Tìm hướng đi bền vững cho con cá tra

Cá tra đang suy giảm nghiêm trọng, cần những giải pháp quyết liệt để tái cơ cấu lại ngành - Ảnh: Phạm Thái.

Cá tra Việt Nam chiếm hơn 90% thị phần xuất khẩu cá tra thế giới, song, từ năm 2008 đến nay, niềm tự hào của ngành thủy sản đang phải trải qua cơn thoái trào: nhiều doanh nghiệp trên bờ vực phá sản, nông dân treo ao.

Ngoài nguyên nhân khách quan của thị trường thế giới, còn có những bất cập nội tại của ngành. "Làm thế nào để thay đổi cục diện ngành cá tra? Giải pháp nào để tái cơ cấu sản xuất và tiêu thụ cá tra?... là những câu hỏi được đặt ra trong buổi tọa đàm nông nghiệp, nông dân, nông thôn diễn ra sáng 22-11 tại Hà Nội.

Cá tra trong cơn suy thoái

Theo thông tin tại cuộc tọa đàm, cá tra là sản phẩm thủy sản xuất khẩu chiến lược của Việt Nam và là mặt hàng cá thịt trắng nuôi chiếm vị trí quan trọng thứ hai trên thị trường thế giới. Cá tra đã trở thành hiện tượng đột phá, đạt được những thành tựu vượt trội: chỉ trong vòng 12 năm (2000-2012), phương thức nuôi cá tra đã chuyển biến nhanh với năng suất nuôi bình quân đạt 500 tấn/héc ta; sản lượng trên 1,3 triệu tấn/năm; khối lượng thành phẩm xuất khẩu vượt 600.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu hàng năm lên đến 1,8 tỉ đô la Mỹ và xuất khẩu sang 136 quốc gia.

Ngành nuôi cá tra chỉ sử dụng một diện tích rất nhỏ, khoảng 6.000 héc ta, bằng 1% diện tích nuôi tôm và hầu như chưa đòi hỏi đầu tư nhà nước mà vẫn có năng lực cạnh tranh cao, tạo việc làm cho trên 300.000 công nhân, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhất là ở các vùng nông thôn Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Tuy nhiên, sau thời kỳ phát triển nóng, từ năm 2008 đến nay, ngành sản xuất cá tra Việt Nam gặp khó khăn, thách thức ngày càng gay gắt, sản xuất và xuất khẩu chững lại, biến động theo chiều hướng xấu.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-PTNT), diện tích nuôi cá tra 9 tháng đầu năm 2013 chỉ đạt khoảng 5.600 héc ta, giảm 13% so với cùng kỳ năm ngoái, sản lượng cá tra đã thu hoạch chỉ đạt 732.000 tấn, giảm 11% so với cùng kỳ năm trước.

Uy tín chất lượng của sản phẩm cá tra tại nhiều thị trường bị suy giảm nghiêm trọng, tỷ trọng sản phẩm có giá trị gia tăng rất thấp (chưa đạt 1% tổng giá trị xuất khẩu cá tra). Theo ông Nguyễn Hữu Dũng – Phó chủ tịch Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP), doanh nghiệp và người nuôi cá tra đã và đang phải trải qua giai đoạn “cực kỳ” khó khăn, nhiều doanh nghiệp đứng trước nguy cơ phá sản, người nuôi treo ao hoặc bỏ nghề.

Những khó khăn này được thể hiện ngay ở thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là thị trường EU. Theo Bộ NN-PTNT, xuất khẩu cá tra sang EU giảm liên tục, từ mức 581 triệu đô la Mỹ năm 2008 xuống còn 425 triệu đô la Mỹ năm 2012, tốc độ giảm trung bình trên 5%/năm, thậm chí năm 2012 giảm tới 18,8%.

Tỷ trọng của thị trường EU giảm xuống gần một nửa, từ 48% năm 2007 xuống còn 24,4% năm 2012. Trong 8 tháng đầu năm 2013, xuất khẩu cá tra sang EU tiếp tục đà suy giảm: giá trị chỉ đạt 254 triệu đô la Mỹ (giảm 12,9% so với cùng kỳ năm 2012), tỉ trọng thị trường chỉ còn 22,4%.

Bên cạnh những tác động bất lợi từ bên ngoài, theo VASEP, sự yếu kém của các doanh nghiệp ngành cá tra và cơ chế quản lý còn nhiều hạn chế của Nhà nước cũng là nguyên nhân gây ách tắc trong ngành kinh tế quan trọng này.

Phải tái cơ cấu

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng, để ổn định và quản lý được việc nuôi, chế biến và xuất khẩu cá tra cũng như tạo điều kiện để các doanh nghiệp được phát triển trong một cơ chế công bằng, cạnh tranh lành mạnh và nâng cao được giá trị cá tra thì việc sản xuất, chế biến và xuất khẩu cá tra cần được quy định là những hoạt động sản xuất kinh doanh có điều kiện.

Theo ông Dũng, về xuất khẩu, 94 doanh nghiệp có nhà máy chế biến cá tra đã chiếm 90% giá trị xuất khẩu. Các doanh nghiệp thương mại thuần túy (không có nhà máy chế biến) chỉ chiếm khoảng 10% tổng giá trị xuất khẩu cá tra của Việt Nam.

“Một số doanh nghiệp loại này lợi dụng những lỗ hổng trong quản lý Nhà nước, cạnh tranh không lành mạnh, tác động tiêu cực tới thị trường, làm giảm chất lượng và hình ảnh cá tra Việt Nam. Việc quy định điều kiện xuất khẩu các tra sẽ tạo điều kiện để áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động sản xuất, chế biến và xuất khẩu cá tra một cách có hiệu quả” – ông Dũng nhấn mạnh.

Ngoài ra, để hạn chế hiện tượng thừa thiếu sản lượng cá tra do thiếu cơ chế liên kết giữa khâu sản xuất nguyên liệu với khâu chế biến, xuất khẩu và tiêu thụ, VASEP đề nghị áp dụng cơ chế phân bổ và kiểm soát hạn ngạch sản lượng nuôi cá tra.

Theo đó, hàng năm, căn cứ dự báo tình hình thị trường xuất khẩu và tiêu thụ nội địa, Bộ NN-PTNT chủ trì cùng UBND các tỉnh đồng thuận mức sản lượng cá tra năm sau và thống nhất phân bổ quota cho từng tỉnh. Sau đó, UBND tỉnh cùng với hiệp hội thủy sản tỉnh phân bổ quota sản lượng nuôi cá tra cho từng trại nuôi cá tra đã được cấp phép, phù hợp với điều kiện tự nhiên và năng lực của từng trại; đồng thời chịu trách nhiệm quản lý, kiểm soát việc thực hiện quota đó.

Hơn nữa, để tổ chức lại xuất khẩu, cần nghiên cứu áp dụng thí điểm việc tổ chức một đầu mối dịch vụ xuất khẩu các tra sang thị trường EU, sau đó rút kinh nghiệm mở rộng sang thị trường khác.

Cụ thể, theo ông Dũng, cần thiết lập một đầu mối dịch vụ xuất khẩu và phân phối sản phẩm cá tra, đảm nhiệm các khâu: dịch vụ đại lý, vận chuyển, logistics, kho ngoại quan, bán đấu giá trên sàn điện tử, phân phối đến khách hàng và dịch vụ đại lý thanh toán.

Theo ông Dũng, ưu điểm của phương thức tổ chức này là giảm đáng kể chi phí vận chuyển, các doanh nghiệp có cơ hội bán hàng trực tiếp cho các chuỗi siêu thị và các nhà bán lẻ lớn, nhờ đó, giá cá tra sẽ được nâng lên đáng kể; giá cá được thị trường xác lập qua cơ chế đấu giá công khai, giúp loại trừ được nguy cơ của các vụ kiện chống bán phá giá; việc thanh toán sẽ minh bạch và nhanh chóng, tránh tình trạng nợ đọng.

Thùy Dung

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005