Nuôi cá tra và cuộc cạnh tranh không cân sức

Công nhân chế biến cá tra xuất khẩu. Ảnh minh họa: Phạm Thái

Trong khi các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá tra đang mở rộng chuỗi sản xuất bằng cách mở rộng sang lĩnh vực nuôi trồng với nhiều lợi thế từ vốn, kỹ thuật, số nông hộ nuôi cá tra đang ngày trở nên yếu thế, hoặc bỏ nghề hoặc làm thuê cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp 6 phần – nông dân 4 phần

Theo Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp vá Phát triển nông thôn, tính đến giữa tháng 8, toàn vùng ĐBSCL thả nuôi 4.696 hec ta cá tra, tăng 4,2% so với cùng kỳ năm 2012, sản lượng thu hoạch đạt khoảng 770.000 tấn (tăng 5,3% so với cùng kỳ 2012).

Số nông hộ thả nuôi cá tra chỉ chiếm khoảng 40% tổng diện tích, 60% tổng diện tích còn lại là của các doanh nghiệp tự nuôi. Tuy nhiên, trong số 40% tổng diện tích đó, số lượng nông dân nuôi gia công cho doanh nghiệp cũng chiếm một phần lớn.

Đi sâu vào tình hình từng địa phương, theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đồng Tháp, một trong ba tỉnh có diện tích nuôi cá lớn nhất của Việt Nam, diện tích cá tra đang nuôi tính đến tháng 10 năm nay đạt gần 940 hec ta, chưa tính gần 50 hec ta ”treo ao”, giảm gần một nửa so với con số của cả năm 2012. Số hộ nuôi năm 2012 của tỉnh cũng giảm đến 280 hộ kể từ năm 2009.

Theo đại diện sở, 85% hộ nuôi cá tra còn hoạt động đều liên kết với doanh nghiệp sản xuất thức ăn thủy sản và chế biến cá tra.

Số nông hộ tự nuôi cá tra giảm đi, ngược lại diện tích nuôi cá tra của các doanh nghiệp cũng đang tăng lên, hiện chiếm đến 58% diện tích toàn tỉnh.

Doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra lớn nhất tỉnh Đồng Tháp là Vĩnh Hoàn đang tự cung cấp 50-70% nhu cầu nguyên liệu. Một doanh nghiệp khác là Hùng Cá đang sở hữu đến 700 hec ta diện tích nuôi cá tra, cung cấp 210.000 tấn cá tra nguyên liệu hàng năm cho công ty.

Theo sở này, việc các công ty đầu tư vùng nuôi, còn các hộ dân chuyển dần sang ký hợp đồng gia công cho doanh nghiệp là xu hướng tất yếu trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu cá tra Việt Nam đang có xu hướng đòi hỏi những tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm ngày một cao.

Xu hướng tương tự cũng đang diễn ra ở An Giang, nơi xuất khẩu cá tra là một trong những nguồn thu ngân sách chủ lực của tỉnh. Theo Hiệp hội thủy sản An Giang (AFA) hiện hầu hết các doanh nghiệp chế biến cá tra đóng trên địa bàn tỉnh đều có vùng nuôi riêng và đang có xu hướng tiếp tục mở rộng diện tích để tiến tới chủ động hoàn toàn nguồn nguyên liệu.

Theo AFA, việc doanh nghiệp chủ động nguồn cung sẽ làm giảm tình trạng tăng/giảm giá mất kiểm soát trên thị trường.

Mặt khác, doanh nghiệp tự nuôi cũng trở thành đối thủ với người nông dân nuôi cá có diện tích nhỏ. Số hộ nuôi cá bị thua lỗ tiếp tục tăng. Theo một khảo sát mới đây của Trường Đại học Cần Thơ, năm 1993 tỷ lệ số hộ nuôi thủy sản bị lỗ là 9,4%; giai đoạn 2002-2005 tỷ lệ trên tăng lên 25%; giai đoạn 2005-2009 là 30% và giai đoạn 2010-2012 lên tới gần 50%.

Cạnh tranh không cân sức

Theo một nguồn tin trong ban chấp hành Hiệp hội cá tra Việt Nam, thời gian qua, một số doanh nghiệp xuất khẩu cá tra chọn kinh doanh bằng cách cạnh tranh về giá bán, nên họ đã ép giá thu mua nguyên liệu từ nông dân để có lãi.

”Có thời điểm Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) kêu gọi các doanh nghiệp hội viên không bán phi lê cá tra thấp hơn 3 đô la Mỹ/kg nhưng một số doanh nghiệp đã bán với mức giá chỉ có 2,6 đô la Mỹ/kg, tương đương 55.000 đồng, trong khi để có 1kg phi lê cá tra cần đến gần 3kg cá tra nguyên liệu. Muốn có lợi nhuận thì doanh nghiệp chỉ có cách ép giá nông dân”, ông nói.

Khi giá cá tra nguyên liệu trên thị trường tăng cao, doanh nghiệp ngưng mua cá từ nông dân mà quay sang dùng nguồn cá của doanh nghiệp khiến người nuôi cá đứng trước hai lựa chọn hoặc hạ giá để bán được cá hoặc tiếp tục nuôi chờ doanh nghiệp hết cá mới bán ra.

Trong khi chờ đợi doanh nghiệp đến bắt, cá tra tiếp tục lớn và vượt tiêu chuẩn thu mua của doanh nghiệp (trọng lượng 800gram đến 1kg), doanh nghiệp lại mua cá với giá rẻ mạt. ”Trong trường hợp nào thì nông dân luôn bị rơi vào thế bị động, buộc phải bán dù biết lỗ”, ông nói.

“Trước đây khi doanh nghiệp là bên mua, nông dân là bên bán, nông dân có thể chủ động thương lượng giá cả và bán cho doanh nghiệp nào mua cao hơn. Còn nay khi nhiều doanh nghiệp có vùng nuôi, thế chủ động thuộc doanh nghiệp, họ lại càng có cơ sở để ép giá người nuôi”, ông nói.

Chưa kể, giá thành nuôi cá của nông dân luôn cao hơn các doanh nghiệp. Nguyên nhân là doanh nghiệp có vùng nuôi, nhà máy sản xuất thức ăn thủy sản thì không phải đóng 5% thuế giá trị gia tăng, còn người nông dân nuôi cá tra phải đóng mức thuế này khi mua thức ăn, thuốc thú y nên lợi nhuận từ con cá cứ giảm dần.

Theo các nông hộ, hiện giá thành một kg giá cá tra nguyên liệu vào khoảng 21.000 đồng/kg, còn của doanh nghiệp do không có phải chịu thuế giá trị gia tăng nên chỉ còn khoảng 20.000 đồng/kg.

Trong định hướng phát triển ngành do Chính phủ đặt ra, cá tra sẽ tiếp tục được quy hoạch phát triển theo hướng công nghiệp hóa các khâu nuôi trồng, đánh bắt, chế biến xuất khẩu.

Vì thế, trong thời gian tới những người nông dân nuôi cá tra nhỏ lẻ sẽ phải cạnh tranh giá bán với các doanh nghiệp và với những gì đã xảy ra trong vài năm qua thì khả năng trong thời gian tới số hộ nuôi cá tra tại các tỉnh ĐBSCL sẽ tiếp tục giảm còn của doanh nghiệp sẽ tăng lên. Đây là một xu hướng không thể tránh khỏi.

Ngọc Hùng – Phạm Thái

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005