao vì cá tồn.

Liên kết, không thể nói suông

Thiếu liên kết đã bộc lộ nhiều bất cập trong các khâu sản xuất cá tra. Mà nói như ông Thắng: “Nếu người nuôi cá bấp bênh thì DN cũng không còn lớn mạnh”.

Trong khi người nuôi “chờ thời, đợi giá”, nói như chú Phan Thanh Sơn (ấp An Hòa B, xã Chánh An- Mang Thít), cách nuôi hiện cũng “khác xưa” rất nhiều. Trước nuôi dày đặc, cho ăn cấp tập để thu hoạch, nay thường rải vụ, thả cá ở mật độ rất thấp, cho ăn cầm chừng, thời gian nuôi kéo dài. Một số hộ chuyển nuôi cá khác, nhưng nuôi cá lóc, cá trê chỉ tiêu thụ nội địa, hiệu quả chưa cao.

Đã từng có liên kết giữa người nuôi cá tra với DN thức ăn, DN chế biến, nhưng chỉ vài mùa “xuôi chèo mát mái” đã “rã bèn”. Có người cho rằng, phần lớn các hợp đồng ký kết hợp tác sản xuất và tiêu thụ cá giữa nông dân và DN, thì hầu như bất lợi thuộc về nông dân.

Chú Bảy Tui- hộ nuôi cá ở Chánh An (Mang Thít) nói thật lòng: “Nếu “4 nhà” sẵn lòng hợp tác chân thành thì ngành cá tra sẽ không khó khăn nhiều”.

Ông Trương Tấn Được nói: “Tôi muốn người nuôi tham gia hợp tác xã vì lúc đó chúng ta kiểm soát được diện tích nuôi, thời điểm thu hoạch, thậm chí có thể nuôi rải vụ để cá được giá cao. Nhất là có đủ tư cách pháp nhân đường hoàng ký hợp đồng với DN mà không bị chèn ép”. Người nuôi cá cho rằng, Nhà nước phải có quản lý và chế tài cụ thể đối với các trường hợp đơn phương phá vỡ hợp đồng.

Nông dân Phan Thanh Sơn đề xuất, để ổn định nghề nuôi cá, cần liên kết giữa “người nuôi- DN sản xuất thức ăn- DN chế biến xuất khẩu cá tra- ngân hàng”.

Theo đó, DN chế biến xuất khẩu làm “chủ xị” liên kết với nhóm hộ nuôi. DN thức ăn cung cấp cho hộ nuôi thông qua hợp đồng với DN chế biến. Và ngân hàng cung ứng vốn qua hợp đồng giữa DN chế biến với DN thức ăn và người nuôi. Người nuôi phải bán toàn bộ sản phẩm cho DN chế biến.

Cái lợi là người nuôi đảm bảo đầu ra- DN chế biến có nguồn nguyên liệu ổn định, chất lượng- DN thức ăn bán được sản phẩm, trong khi ngân hàng cho DN vay vốn đúng địa chỉ và có tài sản thế chấp rõ ràng… Và để tổ chức được mô hình liên kết này, cần có cơ quan chức năng làm “nhạc trưởng” điều phối.

Tại An Giang, một mô hình liên kết đã thí điểm: Hiệp hội Thủy sản tỉnh phối hợp ngân hàng cho người nuôi (đã ký hợp đồng nuôi cá tra nguyên liệu cho DN) vay tín chấp tương đương 50% tài sản đã thế chấp để mở rộng vùng nuôi theo tiêu chuẩn quốc tế SQP 1000, GlobalGAP.

Còn DN cam kết với người nuôi phải thanh toán tiền đúng hạn qua ngân hàng. Theo Hiệp hội Thủy sản An Giang, liên kết giữa DN và nông dân chặt chẽ hơn, các DN có vùng nguyên liệu sạch và không lo thiếu.

Đã đến lúc, liên kết trong chuỗi sản xuất cá tra không thể nói suông, mà cần những hành động và chính sách cụ thể, thiết thực. Và việc cần có các “trung tâm trọng tài giúp đảm bảo lợi ích người nuôi”- theo ý kiến của ông Nguyễn Phương Lam- Trưởng Phòng Pháp chế thuộc VCCI chi nhánh Cần Thơ, cùng Hiệp hội Cá tra gắn với chính quyền địa phương để hỗ trợ người nuôi hình thành các nhóm hộ để mở rộng việc liên kết sản xuất và cung ứng nguyên liệu cho DN. Qua đó, giảm rủi ro trong quá trình nuôi và bán cá tra nguyên liệu.

Ông Nguyễn Văn Kịch- Tổng Giám đốc Cafatex (Hậu Giang): Chúng ta chiếm 97- 98% thị trường cá tra thế giới, nhưng tự phá nó đi bằng sản lượng thừa. Đó là hậu quả của một thời gian dài buông lỏng quản lý, sản xuất rầm rộ theo phong trào, nhà nhà nuôi cá. Một khi đầu ra ách tắc sẽ xuất hiện tình trạng thừa mứa, vòng quay chuỗi giá trị chựng lại.

Tiến sĩ Võ Hùng Dũng- Giám đốc VCCI chi nhánh Cần Thơ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam: Vấn đề hiện nay là các tỉnh và DN, người nuôi đang thiếu thông tin dự báo về sản lượng cá tra. Tôi đề xuất, trong thời gian tới, Hiệp hội Cá tra Việt Nam sẽ có cơ chế để cung cấp thông tin cho người sản xuất cá tra và các địa phương. Nếu địa phương này tăng sản lượng thì nơi khác có sự điều chỉnh cho hợp lý.

Theo Hiệp hội Cá tra Việt Nam, nghị định về nuôi, chế biến và xuất khẩu cá tra đã qua nhiều lần dự thảo, hiện đã được trình Chính phủ. Việc sớm ra đời nghị định là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Đây sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng, giúp các cấp, các ngành chức năng và địa phương vùng ĐBSCL định hướng phát triển ngành cá tra bền vững.

NGUYỄN HOÀNG - LÝ AN

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005